Телеарналардың басым бөлігіне сенсек, екінші президент сайланғанымен де Қазақстанда бірінші президент ең негізгі ньюсмейкер ретінде қалып отыр. Барлық дерлік телеарнаның қорытынды бағдарламаларының басталуы Елбасының табынушыларына ұнайды, өйткені осы аптада Алматыда тұтас бір конференция өтті.

Ал қалғандары эфирде тағы не қызық көрсететінін күтуінге тура келеді. Мәселен, тыңшылар, ҰБТ шпаркалары, тренингтер және секталар тақырыбы.

Кезекті шолуымызға «Бірінші арна Еуразия», «Хабар», QAZAQSTAN және ASTANA TV телеарналары енді.

«Аналитика», «Бірінші арна Еуразия»

Бағдарлама аптаның шулы оқиғаларынан: Қостанайдағы техникалық қызмет көрсету стансасында болған жарылыс, Шымкенттегі автокөліктер тақырыбынан басталды. Алматыда балаларын ерткен анаға ағаш құлады. Қарағанды облысында баланы бетон қорған басып қалды. Ақмолада ұшақ апатқа ұшырады. Петропавловскте тоғызыншы қабаттан қыз құлады. Шомылу маусымы басталды: адамдар суға батып жатыр.

Аптаның қандай қайғылы оқиғаларға толы болғанын санамалап шыққан журналистер Нұрсұлтан Назарбаевтың арқасында елдегі жағдай қандай жақсы екенін әңгімелеуге көшті. Алматыда Елбасының көшбасшылығына 30 жыл толуына конференция өтті. Бұған үкіметтегі ауыс-түйістер де енді.

«Ал о жақта қалай». «Аналитика» бағдарламасы әралуан қалып сақтау үшін де Тбилисидегі наразылық акциясы туралы көрсетті. Біздің елдің билігі қазақстандықтарды Грузияға сапарлағанда абай болуға шақырады.

Әрмен қарай — «ақшаға ынталану» тақырыбына арналған өте өзекті сюжет көрсетілді. Дәлірегі, соңғы кездері тұлғалық даму курстары, тренингтері және тағы басқа да коучтардың жиыны тым көбейіп кетті. Тілшілер ең-ең шулы тренингтерді жинапты:

• бір психолог, коуч, гипнолог жиналып алып, қарсы жыныс өкілінің көз алдында тартымды боп көрінуге үйретеді;

• тағы бір экс-маркетолог, бүгінгі коуч ақша тарту мен махаббатқа «шомылуға» үйретеді;

• тренингтерге 2 млн теңге жұмсаған кәсіпкер-әйел өз кәсібін ашыпты;

• Атақты секс-коуч Алекс Леслидің тренингтерінен кадрлар.

Сарапшылар кейбір тренингтердің соңы адамды жүйке аурулары ауруханасына жауып тынатын секталар екенін ескертеді. Тілші өзі коуч кейпіне еніп, аудиторияны үйретіп жатқан қалыпта стендап жазыпты.

Тағы бір өзекті материал – салтанатты мектеп бітіру кештері. Шоу-агенттік жетекшісі әрі үлкен әрі қымбат құр мақтандар туралы әңгімелейді. Ал биылғы тренд – салтанатты бітіру кештерінен бас тарту болыпты. Мектеп түлектері қайырымды іске бет бұрып, қаржысын мұқтаждарға беруді құп көреді. Алайда 120 000 теңгеге киім сатып алғанын мақтана айтқандары да болды.

«Аналитика» бағдарламасының негізгі бөлігіне енбей қалған апта оқиғалары «Мелочей не бывает» тұрақты айдарынан табылыпты. Бұл айдарда ақша мен жемқорлық тақырыбын көбірек қаузады.

Бағдарлама позитив нотадағы, дәлірегі ерлік сюжетімен, яғни полицейлердің кәсіби мерекесі (иттердің де) тақырыбымен, Қарағанды облысында әскерилер әскери-патриоттық клуб қатысушыларына өз күштерін қалай паш еткенін көрсетумен аяқталды.

«7 күн», «Хабар»

«7 кун» бағдарламасы тағы да «Нұрсұлтан Назарбаев есімімен» атала бастады. Өткен бағдарламада Елбасы туралы ештеңе көрсетпей, орнына президентке қатысы жоқ тақырыптағы екі сюжет енген еді! Бәлкім, бағдарлама авторларын сол бір «олқылықтары»үшін сілкіп алды ма екен, бұл жолы Елбасының екі аптасын тұтас шолып шықты.

Сонымен:

• Назарбаев уақыт капсуласын қалады;
• Алматыда оның құрметіне «Нұрсұлтан Назарбаев – 30 жылға жалғасқан көшбасшылық» тақырыбында конференция өтті (ұмытып қалғандар не білмейтіндер үшін оның өмірбаянын тізіп, ол билікке келгенге дейін елдегі жағдай қандай жаман болғанын, ол билікке келіп, елді қалай көтергенін, бәрі-бәрі, тіпті америкалықтар да оны өте қатты мақтайтынын әңгімеледі);
• жеке блокта кім оны қалай жақсы мақтағанын: әлдебір саясаткердің онымен ақылдасатынын, енді бірі Ататүрікпен салыстыратынын, үшіншілері оның «Қазақстан» атты кемені дауыл мен толқын арасынан қалай алып өткенін, төртіншілері Назарбаевтың түйсігі тамаша екенін мойындайтынын көрсетті. Мадақ айту осылай жалғаса берді.
• Нұрсұлтан Назарбаевтың үш басты ерлігі: ядролық қарусыздану, шекараны заңды бекіту және осы шекара ішінде мемлекет құруы туралы егжей-тегжейлі көрсетті.

• Тағы бір қосымша сюжет, «Бұл қалай болды» және күллі әлем Назарбаевға тамсанатыны туралы болды (осы сәттен бастап «7 күн» авторлары қандай да бір нақты тақырыпқа сюжет арнауды доғарғандай сезілді: тақырып біреу – Назарбаев ең үздік, бұдан артық не керек, дегенді меңзегендей ме, қалай?!)

• Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жастарға нағыз патриотизм не екенін айтады (жыл басында айтқан еді, бірақ мұнда тұрған не бар, тағы еске түсірейік)

• Елбасының кіші отаны Үшқоңыр ауылында Назарбаев отбасының жеке қаржысына салынған спорт орталығы ашылды.

Бағдарлама соңында екінші президент туралы аз-маз, дәлірегі Қасым-Жомарт Тоқаевтың апта ішінде не істегенін (жаңа жетекшілерді тағайындады, түрлі адамды қабылдады және әскери оқу-жаттығу жиынына қатысты) тізіп шықты. Тоқаев туралы сюжетте де Назарбаевты атап отырды.

«Избранное за неделю», ASTANA TV

Бағдарлама саяси жаңалықтардан басталды: президент Тоқаев бірқатар жаңа тағайындаулар жасады. Жүргізуші «саяси элитаның жасаруы» туралы «апта цитатасын» келтірді (жаңа ҚР Білім және ғылым министрінің жасы – 37-де) және жаңадан құрылған екі министрліктің міндетін және соны кім басқаратындарын айтып өтті. Кейбір сарапшылар, министрлердің жас болуы – кемшілік екенін, олардың амбициясы тым жоғары болатынын, әлемдегі орташа жас 53-62 жас екенін айтады.

Әрмен қарай Алматыда Нұрсұлтан Назарбаевқа арналған конференция туралы шағын материал көрсетті. Мәтін терушілер дефис пен сызықшаны айырудан қалыпты. Олардың жазуына Қасым-Жомарт емес, Қасым – Жомарт деп жазылыпты. Ал материал әдепкідей Елбасына мадақ айтатын шенеуніктердің сөзінен құралған.

Заңсыз митингтер кезінде бүлдіршін қыз Айрин бақбақ гүлін сыйлаған — «еліміздің ең танымал гвардияшысы» Шамиль Мухитдинов туралы сюжет те бар. Ол туралы материалды КТК телеарнасы өткен аптада көрсетіп еді. Ал ASTANA TV енді көрсетуді жөн санапты. Сюжетте тыңғылықты деректер де бар, жігіт өзіне сыйлаған бақбақ гүлін абыр-сабыр кезінде жоғалтып алғанына қатты өкінеді. Айрин мамасы екеуі Шамильмен кездеседі. Сюжет авторлары бүлдіршіннің бетін жауыпты. Мұндайда бетін бұлыңғыр етіп жабудың не қажеті бар еді, деген сауал туады. Басқа бір телеарналар қайыр сұраған баланы көрсеткен кезде де баланың бетін жаппайтыны және бар.

Қазақстандағы полиция күні туралы сюжет әдепкі қалыпта жасалыпты. Бірнеше полицейді: жас, зейнеттегі және оқудағы курсант сюжетке алыпты. ІІМ реформалары, қысқартулар, айлықты өсіру, жаңаға дайындалу. Полицейлер адамды құтқарып, көз жұматыны не жарақат алатын оқиғалар. Жемқорлық даулары туралы ләм-мим демеді. Мерекеде не жақсыны айтамыз, не ештеңе айтпаймыз, десе керек-ті. Зеріктірер, барлығы алақандағыдай көрінетін материал. 10-20 жыл алдын қандай сюжет жасаса, қазір де сол қалыптан шықпаған. Эфир тілінен бағдарлама редакторларында да кемшілік бары бірден байқалады. Телеарнада кадр жетіспей ме екен, әлде бұл жалпы саладағы кемшілік пе?! Бір жағынан осындай сауал да туады.
Сондай-ақ, бағдарламада:

• Қостанайдағы техникалық қызмет көрсету стансасында болған жарылыс;

• алимент төлеуден жалтаратын әкелер;

• Қазақстанда ауылдар азайып барады;

• Өскемендік музыкант кез келген жастағы ниеттілерді 12 сабақ барысында домбырада ойнауға үйретеді және осы кәсібін стартапқа айналдырыпты;

«Басты бағдарлама, «Бірінші арна Еуразия»

«Бірінші арна Еуразия» телеарнасының қазақ тіліндегі қорытынды бағдарламасы көптеген қазақстандық үшін расымен де маңызды оқиға – ҰБТ басталуымен эфирін ашқан жалғыз телеарна болды. Сюжетте «шпаргалканы» қалай жасыру туралы лайфхакты да көрсетті.

Әрмен қарай, дәстүрден таймай, жаңа тағайындаулар мен жаңа министрліктер туралы баяндады.

Сосын «Біріншінің» ұсынатын дәстүрлі «бомбасы» — «тыңшы құрылғылары» туралы сюжетпен жалғасты. Қазақстанда мұндай құрылғыларды оңай сатып алуға болады. Осындай құрылғымен күйеуін не әйелін аңдитындар да жетіп жатқанға ұқсайды. Шын мәнісінде, мұндай құрылғыларды қолдану құқына күштік құрылымдар ғана ие. Онда барлығына бірдей құқық берілмеген.

Бағдарлама жолаушыларды өлтіретін таксистер туралы сюжетпен аяқталды.

Apta, QAZAQSTAN

Ұлттық телеарна апталық қорытынды бағдарламасын Нұрсұлтан Назарбаевтың құрметіне арналған конференциядан бастамағанда таңғалар едік. Әйткенмен, Apta бізді таңғалдыра алмады. Тілшілер АҚШ сарапшысы Ариэль Коэннің Назарбаевты Джордж Вашингтонмен салыстырғанын атап өтті.

Елбасының Алматыда уақыт капсуласының негізін қалағаны туралы көлемді сюжет те шықты. Тұңғыш президент сөзінде «біз туу көрсеткішін арттырдық» деп атап өтті. Мемлекеттің басты басшысының тағы бір ерлігі.

Келесі материал да Назарбаевқа және оның кіші отаны Үшқоңырдағы спорт кешеніне арналды.

Үшінші материал да президентке арналды. Мұнда Қасым-Жомарт Тоқаев «Айбын-2019» әскери-патриоттық клубының жиынына барды.

Бағдарлама авторлары басқа да тақырыптарды қамтуға тырысыпты: Аралдың жаңғыруы басталды, шағалалар мен балықтар пайда болды. Жергілікті тұрғындар балық аулайды. Бірақ, балықтар Көкарал бөгетінің кесірінен өліп жатыр. Жергілікті тұрғындардың мәселесі мен үміті Тоқаевтың Қызылорда облысына сапарымен байланысты көрініс тапты.

Сондай-ақ, бағдарламада Назарбаев және Тоқаевқа тікелей қатыссыз тақырыптар қамтылды.

Атап айтқанда,

• ҰБТ

• сүт пайдалы болуымен қатар зиянды да екен;

• Қазақстанда мүше донорлары жетіспейді. Бірақ сюжет авторлары нені айтқысы келгені (мүшесін туыстары беру ме, мәйіттік донорлықты дамыту ма? Министр Біртанов адамдар қайтыс болғанынан кейінгі донорлыққа келісім берсе жақсы болар еді деген пікірі бар) сол күйі түсініксіз қалды.

Айта кетсек, қазақстандық телеарналардың апталық қорытынды бағдарламаларына шолу жасау — «Жаңа репортердің» апталық жобасы.