Коронавирус күшейді, «бостандыққа шыққан» адамдар індеттен сақтануды ұмытты, вирус жұқтырғандар сағат санап өсіп жатыр, пневмония диагнозы қойылған адамдар легі күрт көбейіп, ауруханалар науқасқа толып қалды. Нұрсұлтан Назарбаев та коронавирус жұқтырды. Кешегі аптаның басты жаңалықтары осы.
Әйтсе де коронавирустан басқа тақырыптарға да орын табылыпты. Мысалы, «Большие новости» бағдарламасы жазғы демалыста қайда және қалай ұшып баруға болатынын айтса (бағдарлама ұжымы да еңбек демалысына кетті), «7 күн» авторлары ескі, бірақ тарихи маңызға ие үйдегі тұрғындарының проблемасын көтерді. «Аналитика» бағдарламасы қуыршақ және көрпемен үйленетін адамдарды көрсетті. Ал Apta болса, ….
«Большие новости», КТК
«Большие новости» бағдарламасының атауының фон видеосы да өзгеріпті. Әдетте түнгі Алматының видеосын көрсететін. Соны арнайы киім киген дезинфектордың жаяулар жолы мен орындықтарды залалсыздандырып жатқан видеосына ауыстырыпты. «Карантиндегі демалыс күндері» деген жазу жазылған.
Бағдарлама коронавирус жаңалықтарынан басталды: жағдай қиындады, сенбі-жексенбі күндері карантин режимін қатаңдатты. Елбасы, тағы бірқатар жоғары лауазымдағы шенеуніктер коронавирус жұқтырды. Қалада ауқымды санитария жасалып жатыр. КТК телеарнасының қорытынды бағдарламасының эфирі президенттен (бұрынғы президент болса да) басталуын сирек көретін едік. «Коронавирус жеңісінің себебі неде» деген сауалға жауап беретін сюжет толымды әрі жан-жақты жасалыпты. Ақпараты көп. Не боп жатқанын, басты мәселе неде екенін, неліктен бұлай болғанын баяндады. Әрі шынайы әрі қорқынышты жағдай.
https://youtu.be/TBf2pnMsBhw
Осы аптада Таразда жасөспірімді жерледі. Оны жаппай төбелесте пышақтап өлтірген. Тележүргізушінің айтуынша, карантиннен кейін Қазақстанда қылмыс жиілеген. Ресми деректер бойынша, тек тұрмыстық кикілжің оқиғалары көбейіпті. Сюжетте Жамбыл облысындағы қанды оқиғаны және соған ұқсас тағы бірнеше жағдайды тыңғылықты сараптап, «Мұндай жауыздық қайдан шығып жатыр» деген сауалға миллионыншы рет жауап беруге тырысады. Тақырыпқа қатысты ешқандай тың ақпарат, жаңа ой айтылмады. Полицейлердің сөзінше «мұнда ерекше ештеңе жоқ, барлығы әдепкідей, жасөспірімдер ерегіседі, сосын төбелеседі, ешкім ешкімді әдейі өлтіргісі келмейді».
Парламент атышулы «Халық денсаулығы» кодексін үшінші ретте қабылдады. Сюжет «кодекстің кемшілігі неде» деген сауалға жауап береді. Тепе-теңдік сақталған (өткір сұрақтар бойынша барлық тараптың пікірін алған) сюжет мазмұнды ақпаратқа толы жасалыпты.
https://youtu.be/BXSAzSZVey4
Бағдарлама қай ел қандай шарттарда туристер қабылдай бастағанын, ал Қазақстан қай елдің азаматтарына елге кіруге рұқсат бергенін жинақтаған қысқаша шолумен аяқталды.
Тележүргізуші Алексей Рыблов «Большие новости» бағдарламасы қыркүйекке дейін эфирге шықпайтынын, редакция еңбек демалысына кететінін хабарлады.
«7 күн», «Хабар»
Қазақстанда COVID-19 жұқтырғандар көбейіп, жағдай қиындап барады. Қазақстандықтар қауіпсіздік шарттарын орындап, бетперде тағып, қолын жиі сабындап жуып, «7 күн» бағдарламасының командасы сияқты оқшаулану режимін орындаса», мұның алдын алуға болар еді. Кешегі «7 күн» бағдарламасы тағы да жүргізушінің үйінен хабар таратты.
Коронавирус жанымызда жүр. Бұған дейін коронавирус жұқтырғандар санын ғана естіп келсек, енді айналамыздағы адамдардан да табылып жатыр. Бағдарламаның басты жаңалығы – Нұрсұлтан Назарбаевтың COVID-19 сынамасы оң нәтиже көрсетті.
Жүргізуші бұл тақырыпқа қайта ораларын айтып, бірінші сюжетті басқа тақырыптан – елдің түкпір-түкпіріндегі жаңадан енгізілген шектеу шараларына арнады. Үкімет отырысын көрсетіп, премьер-министр Асқар Мамин сөзінен үзінді берді. Үкімет басшысы не істеуге, қайда баруға болмайтынын тізіп шықты.
CTS компаниясы басқарма төрағасының орынбасары Бауыржан Сейітов автобустарға дезинфекция жүргізу шараларын айтты. Сарапшының аты-жөні мен қызметі ештеңе білдірмейді: бұл адам автобустарға қатысты жағдай бойынша БАҚ бетінде жиі комментарий береді, бірақ CTS деген не мағына білдіретінін, не іспен айналысатынын еш түсіндірмеді. Көрермен өзі біліп алуы міндетті ме? Интернетте тыңғылықты іздеуден кейін ғана CTS сөзі не мағына білдіретінін анықтадық: бұл осы жылдың ақпанында ребрендинг жасалған «Астана LRT» компаниясының жаңа атауы екен. City Transportation Systems деп аталады және Нұр-Сұлтан қаласының көлік жүйесін ұйымдастырады.
Коронавирус жұқтырған Нұрсұлтан Назарбаев тақырыбына қайта оралды. Жүргізуші тұңғыш президентке тезірек сауығып кетуді тілеген шетелдік мемлекет басшыларының телефон қоңыраулары мен жеделхатының барлығын айтып шықты.
Қазақстандықтар коронавирус бар екеніне сенбейді, денсаулығына салғырт қарайды. Індеттен көз жұмғандар, вирус барына сенбей, қайтыс болғандар туралы айтып, мүрделерін бұлыңғырлатып көрсетті. Жұқпалы аурулар дәрігері, аймақтық денсаулық сақтау басқармасы өкілдері, дәрігерлер, жедел жәрдем қызметі диспетчерлерінің айтары біреу – ахуал қиындап барады. Адамдар тест пен ауруханада орын жетіспейтінін айтып, шағымданады. Жүйенің шамасы келмей, Италия мен Иран сценарийі қайталануынан қауіптенеді.
«Хабар» телеарнасы медицина тақырыбынан алшақтамай, екпеге қарсы адамдар туралы сюжет дайындапты. Баланс сақтауға тырысқан материалда «екпеге қарсы» бір дәйекке екпені жақтайтын үш аргумент айтылды. Сюжетте сарапшылар пікірі, түрлі көзқарас, көп ақпарат бар.
Бағдарламаның қорытынды сюжеті ескі үйде тұратын тұрғындар мәселесіне арналды. Үкімет бұл үйлерді тарихи нысандар деп танып, тұрғындарын басқа жаққа қоныстандырғысы келмейді. Түркістанда осындай құрылыстар мемлекеттік бағдарлама аясында жөнделіпті. Адамдар пәтеріне жөндеу жасаған. Алайда мемлекет тарапынан жасалған жөндеу жұмыстарының сапасы сын көтермейтіні көктемде мәлім болыпты. Шатырдан су өтіп, пәтерлерді бүлдірген. Жаңа жөндеу жұмыстарының ақысын тұрғындарға шашыпты. Енді олар 15 жыл бойына сол ақыны өтейді.
«Аналитика», «Еуразия бірінші арнасы»
Коронавирус пандемиясының жаңа да қауіпті кезеңі басталды. Қазақстанда Елбасы коронавирус жұқтырды. Бағдарламаның бірінші сюжеті осы тақырыптан басталды. Авторлар көшеде адамдардан сұхбат алыпты. Олар тұңғыш президенттің тезірек сауығып кетуін тілейді. Ары қарай ауруханаларда орын таусылуға айналғанын, жедел жәрдем қызметкерлері шама-шарқынша сүрлігіп жұмыс істеп жүргенін, індет жұқтырған қазақстандықтар саны тоқтаусыз өсіп жатқанын айтты.
Балаларға жасалатын зорлық-зомбылық оқиғалары мен балалар арасындағы зорлық-зомбылық көбейіп барады. Бұл да пандемия салдарының бірі. Осы тақырыпты көтерген сюжет төбелеске қатысқан бала сұхбатынан басталады. Баланың бетін жаппаған.
2019 жылы 24 маусымда Қазақстанды дүр сілкінткен төтенше жағдай болды: Арыста оқ-дәрі қоймасы жарылды. Бір жыл өте оқиғаға кінәлілерді анықтайтын сот процессі басталды. Материал авторы барлығын (не болды, қалай болды, қаланы қалай қалпына келтірді, үйлерді қалай жөндеді, қанша адам зардап шекті, Арыс тұрғындарының естелігі, олардың жертөлеге жасырынып, снарядтардан тығылуы, қорғаныс күштеріндегі жемқорлық фактілерін анықтау, Тоқаевтың сол кезде Түркістан облысына келуі және тағы басқа) бір сюжетке топтастыруға тырысыпты.
Материал құрылымы түсініксіз, тілші тақырыптан тақырыпқа еш түсіндірмесіз секіреді. Мәселен, бір жыл бұрын Арыста не болғанынан хабарсыз көрермен сюжетті түсінбей, теледидар алдында аң-таң болып отырады. Журналист біраз дерек айтып, естеліктер қосады, бірақ шын мәнінде не болғанын айтпайды. Оқиғаның салдарына 7 минут арнайды. Снарядтар неліктен жарылды? Жыл өтті. Адамдарды соттап жатыр, демек содан бері қандай да бір ресми нұсқалар бар шығар?! Алайда кімдер айыпталып жатқанын, қанша адам екенін, оларға қандай айып тағылғанын айтпады. Сотқа қатыспақ болып, бірақ қатыса алмаған Арыс тұрғындарының ашу-ызаға толы комментарийін ғана берді.
Биыл қазақстандық дәрігерлердің Медицина қызметкерлері күнін тойлатуына уақыты жоқ. Тілші кәсіби мерекеге арналған сюжетті осылай бастады. 12 минут видеода дайын сөз орамдары да, таптаурын видеолар да, клише де толып жүр. «Гиппократ анты» сөзі өте жиі қайталанды.
Сюжеттің айтпақ ойы – жақсы, дәрігерлерді қорғауымыз керек, қазір олар өте қиын жағдайда жұмыс істеп жатыр, бірақ әсіре пафос сөздер сюжетті дәмсіз етті. Тілші сюжет соңында «Кейде оларға әділетсіз сын айтылады» деп түйін жасады. Оғаш әрі әрі үзілді-кесілді ескертпе. Дәрігерлердің кәсіби мерекесінде сын-пікір туралы айтпауға да болар еді. Ал сюжетте айтылған сөзге салсақ, бізде дәрігерлерді бекер сынайды екен.
Бағдарламаны «олар осындай» сериясындағы қызық сюжет қорытындылады. Сюжет шетелдік объектофилдерге арналған. Бір қыз ұшақпен некелесуді армандайды, тағы бір қыз қуыршақ-зомбимен некелесіпті, әйелдерге ренжулі жігіт поп-жұлдыздың голограммасымен махаббат құрып жүр. Қазақстанда бір еркек резеңке қуыршақпен бірге тұрады. Ол осылайша әйелдердің еркектерді пайдаланып кетуіне наразылығын білдірмекші екен. Нейропсихологтың айтуынша, «барлық мәселе балалық шақтан және ата-анадан басталады» екен.
Apta, QAZAQSTAN
Apta эфирі Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы басшысының сөзінен басталды. Әлемде коронавирус пандемиясының жаңа қауіпті кезеңі басталды. Мамандарымыздың сөзінше, Қазақстанда да індет қауіп күшейді. Бағдарламаның бірінші топтамасы коронавирус жаңалықтарына арналды. Басқа апталық бағдарламалардан айырмасы: QAZAQSTAN телеарнасының Apta қорытынды бағдарламасы Елбасы да вирус жұқтырғаны туралы ештеңе айтпады!
Алайда Қасым-Жомарт Тоқаевтың медицина қызметкерлерін кәсіби мерекесімен құттықтаған твитін ұмыт қалдырмады.
21 маусымда Қазақстанда Ұлттық бірыңғай тестілеу басталды. ҰБТ туралы қысқаша айтып, оқушыларды, ата-аналар мен ұйымдастырушыларды сөйлетті.
Бағдарламаның бірінші сюжеті онлайн сот процесстеріне арналды. Пандемия кезінде күніне 4000 онлайн-сот өтеді екен (офлайн күніне 100 соттан аспайтын). Көрермендерге онлайн сот процесінің кемшіліктерін (мысалы, нашар байланыс) айтып, мұндай сот процестеріне наразы кейіпкерлер хикаясын қосты. Судьялар, қорғаушылар сөйледі. Түрлі көзқарас айтылды. Сюжет өткір, мәнді жасалып, тепе-теңдік сақталыпты.
Қазақстандықтар сапалы ауыз суға қол жеткізуі үшін алдағы үш жылға 250 млрд теңге қаржы бөлінеді. Сапалы ауыз су проблемасын көтерген сюжет Солтүстік Қазақстан облысында түсірілген. Стендап қызық жасалған: тілші құдықтан шелекпен су тартады. Сюжетте баланс бар.
Мемлекет қазынасынан кәсіби футбол клубтарына миллиардтаған қаржы бөлінеді. Алайда нәтижелері көңіл көншітпейді. Сюжетте спорт журналистері, депутаттар, футболшылар сөйледі. Спикерлер футбол клубтарын кінәлады, бірақ Қазақстан футбол федерациясынан да, футбол клубтарынан да комментарий болмады.
Бағдарлама соңына Шығыс Қазақстан облысындағы марал шаруашылығы туралы сюжет шықты. Пайдалы ақпараты көп, кадрлары көз сүйсінтер сюжет.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жасайды, апта сайын шолу жариялайды.
