«Жаңа репортер» мен Қазақстандағы «Феминита» феминистік бастамасы «ИНГО. Әйелдерге арналған дағдарыс орталығының» ұсыныстарына сүйеніп, гендерлік зорлық-зомбылық туралы жазу бойынша негізгі принциптерді жинақтады.
Гендерлік зорлық-зомбылық дегеніміз не?
Әйелдер мен қыздарға физикалық, сексуалды және психологиялық зиян келтіретін, жапа шектіріп, қорлайтын не салдары соған алып келетін кез келген зорлық-зомбылық әрекет.
Бұған ел алдында, оңаша жерде, үйде зорлық-зомбылық жасау және қоқан-лоқы көрсету, өз бетінше бас бостандығынан айыру, күштеп ұстау, физикалық зорлық-зомбылық, сексуалды зорлық-зомбылық, адам саудасы, ақылы секс қызметін көрсетуге (жезөкшелікке) мәжбүрлеу, еңбегін қанау, жынысына қарай аборт жасату, жаңа туған баланы қыз болғаны үшін өлтіру және қыз баланы әдейі елемеу жатады.
Жәбір көрген адамның құпиясын сақтаңыз
Жәбірленуші қарсылық білдірмеген, яғни өзі бөлісуге дайын ақпарат та оған зиян тигізуі мүмкін. Сондықтан қандай да бір жеке мәліметін (аты-жөні, фотосуреті және т.с.с.) пайдаланбас бұрын оған бұл ақпаратты жариялаудың ықтимал салдарын түсіндіріп, ескертіп, келісімін алу қажет. Әсіресе, кәмелет жасына толмағандар туралы ақпарат жариялағанда мұны ескеріңіз.
Маңызды! Жәбір көрген адамның жеке деректерін үшінші тарапқа бермеңіз. Кейде агрессордың туыстары жәбірленушіні БАҚ қызметкерінен сұрап, сол арқылы табуға тырысады. Тіпті ниеті түзу екенін айтып, алдайды. Мұның салдары ауыр әрі қайғылы аяқталып жатады. Сондықтан жәбірленушіге зиян тигізбеңіз.
Зорлық-зомбылықты қалыпты жағдайға айналдырмаңыз
Әр нәрсені өз атымен атап, зорлық-зомбылықты ақтайтын қасаң түсініктер мен мыжыма сөздер қолданбаңыз. Мәселен, «қызғаныштан ұрып-соқты», «қызғаныштан өлтірді», «қызғаныштан өзін-өзі ұстай алмады», «отбасындағы ұрыс-керіс», «түймедейді түйедей етіп», «қатал тәрбиенің белгісі» және осыған ұқсас сөздер зиянсыз көрінуі мүмкін, бірақ бұл оқырманның сол ақпаратты қабылдауын түбегейлі өзгертеді. Сайып келгенде, мұның барлығы зорлық-зомбылықты қалыпты жағдайға айналдырып, мәселені елеусіз етеді. Сөзге абай болыңыз.
Назарды басқаға бұрмаңыз
Зорлық-зомбылықты ақтап алуға тырыспаңыз, агрессордың мотивін түсіндірмеңіз. Қандай жағдай болмасын, зорлық-зомбылық жауапкершілігі әрдайым агрессорға жүктеледі. Мас болу, жұмысы, киінгені, флирт, ерлі-зайыптылардың опасыздығы – міне, мұндай детальдар кінәнің бір бөлігін жәбір көрген адамға артып қоюға әкеледі. Айтарымыз – мұндай детальдарға назар аударып қарамаңыз.
Адамды құрметтеңіз және жанашыр болыңыз
Жәбір көрген адамға басынан өткен оқиғаны айтып беру – ауыр. Сізге жауабы қарапайым боп көрінетін сұрақтар да жәбір көрген адамның жанын жаралауы мүмкін. Сондықтан да мейлінше қысқа әңгімелесіп, сұрақтарыңызды қайталамауға тырысыңыз, қажет болса әңгімелесушіге уақыт беріп, үзіліс жасаңыз. Егер қандай да бір сұраққа жауап бермесе, комментарий айтпаса, онда көндіруге тырысып, тықақтап сұрамаңыз. Материалыңыз жәбір көрген адамның жарасын тырнауы мүмкін екенін де ұмытпаңыз.
Тақырыпқа қызығушылықты жоғалтып алмаңыз
Атышулы оқиға болғанын күтпеңіз. Күн сайын зорлық-зомбылық боп жатыр, бұған әртүрлі қырынан қарап, жан-жақты жазып, жариялау қажет. Дағдарыс орталығының жұмысы, зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдарды оңалту, психологиялық және экономикалық-қаржылай зорлық туралы айту – маңызды. Гендерлік зорлық-зомбылықтың көптеген аспектісі көлеңкеде қалып қояды. Тақырыпқа оралып отырыңыз, әсіресе, зорлық-зомбылыққа ұшыраған адамдардың жағдайын жазыңыз.
Материалыңыз пайдалы болсын
Сіздің материал хикаясын айтып, бөліскен адамға ғана емес, сондай-ақ, зорлық-зомбылыққа ұшырап жатқандарға да көмектесе алады. Өзіне зорлық-зомбылық әрекет жасалып жатқанын түсінбейтін, болашақта зорлық-зомбылыққа ұшырауы мүмкін адамға да пайдалы ақпарат береді. Материалға дағдарыс орталықтарының телефон нөмірін, психолог пен заңгер кеңесін қосыңыз.
Өткен аптада «Гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы 16 күндік белсенді іс-қимыл» акциясы аяқталды. «Гендерлік зорлық-зомбылық туралы қалай жазу керек?» деген вебинар өтіп, негізгі принциптерді Қазақстандағы «Феминита» феминистік бастамасының тең құрушысы, әлеуметтік ғылымдар докторы (гендерлік зерттеулерге маманданған) Жанар Секербаева айтып берді.
Орталық Азия журналистерін гендерлік зорлық-зомбылық туралы үнемі жазып отыруға шақырамыз.
