1 желтоқсанда ҚР Тұңғыш Президенті күнін атап өтті. Қазақстандықтар осы күні дәстүр бойынша телеарналардан Елбасының сүйікті фильмдерін (мысалы, «Заречная көшесіндегі көктем») немесе өзі туралы фильмдерді («Балалық шағымның аспаны» және т.б.) көрсететінін біледі. Бұл қор жыл сайын «отандық телеөндірістің жаңа шедеврлеріне» толықтырылып жатыр.
Биыл қазақстандық телеарналар қалай ерекшеленді? Медиасыншы Назира Дәрімбет ең ірі үш телеарнаның 1 желтоқсан күнгі эфирін шолып шықты.
QAZAQSTAN: «Бұл — Аргентина, мұнда арғындар тұрады»
QAZAQSTAN ұлттық арнасындағы мерекелік эфир таңғы сағат 7:00-де арнайы жоба ретінде белгіленген 2019 жылғы «Елбасы шарапаты» деректі фильмін қайталаудан басталды. Танымал және қарапайым қазақстандықтар Тұңғыш Президент оларға қалай көмектескенін айтады. Мысалы, кішкентай Адия Төлеубекқызына бірнеше жыл бұрын Оңтүстік Кореяда күрделі ота жасалған.
«Нұрсұлтан Назарбаевтың көмегінің арқасында емделіп шықтым, оған үлкен алғысымды білдіремін», — дейді кадрлардың бірінде Адия.
Атақты опера әншісі, Қытайдан көшіп келген Майра Мұхамедқызына Қазақстан азаматының төлқұжатын Тұңғыш Президент өзі тапсырғанын осы фильмнен білдік.
Осыдан кейін телеарнада таң «атып», Tansholpan бағдарламасы эфирге шықты. Телеарна мерекелік күн тақырыбына сағат 12:00-де қайта оралып, Елбасының ауылдан шыққан қарапайым баладан мемлекет басшысына дейінгі жолын тағы бір рет көрермен есіне салды. Бұған режиссер Рүстем Әбдірашевтің «Балалық шағымның аспаны» фильмінен артық не болуы мүмкін?
Алайда, осы фильмнің кейбір сәттері шындыққа жанаспайтынын қағілез көрермен бірден байқайды. Мысалы, жеті жасар балақай таңғы сағат 5-те тізеден қар кешіп, мектебіне жетеді. Сонда 6-7 шақырым жолды қалай жаяу жүріп өткен? Бала түнгі сағат 3-те үйінен шыққаны ма?
Тағы бір оқиға — болашақ Ұлт көшбасшысының бәйгеде ересек азаматтар қатарында жеңіске жетіп, содан кейін жүлдесін, яғни кілемді шешен-көршілеріне бере салуы көрерменді елжіретіп жіберердей.
Мектеп от жағушысы жас Сұлтанға глобустан көрсетіп тұрып: «Бұл — Аргентина, мұнда арғындар тұрады» дейтін тұсы бар. Режиссердің осындай салмақты фильмге бұл әзілді неліктен енгізгені түсініксіз? Әрине, фильм туралы егжей-тегжейлі айтуды кино сыншыларының еншісіне қалдырайық.
https://www.youtube.com/watch?v=ojhmW1r5ZR0
16:00-де телеарна «Елдіктің бастауы» атты жаңа деректі фильмін көрсетті. 25 минуттық фильмде түрлі сала өкілдерінен сұхбат алады. Кәсіпкер, аудан әкімі, Назарбаев Зияткерлік мектебінің оқушысы, шекарашы. Қай-қайсысы да жетістіктері туралы айтып, сол жетістіктерін мемлекеттік қолдауға және Тұңғыш Президенттің парасатты саясатына байланыстырады. Олардың әңгімесі Назарбаев сөздерімен өрнектеледі.
«Біз Елбасымызға барлық уақытта алғыс айтамыз, өйткені біз оның батылдығының арқасында тарихи отанымызға оралдық. Ол — қандастарын туған жеріне қайтаруға шешім қабылдаған санаулы көшбасшылардың бірі», — дейді табысты кәсіпкер, ҚХР-дан келген қандасымыз.
Оның сөзін Назарбаевтың 2011 жылы өткен Дүниежүзі қазақтарының құрылтайында: «Әлемде қандастарын отанына оралуға көмектесетін, оған қомақты қаражат бөлетін үш мемлекетт ғана бар. Бұл — Израиль, Германия және Қазақстан» деген кадрдан тыс сөздері бөліп жібереді.
Бір сағаттан кейін, сағат 17:00-де Тұңғыш Президент кітапханасы, Тұңғыш Президент Қоры және Президент Телерадиокешенінен тағы бір премьера берілді. 15 минуттық «Елбасы жолы» деректі фильмі кадр сыртындағы: «Қазақстанның елордасы — Нұр-Сұлтан қаласы, оның жолы, бағыты — бұл Елбасы жолы» деген мәтіннен басталады.
Мұнда Елорданың есте қаларлық ғимараттары туралы, соңғы техникалық үлгіде жабдықталған Тұңғыш Президент кітапханасына баса назар аударады. Бұл көрнекі түрде көрсетіледі: глобусты басып, тарихи кадрларды тамашалайсыз, Нұрсұлтан Назарбаевтың дәйексөзін тыңдайсыз және оның көзіне қарай аласыз. Көрерменге болашақ Ұлт көшбасшысының қай жерде дүниеге келгенін және оның халық үшін не істегенін тағы еске салады.
Тұрсынбек Қабатовтың әзіл-сықақ бағдарламасы мен түрік сериалын көрсетіп, үзіліс жасалған соң, 20:30-де телеарна көрермендерді мерекелік күн тақырыбына қайта әкеледі.
Деректі фильм, арнайы жоба және мерекелік концерт бірінен соң бірі эфирге шықты.
«Түркістан: көне мен келешек көпірі» фильмінде Елбасы телеарна басшысы Ләззат Танысбайға сұхбат бері, Түркістан қаласының маңызы мен қалаға облыс орталығы мәртебесін берудің тарихи шешімі туралы әңгімелейді.
Содан кейін «Тәуелсіздік тәуекелдері» жобасының премьерасы басталды. Алғашқы шығарылымы Тұңғыш Президент күніне орайластырылыпты. Тәуелсіздікке Қазақстан қалай жеткені және Нұрсұлтан Назарбаевтың рөлі туралы айтылады.
Жүргізуші Нұрбек Бекбау «Намедни» хабарының жүргізушісі Леонид Парфеновқа еліктейтідей көрінеді: кеңістік пен уақыт аралығында көшіп, кейде дауысы қазақ хандарының рөлін сомдайтын әртістің дауысына да ұқсап кетеді.
Жоба эфирге қанша рет шығатыны, тәуелсіздігіміз туралы әңгімелер қанша уақытқа жететіні белгісіз. Бірінші шығарылымда баяндамашы ГКЧП тарихына егжей-тегжейлі тоқталды.
Тарихқа осындай ерекше экскурсиядан кейін көрермендер «Елін сүйген, елі сүйген Елбасы» концертінде демалып, жүргізушілер әр қойылымнан кейінгі үзілісте мерекелік күн кейіпкерінің жетістіктерін еске салудан шаршамады.
«Елбасы — өте қастерлі ұғым, мұндай тұлғалар 100 жылда бір рет туады. Осындай көшбасшы болу, тірек болу және адамдарды өзің алып жүретін елдің болашағына сендіру үшін ерекше қуатты қажет етеді. Біздің жол — нұрлы жол, біздің ел-Мәңгілік ел», — деді олар.
Бір сағаттық концерттен соң «Фатмагүл» түрік сериалын тағы да шықты. Ары қарай «Елбасы жолы: отты өзен» фильмін көрсетіп, Түркістан мен «Елбасы жолы» туралы деректі фильмдерді қайта беруді жөн санапты. Түнгі сағат 2-лер шамасында мерекелік күн тәртібі сәтті аяқталды.
«Хабар»: үш концерт, үш премьера, екі фильм
«Хабар» телеарнасы мерекелік бағдарламаны кешірек бастағанына қарамастан, эфир әлдеқайда қанық болды: үш тақырыптық концерт, «Заречная көшесіндегі көктем» фильмі, үш деректі фильм, бірнеше премьера.
Сағат 8:20-да Тұңғыш Президенттің өмірбаяны туралы «Елбасы жолы. Теміртау» көркем фильмін қазақ тілінде көрсетті.
Сағат 10:00-де «Елін сүйген, елі сүйген Елбасы» деп аталатын концерт басталды. Алғашқы 10 минутында Нұрсұлтан Назарбаевпен бірге түсірілген кадрлар, ал кадр сыртындағы мәтінде оның елдің қалыптасуындағы ерекше рөлі туралы баяндады.
Сахнада басқа жүргізушілер мен әртістер болса да сөздерінде аса айырмашылық байқалмады. Ара-арасында бір кездері үлкен лауазым атқарған әлемдік танымал саясаткерлердің тілектерін көрсетті. Мәселен, олардың арасында Ұлыбританияның бұрынғы премьер-министрі Тони Блэр, АҚШ-тың бұрынғы мемлекеттік хатшысы Кондолиза Райс және басқалары бар.
Кейін Елбасының сүйікті фильмін көрсетіп, ҚР қорғаныс министрлігінің бір сағаттық концертін берді.
16:45-те — өткен жылғы 1 желтоқсанында тұсауы кесілген «Адам тағдыры — ел тағдыры» деректі фильмі көрсетілді. Фильмде «Хабар» Агенттігі Басқарма төрағасы, журналист Ерлан Бекхожин Нұрсұлтан Назарбаевтың ел және бүкіл адамзат ауқымындағы рөлін әңгімелейді.
«Дәуір және тағдыр. Мұны қандай фактор анықтайды? Әдетте, уақыт пен оқиғалар адамдардың мінез-құлқын, олардың өмірлік таңдауына әсер етеді. Бірақ адамның өзі қоршаған ортаны құру арқылы оқиғаларды бағыттай ала ма? Егер бұл қала, ел және мүмкін әлем ауқымында әсер етсе ше? Тәуелсіз Қазақстанның тарихы бір адамның тарихтың бағытын түбегейлі өзгерте алатынын дәлелдейді», — дейді ол фильм басында.
Сондай-ақ, «ұлы көш», елдегі металлургия саласын дамытуы, спорттық жетістіктері — жалпы алғанда, Назарбаевтың саусағы тиген барлық салалар айтылады. Автордың ойынша, Қазақстанда Назарбаевтың қатысы жоқ ешбір сала қалмаған.
Эфир «Елін сүйген, елі сүйген Елбасы» концертіне жалғасты.
Бұдан кейін «Говорит Назарбаев» деректі фильмінің тұсаукесері өтті. Фильмде Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің қалыптасу тарихының көпке беймәлім деректері айтылады. Колумбия университетінің мұрағатында 26 жылдан астам уақыт сақталған фотохрониканың ерекше кадрларын ұсынып, Елбасының әлемнің жетекші университеттері мен ғылыми орталықтарындағы дәрістерін көрсетті. Жүргізуші сұхбат үзінділерінің арасында кадр сыртынан ерекше салтанатпен: «Он обладает умением убеждать и умением говорить» («Ол басқаларды сендіре алады және шешендік қабілеті бар» — ауд), — дейді.
Кешкі жаңалықтарға жарты сағаттық үзілістен кейін 20:30-да «Тағдырға қарсы шығу» деректі фильмінің алты сериялы топтама премьерасы өтті.
Бірінші серия «Ыстық 91» Нұрсұлтан Назарбаев ТМД-ны қалай құрды?» деп аталыпты. Кадрде Ерлан Бекхожин қайта көрініп, «оқиға қалай болғанын» баяндайды.
Мерекелік эфир тұздығы — көпсериялы «Портретке штрихтар» деректі фильмінің премьерасы. Автор, журналист Айгүл Әділова Елбасыдан «ашық» сұхбат алады. Бірінші серияны көргеннен кейін, Ұлт Көшбасшысының «елден қашып кеткен» адамдарға «ренжігені» ғана есте қалды. Атап айтқанда, Назарбаев банкир Мұхтар Әблязов туралы айтты.
КТК: серіктестер естелігі
«КТК» телеарнасының мерекелік эфирі әлдеқайда қарапайым болса да, «Назарбаев факторы» және Nazarbaev.kz. деректі фильмдерінің премьерасымен ерекшеленді.
Бірінші туындыны президент телерадиокешені жасаған. Премьерасы 30-қараша күні «Хабарда» өтті. 1 желтоқсанда соны КТК көрсетті. Интернетте жоқ, ал КТК сайтында «премьера» ретінде тұр. Екі телеарнаға да «ортақ» премьера болса керек.
Nazarbaev.kz жобасына келсек, Бірінші Президент қоры тапсырысы бойынша түсірілген ерекше форматтағы фильм көрермен назарын аударады. Журналист Евгения Сәкенова Нұрсұлтан Назарбаевпен бір кездері иық тіресе жүріп жұмыс істеген танымал адамдарды студияға шақырып, өткен күндерге шолу-сұхбатын жасайды.
Мысалы, саясаткер Ғани Қасымов тәуелсіз Қазақстанның Сыртқы істер министрлігіндегі бірінші қабылдаудан кейін қалай шампан ішкендерін; журналист Ерлан Бекхожин президенттік пулға қалай қабылданып, тікелей студияда бүгінгі күн тақырыбына стендап жасағанын; ғарышкер Талғат Мұсабаев президенттің бүкіл қазақстандықтар үшін ғарышта дұға етуін сұрағанын еске алады.
Телеэкран алдында бір күн отырып, мерекелік эфирді қарап болған соң, «Сіз туралы біз білмейтін тағы не бар?» деп еріксіз таңырқайсыз.
Ал тіл ұшымызда әннің мына шумақтары еріксіз қалып қойғандай:
«Я не хочу судьбу иную,
Мне ни на что не променять
Ту заводскую проходную,
Что в люди вывела меня…»
