Әдетте Президент тақырыбына бағдарламаның басым бөлігін арнайтын «Жеті күн» авторлары бұл аптада мейлінше елдегі проблемаларға басымдық беруді жөн санапты. Президенттің Иранға сапарында да әдеттегідей Мемлекет басшысына емес, екі ел арасындағы байланыстың әлеуетін талдауға көңіл бөлді. «Айна» бағдарламасы Қазақстан полициясының 30 жылдығы және Журналистер күніне орай материалдар әзірлепті. Аpta бағдарламасы aймақтарда қантқа талас ушығып бара жатқанын көрсетті, мәселенің мән-жайын байыппен түсіндірді. Сюжетте кейіпкерлер, сарапшылар мен билік өкілдерінің комментарийі бар.
«Жеті күн», «Хабар»
Өткен аптада Парламент палаталарының бірлескен отырысында Үкіметтің 2021 жылғы бюджеттің орындалуы туралы есебі тыңдалды. Үкіметтің қай құрылымы бюджет қаражатын тиімсіз пайдаланатыны, қазынаға қайтарылған қаражат, лттық қордан алынған қаржы туралы Қаржы министрі, Есеп комитеті баяндады. Рият Шони әзірлеген «Жеті күннің» алғашқы сюжеті осы отырыстағы ақпарат негізінде жасалған. Депутаттардың пікірі, Қаржы министрінің сөзі, Есеп комитеті басшысының уәжі, Сауда министрінің түсініксіз түсініктемесі бар. Сюжетке сарапшы ретінде Мақсат Сералы пікір білдіріпті. Бюджет қаражатының тиімсіз жұмсалуына, азық-түлік бағасының қымбаттауына Үкімет қандай шара жасап отыр деген сауал талданды.
«Адам саудасы алаңдатады» аталатын сюжетінде Ақбөпе Тәңірберген сәбиін сататын аналардың қылмыс схемасын әңгімелеуден бастап, ересек адамдарды да алдап түрлі сипаттағы құлдыққа сататын қылмыстық топтар бар екені туралы мәлімет береді. Бахрейнге сатыла жаздап, қылмыстық топтың құрығынан құтылған кейіпкер өз оқиғасын баяндайды. Дегенмен, бұл сюжетте журналистің зерттеуінен гөрі, адам саудасымен күресетін құзырлы органдардың есебі басым.
23 маусымда Қазақстан полициясының құрылғанына 30 жыл толды. Сюжетке кезек бермес бұрын Дархан Әбдіуахит «Қаңтар қырғыны» оқиғасы бойынша тергеу істері туралы баяндап, қанша полицейдің үстінен қылмыстық іс қозғалғаны жайлы айтып өтті. Кәрім Мәсімотың ісіне қатысты да ақпарат берді.
Полиция күніне орай өткен салтанатты жиыннан жасалған сюжет «Айтулы белес» деп аталыпты. Сюжетте Президенттің жиында сөйлеген сөзіне, сын-ескертпесі мен ұсыныстарына ғана басымдық берілген, әдеттегідей хаттама сюжет.
«Арселлор Миттал Теміртау» компаниясына қарасты кеніштердің бірінде тағы да адам өлімі болды. «Неге өндірісте өлім көп?» аталатын сюжет осы кәсіпорындағы өлім-жітімнің ұлғаю себебіне үңіледі. Жәбірленуші тараптың, компания, Төтенше жағдайлар қызметі өкілдері секілді бірнеше тараптың пікірін қамтыған толымды сюжет. Материал соңында тілші стендап жазып, мұндай оқыс оқиғалардан Қазақстан азаматтары зардап шегіп, қазақстандық мамандар жазаланатыны, шетелдік алпауыт инвесторлар қауіпсіздікке қаржы құйғысы келмейтінін айтыпты. Сюжет дәл осы құбылыстың себебіне үңілуге бағытталғанда материал анағұрлым тартымды болар ма еді?
«Жеті күн» шомылу маусымындағы балалар қауіпсіздігіне де сюжет арнады. Құрылымы жағынан Ақбөпе Тәңірбергеннің адам саудасына қатысты сюжетіне ұқсас. Қайғылы оқиғаларды құтқарушылар баяндап, сарапшылар ескерту жасапты. Қауіпті ескерту мақсатында жасалған сюжет деп топшыладық.
Мемлекет басшысының Катар еліне сапары, Экономикалық форумға қатысуы, Bloomberg агенттігі тілшісіне сұхбат беруі бағдарламаның ортасында кадр сыртындағы мәтін+синхрон форматында айтылды. Осыдан кейін Президенттің Иранға ресми сапары баяндалған сюжет берілді. Екі ел арасындағы сауда-экономикалық және логистикалық мүмкіндіктер туралы ақпараты мол сюжетті ерекше атап өту керек. Иран арқылы, сондай-ақ осы елге жүк тасымалдаудың артықшылығы талданды, сарапшылар, құзырлы мекеме өкілдерінің пікірі бар.
Әлеуметтік осал топ өкілдері жалдаған үй ақысын субсидиялау бағдарламасы іске қосылды. Кейбір мұқтаж жандар осы көмекті ала алмай отыр, оның түрлі себебі бар. Бұл жайында әзірленген сюжетте бағдарламаның операторы «Отбасы банк» қызметкерлері талаптар жайын баяндады. Ақбөпе Тәңірберген нақты кейіпкерлерді сөйлетіп, олардың бағдарламаға өтпей қалуын баяндау арқылы жобаның олқылықтарын көрсетіпті. Бұл кемшіліктер жайлы сарапшылардың да пікірі бар. Құптарлық. Бір өкініштісі, банк өкілдері сюжетте оқиғасы баяндалған кейіпкерлердің проблемасын шешу жолын білмейді екен.
Бірқатар сарапшылар алдағы уақытта ұн бағасы тағы қымбаттайтынын мәлімдеген еді. «Жеті күн» әзірлеген сюжет еліміздегі астық бағасы турасында ғана емес, диқаншылар бетпе-бет кездесетін бірқатар қиындықтар туралы да жан-жақты баяндапты. Ақпараты мол, толымды сюжет.
Президенттің еліміздің шахматтан әйелдер командасын қабылдауы туралы кадр сыртындағы мәтін және синхрон берілді.
«Дәстүрлі садақ ату» федерациясы садақ ату үйірмелерін ашып, жұмыс жүргізіп жатыр екен. Дәстүрлі спорт түрі ғана емес, олимпиадалық ойын ретіндегі спортты дамыту жайындағы тартымды сюжет бағдарламаны аяқтады.
«Айна», «Еуразия бірінші арнасы»
«Айна» бағдарламасы апта соңында Жамбыл және Алматы облыстарында нөсер жауыннан сел жүріп, Алматы көшелері суға толғаны туралы ақпаратты басты тақырып етіп алыпты. Соңғы уақытта мұндай табиғат құбылысының жиілеп кеткенін айтып, экологтан оның себебін сұраған. Одан өзге, Төтенше жағдайлар министрінің, сала мамандарының пікірі бар. Толымды сюжет.
«Айнаның» Шымкент, Ақтөбе және Алматы қаласындағы тілшілері көкөніс, тамақ пен қанттың бағасын білу мақсатында базар мен супермаркеттерді аралап, көпшілікті сөзге тартыпты. Пікір білдірген тұрғындардың барлығы азық-түліктің қымбаттағанын айтса, сарыағаштық өндірушілер пайданың аз екеніне шағымданған. Ерекше тәсіл, тартымды материал.
«eGov куәгері» айдарында Гүлнәзия Жалғасқызы балабақшаға кезекке қою жүйесі өзгеретіні, «артспорт» жобасы бойынша бір бала тек бір үйірмеге қатыса алатыны туралы ақпарат беріп, Білім министрі өкілінің түсініктемесін ұсынды, Дәурен Абаевтың мәлімдемесінен үзінді берілді. Жалдамалы пәтер ақысын субсидиялауға қатысты көпшілікте шағым көп екенін айтып өтті. Индустрия және инфрақұрылым министрі ақша бәріне жетеді деген сыңайда пікір білдірген. Сондай-ақ, бұл бағдарламаға қатысу талабы жайлы «Отбасы банк» өкілінің түсініктемесі бар.
«Айна» Қазақстан полициясының 30 жылдығына екі сюжет арнады. Салтанатты жиыннан басталған сюжет жекелеген полицейлердің жұмысы мен ерен еңбегін баяндауға ойысты. Махамбет Бейбітшілік әдеттегідей тиянақты сюжет әзірлепті.
«Айна» бағдарламасы 28 маусым – Журналистер күніне де сюжет арнады. Жас журналист әзірлеген сюжет болғандықтан ба, әлде басқа себебі болды ма, сюжет ойнақы жеңіл. Дегенмен, БАҚ туралы заң жобасы жасалып жатқаны, журналистке әлеуметтік қолдаудың жоқ екені туралы пікір білдірген журналистер базына айтыпты.
«Айна» әдеттегідей апта ішінде елді елең еткізген қызықты оқиғаларды «Хайпқа бұйырмаңыз» айдарына топтастырыпты.
Apta, QAZAQSTAN
Apta бағдарламасы Тоқаевтың Катар экономикалық форумына қатысқанынан басталды. Президентіміз Bloomberg журналисінің сұрақтарына жауап берді. Жүргізуші Альбина Әшім қысқа алғысөз айтып, Мемлекет басшысының қазіргі БҰҰ жағдайы туралы сөзінен үзінді көрсетті.
Украинадағы жағдайды баяндайтын дәстүрлі шолу бағдарламаның соңынан басына жылжыды. Осы аптада Ресей әскері Киевті бомбалады. Көпқабатты тұрғын үйге снаряд түсіп, жоғарғы қабаттарын қиратты. Жарақат алғандар, қаза тапқандар бар.
Украинадағы жағдай ушыққан сайын әлемде азық-түлік мәселесі қиындап кетті. Тақырып Украинадағы жағдайдан әлемдегі ахуалға ойысты. БРИКС+ ұйымының онлайн-отырысына Қасым-Жомарт Тоқаев қатысып, «Қазақстан Шығыс пен Батыс, Оңтүстік пен Солтүстік арасындағы «аралық нарық» ретінде пайдасын тигізе алады» деп айтты.
Тоқаев тақырыбы тағы жалғасты. Қырғызстанның экс-президенті Асқар Ақаев QAZAQSTAN телеарнасына сұхбатында Қасым-Жомарт Тоқаевтың Петербург форумындағы сөйлеген сөзін «мінсіз» деп бағалапты. Оның осы сөзінен үзінді берді. Асқар Ақаевтай үлкен саясаткер сұхбатта тағы басқа да маңызды әңгіме айтқан болар. Сөйте тұра Президентіміз қандай дана адам екенін Apta редакциясы тағы бір атап өтуіне не себеп болды екен?
Қазақстан полициясының құрылғанына 30 жыл толды. Президент полицейлермен кездесті. Салтанатты жиын өтті. Тоқаев қазақстандықтардың құқық қорғау жүйесіне сенімі төмен екенін айтты. Жүргізуші Альбина Әшім алғысөзде Қаңтар оқиғасынан кейін болған азаптау фактілерін еске алып, полицейлердің жалақысы төмен екен атап өтіп, «…алайда оған қойылатын талабы таудай сақшы кейде антынан бұрын тұрмысын ойлап кететін шығар» деді. «Ақтағым келмейді» деп, «тек әр нәрсенің екі жағы бар екенін» айтып тоқтады. Айлық бір жағы болса, екінші жағы – азаптау болғаны ма? Мұндай қисын ақылға қонбайды әрі өзін-өзі ақтамайды. Сюжет тәртіп сақшыларының ерлігіне арналды. Демек, адамды азаптамай, кәсбіи міндетін адал орындайтын полицейлер де болғаны ғой?
Мемлекеттік қызметшілер күніне сюжет арнамады, бірақ Тоқаевты тағы көрсетті. Ол Ұлттық құрылтай отырысында ел игілігі жолында мемлекеттік қызметшілер маңызды рөлге ие екенін атап өткен.
«Мемлекеттік қызметшілер күні => Мәсімов ісі => шенеунік болса, онда бай => байлар баий түсіп, кедейлер кедейленіп жатыр» деген логикалық тізбек жасап, тақырыпты халықтың несиеге белшесінен батып жатқанына әкелді. Депозит салымдары мысалында жылдан жылға байлар мен кедейлердің арасы қалай алшақтап бара жатқанын қызық әрі егжей-тегжейлі түсіндірді. Сюжетте несие шырмауында қалып қойған отбасыны көрсетіп, әлеуметтанушы мен Бірінші несие бюросының сарапшысының комментарийін берді. Маңызды мәселе, бірақ шешімі қалай болары түсініксіз. Жеке тұлға банкроттығы қалай болары да әзірге түсініксіз. Ата-анасы несие құрсауынан шыға алмай қалған балалардың бетін жауып, ашық көрсетпегенде тіпті жақсы сюжет болар еді.
Аймақтарда қантқа талас ушығып барады. Apta тілшілері бұған бір сюжет арнады. Толымды сюжетте кейіпкерлер, сарапшылар мен билік өкілдерінің комментарийі бар. Мәселенің мән-жайын байыппен түсіндірді. Сюжетті көріп болған соң бір сауал көкейде қалды: қазақстандық қант зауыттарының өнім қуатын неліктен арттыруға болмайды?
Моноқалаларды дамыту мәселесін Арқалық қаласын мысалға алып, баяндады. Қалада мәселе көп, бірақ даму да бар, жағдайды жақсарту үшін Үкімет қолдауы қажет екен.
Бағдарламаны Бурабайдағы туризм туралы сюжет жалғастырды. Бурабайдағы демалыс жерінде тегін автотұрақ жоқ, қоқыс жәшіктері тапшы, биотуалет жоқ, үй жалдау ақысы шарықтап тұр, тамақ та қымбат. Мәселе шаш-етектен, бұл тек бір парасы. Тілші Оңғар Алпысбайұлының стендаптары, демалушылар мен сарапшылардың комментарийі сюжеттін сәнін кіргізіпті. Еліміздің басқа да туристік аймақтарында жағдай қалай екен? Қазір демалыс маусымы қызып тұрғанын ескерсек, бұл да көпке қызық сауал.
Бұқаралық ақпарат құралдары қызметкерлерінің кәсіби мерекесі қарсаңында үздік журналистерге Мемлекет басшысының сыйлықтары мен гранттары табысталды. Марапатталғандар қатарында QAZAQSTAN телеарнасының да қызметкерлері бар. Құтты болсын, әріптестер!
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.
