Соңғы уақытта көрермен назарына ұсынылған отандық сериалдардың қатары артуда. Қазақстандық өндірушілер халықтың санасын, көгілдір экранды жаулаған шетел сериалдарын ығыстыруға мейлінше күш салып жатқаны анық байқалады.
«Жаңа репортердің» медиасыншысы Назира Дәрімбет биыл қыркүйек-желтоқсан айларында отандық телеарналарда көрсетілген сериалдардың үздік ондығын* жасады.
Талданып отырған кезеңдегі үздік 100 сериалдың тізіміне тек 5 қазақстандық сериал кіреді. Сериалдардың негізгі бөлігі қазақ тілінде түсірілгеніне қарамастан, бұл рейтингте орыс тілінде түсірілген «Патруль» комедиялық сериалы көш бастаған. Ол НТК арнасында көрсетіледі, алайда ұсынылған сериалдар саны бойынша Qazaqstan және КТК телеарналары озық тұр.
- Полицейлердің жұмыс барысын баяндайтын комедия жанрындағы жарты сағаттық «Патруль» сериалы НТК арнасында дүйсенбіден бейсенбіге дейін сағат 20.00-де прайм-тайм уақытында көрсетіледі (1,95**).
Телеарна сайтында аталмыш сериал: «Полицей деген кім? Оларды жалқау, өздері заң бұзады дейтіндер бар. Бірақ іс жүзінде полиция маңызды іспен айналысады – бейбіт азаматтарды қылмыскерден қорғайды. Серік пен Берік өз ісін сүйеді, бүкіл ауданды күзетіп, еңбек қылады. Ал «еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей», – деп сипатталған.
Патрульдік полицияның күнделікті өмірі туралы қарапайым оқиғалар желісі 2015 жылдан бастап көрсетіле бастады. Сериалда полиция туралы халық аузында жүрген таныс сипаттар бар: қатал бастық, парақор қызметкер, «үндемес» полицей және тағы басқалары.
Сериал орыс тілінде түсірілсе де, арасында қазақ тіліндегі тіркестер жиі кездеседі. Көрерменнің бұл сериалды не себепті сүйіп көретінін дөп басып айту қиын. Бәлкім, полицей тақырыбы өзекті болғандықтан шығар. Десек те, сериал рейтингте көш бастап тұр. Қазір сериалдың алтыншы маусымы (әр маусым 20 сериядан) жүріп жатыр.
- Qazaqstan ұлттық арнасындағы «Ақжауын» сериалы 10 қазан мен 15 қараша аралығында дүйсенбіден жұмаға дейін cағат 21.30-да (1,7 **) көрсетілді. Ұзақтығы – 1 сағат.
23 сериядан тұратын мелодрамада көрермен жас кәсіпкер мен экобелсенді қыздың махаббат хиқааясын тамашалайды. Олардың махаббаты қарсылықтан басталады, бастапқыда әртүрлі кедергілерге тап болады. Алматы шатқалдарының бірінде жаңа қонақ үй салуға (тарих Көкжайлаудағы оқиғаларды еске түсіреді) экобелсенділер қарсы болады. Екі жас әртүрлі құндылықтарға ие, бірақ соған қарамастан, соңында бір-біріне сезім пайда болады. Сәтсіз презентациядан кейін бас кейіпкер жұмысынан босатылып, тау бөктерінде қонақ үй салуға ниетті кәсіпкердің компаниясынан бір-ақ шығады. Ең қызығы, қоғаммен байланыс бөлімі қызметін атқарады. Басты рөлдегі бойжеткеннің құрбысы сол компанияға қызметке тұруына көмектеседі, өйткені оның сүйіктісі сол компанияда орынбасар қызметін атқарады.
Жалпы алғанда, сериалдағы көрсетілетін дүниелер әдеттегі оқиға. Жалпы, сериал тым «гламурный» көрінеді, сериалдағы қыздар шетінен модель, жігіттер элиталық үйлерде тұрады. Менің ойымша, сериалдың өміршеңдігі жоқ. Тым жылтыр және әдемі. Бірақ, кейде қазақстандық көрерменге дәл осы «дольче вита» жетіспейтін сияқты, сериалдың рейтингте екінші орынға табан тіреуі сондықтан да шығар.
- «Күйеу бала» сериалы да Qazaqstan (1,67 **) ұлттық арнасында 16 қарашадан бастап сағат 21.30-да көрсетілуде. Бұл – қазіргі таңда отандық телеарналардан көп көрсетілетін «ауыл» сериалдары қатарынан.
Мелодрама көрерменді еліміздің түкпіріндегі ауыл өміріне жетелеп, келіншегінің ауылында тұрып, жүргізуші болып жұмыс істейтін бұрынғы асаба жігіт туралы баяндайды. Сериалда халықтың күні кешегі өмірі көрсетіледі: бос мейрамханалар, пандемияға байланысты карантин жарияланып, той бизнесі тоқтап, әнші-биші, асабалар табыссыз қалады.
Сериалда негізінен бүгінгі заман сипат алған десек те, авторлар ұлттық дәстүрлерді еске түсіруге тырысқандай: қазақта күйеу бала әйелінің туыстарында өмір сүрсе, күшік күйеу атанатыны және тағы басқа. Бірақ соған қарамастан, бұл ауылды бір емес, екі күйеу бала паналаған, ал кейіпкерлердің туыстары әрқашан «үйде кім қожайын» екенін еске салып отырады.
Неге екені белгісіз, мұндай сериалдарда таудың етегінде, әдемі табиғаты аясында орналасқан, ұқыпты, жинақы ауылдар түсіріледі. Ауыл адамдары да өте көңілді. Көңілсіз көріністерді, ұнжырғасы түскен ауыл халқын, асфальтсыз көшелерді мүлдем көрмейсіз. Мүмкін, мұндай телесериалдар көрерменге «ауылда өмір сүру керемет» дегенді жеткізу үшін түсірілетін болса керек.
- 6-17 қыркүйек аралығында (1,23**) жұмыс күндері сағат 21.30-да «Хабар» арнасында көрсетілген «Келінжан» сериалы да жоғарыда сөз еткен сериалға ұқсас. Айырмашылығы – бұл сериалда ауылдағы отбасыдағы келіндер оқиғасы жинақталған.
Үш ұлы мен олардың әйелі алдымен бір үйде тұрады, кейін үлкені еншісін алып, бөлек шығады. Көрерменді қызықтырғаны – қатал ене мен үш жас келіннің қарым-қатынасы, күнделікті тұрмысы. Актриса Дариға Бадықова бұл сериалдың да, жоғарыда аталған мелодраманың сәнін келтірген. Ол келіннің де, қыздың да рөлін ерекше сомдайды.
Алайда, бұл сериалда бүркелмей қалған «гламур» көріністер де жылт етеді. Мәселен, отағасынан айырылған қарт ененің қиылған қасы, я болмаса, үй шаруасынан әбден шаршаған келіндердің кәсіби әрленуі сынды көріністер көзге ұрып тұрады.
- Сериалдар саны бойынша көш бастап тұрған Qazaqstan ұлттық арнасында «Замандастар» (1,2**) сериалы көрсетілді.
Сыныптастардың тағдырын баяндайтын 100 сериялы мелодрамадағы оқиғалар кеңес заманы, өткен ғасырдағы 70-жылдардың аяғы мен 80-жылдарының басынан басталады. Ал соңғы сериялар қазіргі күнгі оқиғалармен аяқталады. Сериал авторлары кеңестік кезеңде басталған дағдарысты, 90-жылдардағы қиын кезең мен 2000 жылдардың рахатын мүмкіндігінше шынайы көрсетуге тырысқан.
«Сағызша созылғанымен», бұл сериал оқиғаларымен оқырманның жүрегін жаулаған сияқты. Сериалда бірнеше заман ұрпақтарының сабақтастығы бар секілді, сондықтан ол аға буын үшін де, бұрын не болғанын білгісі келетін жастар үшін де қызықты болуы мүмкін.
- Qazaqstan ұлттық арнасынан тағы бір сериалы – «Самалмен сырласу» (1,16**), 13 қыркүйектен 8 қазанға күн сайын сағат 21.30-да көрсетілді. Ұзақтығы – 1 сағат.
Сериалдың бас кейіпкері – Самал, өте бақуатты адамның жары, алайда оның өмірі күйеуінің жұмбақ өлімінен кейін күрт өзгереді. Ол кінәлілер мен әділет іздейді. Бұған дейін ол алаңсыз өмір сүрген, жары жоғары лауазымды тұлға болған, өзі табысты бизнесвумен, түнгі клубты сыйға алған ұлы бар.
Сериалдағы кейбір көріністер қарабайыр болып көрінгенімен, біздің шынайы өмірді сипаттайтындай, десек те, кейбір сюжеттер жасанды шыққан. Мысалы, бас кейіпкердің достары Мальдив аралына осы аптада ұшып кетуді ұсынады, бұл ұсыныс «моншаға барып қайтайық» деген сияқты болды. Тағы бір мысал, Самал жаңа сұлулық салонын ашады және ол үшін оркестр қажет. Фильмнің барлық кейіпкері міндетті түрде зәулім үйде тұрады және үй жұмысын жасайтын қызметші әйел ұстайды.
- Qazaqstan телеарнасында 29 қарашадан бері көрсетіліп жатқан «Таңшолпан» сериалы (0,88**) әйгілі американдық Morning show (Таңғы шоу) сериалына пародия сияқты көрінді және сәтсіз пародия. Онда осы арнадағы таңертеңгілік бағдарламаның жұмыс барысы баяндалады. Телекомпанияның барлық танымал белгілері және басқа да атрибуттар бар.
Әртүрлі шытырман оқиғалар, әріптестердің қызғанышы, журналистік әрекеттер және т.б. Бірақ таңертеңгілік шоуда 50 минуттың өтіп кететінін байқамайсыз, өйткені алғашқы минутынан бастап қызықты сюжет көрерменді жібермейді. Ал «Таншолпанда» бұл жоқ: сериал бұралмалы сюжетпен басталғанына қарамастан, құпия диск іздеп жүрген жас жігіт кездейсоқ телеарнаға түсіп, оның қызметкері болады.
Актриса Гүлназ Жоланованың орындауындағы бағдарлама продюсерінің рөлі сәтті шыққан, ол өзін қатал әрі кәсіпқой маман ретінде бейнелейді. Дегенмен, әділдік үшін айта кету керек, басқа сериалдармен салыстырғанда актерлердің журналист рөліндегі ойыны сенімдірек шыққан.
- КТК арнасы 15-24 қараша аралығында «Бақыт жолында» сериалын көрсетті. Мелодрама жұмыс күндері қазақ тілінде, орысша титрмен (0,85**) ұсынылды.
«Бақыт жолында» үш студент қыздың достығы туралы мелодрама. Олар бір-біріне ұқсамайды, үшеуі үш түрлі кейіпкер, дегенмен арманы бір – бақытты болу», – делінген сериалдың сипаттамасында.
Бұған біздің алып-қосарымыз аз. Сериалдың кей тұсында «Москва слезам не верит» фильмі сюжетінің көшірмесі анық байқалады. Қыздардың бірі оқымысты, ал екіншісінің күйеуі маскүнем, кеңес заманында түсірілген фильммен осыған ұқсас тұстары аз емес.
https://www.youtube.com/watch?v=2LuKB0xtVTc
- КТК арнасында алдыңғы сериалды «Дәрігер Лейла» алмастырды, 25 қарашадан бастап жұмыс күндері (0,81**) орысша субтитрмен көрсетілуде.
Бас кейіпкер – дәрігер Лейла, жас маман, бала кезінен хирург болуды армандайды. Ол өзінің пациентіне, жол апатына кінәлі болған жас жігітке ғашық болып қалады. Екі жыл бұрын жол апатынан қыздың анасы қайтыс болады. Оның пациенті ақша мен тамыр-таныстың арқасында жазадан құтылып кетеді. Науқасының құпиясын білген дәрігер Лейла қиын таңдау алдында қалады.
Мелодрамада көпке таныс көрініс: қарапайым дәрігер, жас маман әдемі элиталық пәтерде тұрады, ал оның пациенті байдың ұлы, әлбетте бақшасы бар зәулім коттеджде тұрады.
Көрермен шынайы, қызықты сюжеттен және актерлер ойынынан ләззат ала алмаса да, біреудің әдемі, «жасанды» өмірін тамашалайды, мысалы гаражда тұрған бірнеше көлігі бар зәулім үй немесе дизайнер безендірген қымбат пәтер және т.б.
- КТК арнасында қараша айының басында «Шын жүректен» сериалы көрермен назарына ұсынылды (0,49**). Онда да журналистика тақырыбы қозғалады. Журфак студенттері басында еріксіз волонтер болуға мәжбүр болады. Бастапқыда университет (ҚазҰУ) аумағында тазалық жүргізу жазасын алған балалар кейіннен еріктілер ісін қоғам үшін пайдалы деп табады.
Студенттік ортада болатын белсенді студенттер, нашар оқитындар, қыдырымпаздар, махаббат және басқа да студенттік өмірге тән нәрселер бар. Бірақ негізгі сюжет бастапқыда студенттер қаламаған еріктілер қызметі аясында өрбиді.
Бұдан шығатын тұжырым, ресейлік детективтерге, үнді және түрік мелодрамаларына қарағанда, бүгінде отандық сериалдардың танымал бола бастағаны қуантады. Десек те, қазақстандық мелодрамалар қашан олардан озып шығып, бәсеке бола алатынын дәл қазір дөп басып айту қиын.
* Мақала International Media Servicе медиаселлерінің Kantar телевизиялық өлшеміне негізделген сұрыптауына сүйеніп дайындалды.
** Рейтинг — бағдарламаның жалпы халық санына процентпен шаққанда алынған теледидары бар аудиторияда жасалды. Жарнама берушілер үшін маңызы зор.
