Қазақстан Республикасы территориясының біртұтастығына қатысты ресейлік депутаттардың түрлі мәлімдемелері кешегі аптадағы қорытынды жаңалықтардың басты тақырыбына айналды. “7 күн” және Apta эфирі ҚР Тұңғыш президенті Н.Назарбаевтың қазақстандықтарды Тәуелсіздік күні мерекесімен құттықтауынан басталса, “Басты бағдарлама” сюжет арнады.
Апталық бағдарламалар сайлау науқанын ұмытпады.
Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламасын қамтыдық.
Сенбі, 19-желтоқсанда эфирге шыққан бағдарламаны екінші апта қатарынан Дархан Әбдіуахит жүргізді. Әдетте 1 сағатқа созылатын бағдарлама ұзақтығы 10 минутқа қысқарып, 50 минут болды.
Әуелі Тәуелсіздік күніне орай ҚР президенті атына келіп түскен құттықтау жеделхаттарына шолу жасап, Тұңғыш президент Н.Назарбаевтың Қазақстан халқын Тәуелсіздік күнімен құттықтауынан үзінділер берді. Назарбаев: “Алтайдан Атырауға, Алатаудан Арқаға дейінгі ұлан-ғайыр атырапты мекендеген, баһадүр бабалардың ұрпағымыз!” деп, “Үстірт пен қарт Каспий жағасын, Сыр менен Ертістің арасын алып жатқан байтақ даланың заңды мұрагерлері — қазақ халқы екенін” айтты.
Тәуелсіздік күні мерекесіне мемлекет басшысы наградалар үлестірді. Бұған сюжет арнап, кімдерге марапат берілгені баяндалды.
«Келер аптада ерекше жаңалық болғалы тұр». Дархан Әбдіуахит Қазақстан мен Ресей бірігіп, коронавирусқа қарсы вакцина өндіретіні туралы жаңалыққа осындай баға береді. Ал тілші Гүлжан Мархабаева ТМД елдері президенттерінің онлайн басқосуынан сюжет дайындапты. Ол кейбір сарапшылардың “ТМД ұйымы өз міндетін атқарып отырған жоқ” деген пікір бар екенін айтып, “алайда ұйым өз өміршеңдігін дәлелдеді” деген баға береді. Бұл сарапшылар пікірі ме әлде президенттер пікірі ме, бұл жағы түсініксіз.
Президент Тоқаев бірқатар мемлекет елшілерінен сенім грамоталарын қабылдады, әкімдермен кеңес өткізді.
“7 күн” тілшілері Тоқаев аптасына шолудан кейін Тұңғыш президентке қайта оралды. Өткен аптада Н.Назарбаев «Тәуелсіздік жолын жалғастырар ұрпақ» атты онлайн форумына қатысты. «Қос бастама» деп аталатын сюжет форумнан бастап Тұңғыш президент қорының жұмыстарына дейін баяндады.
Белгілі қазақстандық боксшы Геннадий Головкин кезекті жекпе-жегін өткізіп, Камил Шереметаны техникалық нокаутпен жеңді. “7 күн” авторлары осы жаңалықты хабарлады. Қазақстанның екі президенті де Головкинді жеңісімен құттықтаған екен. Мұны да айтып өтті.
Президенттер тақырыбы аяқталып, сайлау науқанына кезек жетті. Тілші Ерболат Қайыржан Нұр-Сұлтан қаласындағы учаскелік сайлау комиссиясының төрағасынан, бақылаушыдан, мәслихат депутаты мен қала тұрғынынан сұхбат алыпты. Азаматтарды сайлауға шақыратын мазмұнды сюжет.
«Тәуелсіздік тартуы» сюжеті Қазақстанның түкпір-түкпірінде Тәуелсіздік мерекесі қалай аталып өткеніне шолу жасайды. Пайдалануға берілген нысандарды көрсетеді.
Бағдарламаның соңғы сюжеті де алдыңғы сюжетке ұқсас болды. Қызылорда облысында пайдалануға берілген нысандарға шолу жасап, облыс әкімі Г.Әбдіхалықовамен сұхбаттасты.
“Басты бағдарлама”, “Еуразия бірінші арнасы”
Бағдарлама соңғы кездегі даулы да шулы ақпараттан басталды. Телеарна тілшілері Ресейдегі “Единая Россия” партиясының мүшесі, Дума депутат В.Никоновтың «Қазақстанға сыйға берілген жерлер” туралы мәлімдемесіне арнайы сюжет дайындапты. Сюжетте Никоновты қолдаған және қарсы пікір айтқан ресейлік саясаттанушыларды сөйлетіп, қазақстандық сенаторлардың жауабын, тарихшы Сұлтанхан Аққұлұлының пікірін берді. ТМД мемлекеттері басшыларының онлайн басқосуында ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың: “байыпты саясат жүргізе отырып, еліміздің ұлттық мүддесін қатаң түрде қорғайтын боламыз” деген мәлімдемесін, Тұңғыш президент Назарбаевтың Тәуелсіздік күніне арнаған құттықтауынан үзінді көрсетті. ҚР СІМ Ресей елшісіне наразылық нотасын жолдағаны да айтылды.
“Ұр тоқпақ” айдарына “Тышқан жылында болған тышқани тірліктер мен бейпіл сөздердің жинағы” ілініпті. Айдар жүргізушісі Айдана Үсенбай лауазымды тұлғалардың коммуникация мәселесін сынға алады.
Карантин шектеулеріне құлақ аспай, жаңажылдық кештер өткізіп жатқан мейрамханалар. Сюжетте тілші Әсем Изатқызы мобильді топпен бірге кафе-мейрамханаға тексеріс жүргізеді. Тілші түнгі сағат екіге дейін рейдте жүргенін, ал «ертең қой кезек» екенін айтып, сюжетті аяқтайды. Әзіл-қалжыңнсыз сюжеттен мұндай сөз тіркесі ерсі естілді.
Нұр-Сұлтан қаласының ауа сапасы мен қаланы жоспарлауды жағдайын зерттеген сюжет шаһар сәулеті мен құрылыс компаниясына қойылатын талаптар төмен екенін қозғайды. Қаланы жоспарлаумен айналысатын білікті урбанист мамандар жоғын да ескеріпті. Тұрғынға да, кәсіпкер мен шенеунікке де ой салар сюжет.
Бағдарлама әдеттегідей Covid-19 және коронавирусты пневмония статистикасынан басталып, қазақстандық вакцинаны адамдарға сынап көру басталғанын хабарлады.
16 желтоқсан — ҚР Тәуелсіздігі күніне ҚР Тұңғыш президенті Н.Назарбаевтың құттықтауын көрсетіп, Қазақстан территориясы туралы ресейлік депутаттар айтқан мәлімдемелерге қатысты саясаттанушы Расул Жұмалының пікірін берді. Саясаттанушы мұндай мәлімдемелерді жауапсыз қалдыруға болмайтынын айтты. Ресейлік “Новая газета” басылымының мақаласынан: “Ресей саясаттанушылары Ресейді одақтассыз қалдыру үшін қолынан келгеннің барлығын жасап жатыр” деген үзінді келтірді.
Президент Тоқаев мемлекеттік наградалар мен сыйлықтар тапсыруға арналған салтанатты рәсімге қатысты. Жиында президент геостратегиялық белгісіздік жағдайында мемлекеттердің халықаралық аренадағы саяси өзімшілдігі мен экономикалық ұлтшылдығы күшейетініне назар аударды. Келесі жылдың басында жарияланатын жаңа реформалар топтамасы туралы да айтты.
2020 жыл қалай өткеніне аз-маз шолу жасаған сюжет қазақстандықтарға қандай әлеуметтік көмек беріліп, пандемияға қарсы қандай іс-шаралар жасалғанын айтады. ҚР президентінің көмекшісі Ерлан Қарин Жаңа жылдан кейін жарияланар реформалар туралы комментарий берді.
Apta авторлары саясаттанушылардың әлеуметтік желі парақшасындағыа сайлау туралы посттарына шолуын жалғастырып келеді. Неге екенін, бағдарлама авторлары екі-үш саясаттанушы, атап айтқанда: Андрей Чеботарев пен Марат Шибұтовтың посттарын шолып шығады.
Алдағы сайлауға қатысар 5 саяси партиясының сайлауалды үгіт-насихаттарына арналған сюжетте барлық партияға бірдей шамада уақыт бөлінген.
Қазақстан 2015 жылы Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болды. Содан бері бес жыл өтіп, нарықты ДСҰ-ы шарттарына дайындаудың өтпелі кезеңі де аяқталды. Енді шетелдік банктер мен сақтандыру компаниялары Қазақстаннан филиал ашуына болады. Экономист-сарапшылардан бұл жөнінде сұхбат алды, бірақ сюжет болмады. Өте-мөте маңызды тақырыптыңжалғасын күтеміз.
Павлодар облысында 35 үздік мұғалімнің әрқайсысына 1000 АЕК (2 млн 778 мың теңге) шамасында сыйлықақы берді. Сома көлемді бола тұра басқа апталық бағдарламалардың ешқайсысы бұл жаңалықты айтпады. Apta тілшілері осы тақырыпқа сюжет арнапты. Сюжет қызықсыз әрі созылыңқы жасалыпты. Айтпақшы, сюжетте мұндай жомарт сыйлықты неліктен Павлодар облысы әкімдігі ғана үлестіргені, басқа өңірлер неліктен тыс қалғанына жауап болмады.
«Желтоқсан оқиғасына орай материал жасамау дұрыс емес болар еді». Жүргізуші Жайна Сламбек 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасына арналған сюжет аңдатпасын осылай бастады. Сюжетте Желтоқсан оқиғасы қатысушыларының қазіргі өмірін көрсетті. Екеуі де ер адам.
Жалпы Apta бағдарламасындағы сюжет кейіпкерлерінің көбі — ер адам екенін байқаймыз. Гендерлік теңсіздік көзге ұрып тұр.
Бағдарламаның соңғы сюжеті де Тәуелсіздік тақырыбына, дәлірегі Тәуелсіздік құрдасына арналды. Ұшқыш жігіт (мұнда да кейіпкер — ер адам) туралы портрет сюжет дайындапты. Ол Қытайда туған. 2006 жылы Қазақстанға көшіп келген. Көңіл қуантар мерекелік сюжет.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.
