«Қақтығыс ошағынан ақпарат таратуға барған журналист ең бірінші амандығын ойлауы керек. Өйткені ешқандай эксклюзив материал журналист өмірінен қымбат тұрмайды».
2022 жылғы 8-10 қазан күндері Алматыда өткен MediaCAMP Fest Орталық Азия медиафестивалінде Azattyq журналисі, «Журналистикадағы ерлігі үшін» сыйлығының иегері Сәния Тойкеннің «Қақтығыс ошағындағы журналист» деген сессиясы болды.
Сәния Тойкен сессияны тәуелсіз Қазақстан тарихында кәсіби міндетін орындай жүріп көз жұмған журналистерді бір сәт үнсіздікпен еске алудан бастады.
— Коррупция мен криминалды іс-әрекеттерді зерттеу — журналист өміріне өте қауіпті тақырыптар. Елімізде сондай тақырыптарда қалам тербеген қаншама журналист қаза тапты. Өйткені Қазақстанда тәуелсіз журналист болу өте қиын. Бұл — жалпы Орталық Азия елдеріне тән жағдай, — деді спикер.
Ал енді «Қауіпті ошақ» дегеніміз не? Бұл тіркесті естігенде, ең әуелі «соғыс» сөзі ойға оралады. Сәния Тойкеннің айтуынша, соңы кризиске ұласатын оқиға орындарын «қауіпті ошақ» деп атауға болады.
«Бұған жаппай митингілер мен ереуілдерді жатқызуға болады. Қазақстанда Жаңаөзен оқиғасы, Жер митингілері, Қаңтар оқиғасы сияқты қауіпті қақтығыс ошағына жататын оқиғалар болды. Қақтығыс ошақтарына баратын журналист үш ережені есте ұстауы қажет.
1. Жалпы дайындық жасап, редакция тапсырмасын алу.
2. Қақтығыс ошағына барғанда редакция тапсырмасын орындау
3. Ең бастысы — аман-есен оралу.
Журналист қайда баратынын біліп, қандай қиындық пен кедергілер ұшырасатынын алдын ала ойлап, соған дайындалуы, жергілікті ерекшеліктерден хабардар болуы қажет. Көзге түспей, елеусіз киініп, тыныш келіп, материал жасап, аман-есен оралуы шарт. Менің арнайы сөмкем дайын тұрады. Ішінде шұғыл жағдайға қажет дәрі-дәрмек, тағы басқа заттар бар. Сөмкеде журналистің қан тобы жазылған қағазы мен құжаттарының да көшірмесі болғаны жөн. Қақтығыс ошағында жүрген интернет өшіріліп, өмірге қауіп төнсе, ең әуелі амандығыңызды, аман қалуды ойлаңыз».
Ауыр қақтығыс ошағынан оралған журналистердің көбі посттравматикалық стресске душар болады. Ал редакциялар журналистің психологиялық жарақатын ойламайды.
— Қақтығыс ошағында журналисті қорқытып-үркітіп, шабуыл жасап, өміріне қауіп төнуі мүмкін. Журналист кісі өлімін, жарақат пен қанды көреді, мәйітханаларға кіреді. Мұның бәрі оның эмоциялық көңіл-күйіне әсер етіп, соңы посттравматикалық стресске ұласады. Бұған фотокорреспонденттер де, операторлар да ұшырайды. Көргенінің бәрі жоғалмайды, жадта жатталып қалады. Уақыт өткен сайын дерті күшейіп, ұйқысы бұзылып, қорқыныш күшейіп, ызаланып, өзгереді. Мұның бәрі де потстравматикалық стресс. Мұндай жағдайда жұмыс істеу оңай емес. Сондықтан қақтығыс ошағынан оралған журналист психолог көмегіне жүгіне алуы, реабилитациядан өтуі керек. Ал редакциялар қақтығыс ошағынан шыққан журналисінің жағдайын ойлай бермейді. Сондықтан, әріптестерге айтарым, психологиялық денсаулығыңызға мән беріңіз, — деді Сәния Тойкен.
Сәния Тойкеннің «Қақтығыс ошағындағы журналист» деген сессиясының видеосы (орыс тіліне ілеспе аударма нұсқасы).
