Қорытынды сараптамалық бағдарламалардың негізгі тақырыбы наурызда өтетін Мәжіліс сайлауы туралы болды: науқанға дайындық, сайлаудың жаңа ережелері мен тәртібі, тіркелген партиялар және тағы басқа. Сондай-ақ, апталық бағдарламалар жүргізушілердің проблемасын көтеруге тырысқан: шетелдік номерлі көлігін тіркей алмай жүргендер, 4% несиемен темір тұлпар мінгісі келетіндер, қоғамдық көлік шопырларының жанайқайы бар.
«Жеті күн», Хабар
«Жеті күн» бағдарламасының басты тақырыбы алдағы Мәжіліс сайлауы болды. Тілші Мәжіліс қандай болуы керек деген сауалға жауап іздейді. Сарапшылардың бірі Ассамблея тізімімен сайлануда ашықтық болмайтынын атап өтті. «Хабар» арнасына жиі сұхбат беретін Қазбек Майгелдинов депутаттардың біліктілігіне қойылуы тиіс талаптар туралы айтты. Көптің пікірі де бар. Әйтседе де, бұл сюжет көрерменге Парламент депутаттарына қойылатын талапқа қатысты ой сала алды ма, тілші тақырыпқа неге тереңдей түспеді деген сауалға жетелейді.
«Жеті күн» тілшілерінің дерегінше, Қазақстандағы ауылды елді мекендердің шамамен 20 пайызында ауыз су тапшы. Ауыл проблемасын көтере басталған сюжет құзырлы министрліктің мәселені шешуге қатысты жоспарын айтуға жалғасты. Тұрғындардың арызына жергілікті әкімдік өкілдерінің өз уәжі бар.
Елімізде трансполонтология тегін. Науқастың ағзасына жасалатын мұндай отаны мемлекет қаржыландырады және ол науқастың дәрі-дәрмегі де мемлекет есебінен беріледі. Келесі сюжеттің басты айтар ойы осы. Дегенмен, елімізде донор банкі жоқ. Оны жасау үшін Заңға өзгеріс керек. Адам өмірден өткен соң ағзасын басқа жанға беруге келісуі керек. Ол үшін түрлі наным-сенімдерден арылу маңызды. Бұл сюжетте дәл осы «керек» сөзі көп айтылды және оны негізінен тілші айтты. Тек нұсқауға құрылған мұндай материал көрерменге қаншалықты қызық? Дегенмен, елімізде дәл қандай ағзаға мұқтаж жандар көп? Нақты статистика берілмеді.
2022 жылдың 1 қыркүйегіне дейін елге әкелінген көліктерді заңдастыру жүріп жатыр. Сәкен Сейітханұлы әзірлеген сюжет осы рәсім қалай іске асып жатқаны, көлік иелері нені ескеруі тиіс екенінен толыққанды ақпарат берді. Заңға бағынып, кезінде шетелдік нөмірлі көлік алмаған қазақстандықтардың реніші де берілді. Қазақстанда көлік қымбат екені сюжетте бірнеше рет айтылды. Не себепті қымбат? Бұл сұраққа мардымды жауап жоқ. Еуразиялық экономикалық аймақтағы елдер арасында неге Қазақстанда көлік ерекше қымбат екеніне қатысты ақпарат берілмеді.
Соңғы сюжет еліміздегі қысқы спорт түрлерінің қазіргі жағдайы туралы болды. Толымды ақпарат берілген тұщымды сюжет әзірленіпті.
Sarap Тimes, Astana TV
Бағдарламаның алғашқы 7 минуты Сенаттың қайта жасақталғаны, Қасым-Жомарт Тоқаевтың жоғары Палата депутаттарының алдында сөйлеген сөзі, Amanat партиясының парттиялық тізімі туралы баяндауға арналды. Арасында синхрондар берілді демесеңіз, Дастан Сейілханұлы бір сюжеттің уақытынан артық сөйледі.
Мәжіліс депутаты қандай болуы керек? Алғашқы сюжетке осы сұрақ арқау болды. Тақырыптық тұрғыдан «Жеті күн» бағдарламасымен ұқсас, әйтсе де, анағұрлым тиянақты. Дос Көшім, Сұлтанхан Аққұлұлы секілді тәуелсіз сарапшылардың пікірі бар. Алаш қайраткері Міржақып Дулатұлының да ойын келтірген. Тек тілші кадр сыртындағы мәтінде долбарға ұқсас пікір келтіріп, «сайланған депутаттардың көпшілігін халық танымайды да, себебі, арада байланыс жоқ. Уәдені жаудырып, сенімге әбден кіріп алады да, сайлаушыларын ұмытып кетеді, қызметін бір дәреже көріп, атақ-мансап қуады, екі ортада бос сценарийді жаттап алған, уәде мен сылтауға тойып алған халық сорлап қалады» дейді. Бұл нақты қай депутатқа қатысты айтылды, көпшілік танымайтын депутаттардың аты аталса, атақ-мансап қуған депуттарды да халық нақты білсе… ал, «бос сценарий» деп автор нені меңзеді?
Ал «Жеті күн» сюжетінде сарапшы болған саясаттанушы, Қазақстандық қоғамдық даму институтының басқарма төрағасы Қазбек Майгелдинов Sarap Тimes студиясында сұхбат берді.
Еліміздегі қорғаныс саласына қашан реформа жасалатынына тоқталған сюжет соңғы кезде әскерде болып жатқан келеңсіздіктер туралы айтты. Материалда көтерілген проблема ауқымды болғандықтан нақтылық жоқ, тек әскери саладағы келеңсіздіктерді санамалаумен шектелген. Таразда өз-өзіне қол салған жауынгер Бекбол Мирашқа қатысты адвокат Пралиевтың мәлімдемесі, марқұм жігіттің әлеуметтік желідегі видеолары да берілді.
Нәрестені сатқан медицина мамандары мен сәбиге хиджама жасалғандар туралы ақпарат беріліп, соңғысына қатысты «Хиджама» орталығы мен Денсаулық министрінің пікірі бар.
Астанадағы тарвмотология ауруханасының тозығы жетіп тұр. Осы проблеманы көтерумен басталған сюжет, қалада емхана тапшы екенін атап өтіп, дәрігерлерге көңілі толмайтынын айтқан тұрғындардың пікірімен толықты. Алматы облыстық ауруханасында 200 дәрігердің жұмыстан шыққанына, СҚО-да дәрігерлер жетіспейтініне тоқталды. Денсаулық вице-министрінің пікірі бар. Оның айтуынша, дәрігерлерге жағдай жасалып, жалақы көтеріліп жатыр. Еліміздің медицина саласындағы ахуал болғанымен, әр мәселе жеке тақырыптық зерттеуге сұранып тұр.
Дастан Сейілханұлы алғысөзде «Қазақстан көктемгі су тасқынына дайын ба?» деген сауал қояды, ал сюжет тақырыбы көрсетілген титр «Су тасқынына дайын емес» деп жүргізушінің сауалына жауап беріп тұр. Бұдан әрі сюжетті көрудің қажеті де жоқ секілді. Төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин еліміз көктемгі су тасқынына дайын емес екені, қауіпті аймаққа қай облыстар жататыны туралы мәлімдеді. Соның негізінде материал әзірлеген тілші Қостанай қаласы мен СҚО-дағы ахуалға ерекше тоқталды.
«Айна», Еуразия бірінші арнасы
«Көр қазу қымбат» атты Ақбөпе Тәңірберген әзірлеген сюжет Астанадағы жерлеу қызметі, соның ішінде қабір қазуға қанша ақша жұмсалатыны туралы болды. Тілші жүргізген зерттеуден байқағанымыз, арнайы қызмет түрлері де қымбаттапты.
«Айна» қабір тақырыбын одан әрі дамытып, Ұлттық пантеон мәселесін көтерді. Онда кімдер жерленетіні арнайы Үкіметтің Қаулысында көрсетілген. Ал «Айна» авторларының пікірінше, бұл құжаттың шикі тұсы көп. Атап айтқанда, жақында Елбасы туралы Заңның күші жойылды. Бұл да Ұлттық Пантеонға қатысты қаулыға ықпал етуі тиіс емес пе? Қабанбай батыр кесенесінің шырақшысы да осы пікірді құптап отыр. Алайда автор Үкімет мүшелерінен бұл мәселеге қатысты пікір сұрамаған. Пантеон тиесілі Есіл ауданы әкімдігінің ғана оның аудан балансына өткені туралы ақпараты бар.
Мүгедектігі бар азаматтарға қарайласып жүрген жақындары енді ресми әлеуметтік қызметкер болып танылуы мүмкін. «EGov куәгері» айдарында Гүлнәзия Жалқасқызы әдеттегідей әлеуметтік саладағы жаңашылдықтар туралы ақпарат берді. Сонымен қатар, Әлеуметтік кодекс жобасы талқыланып жатқаны, онда қандай өзгерістер болатыны айтылды.
«Күлімдеші» айдары бір жыл бойы орнынан тұра алмай қалған келіншек туралы болды, «Айна» ұжымы оған остеопат маманның емін тегін алуға ықпал еткен.
Бағдарлама әдеттегідей хайпқа бұйырмаңыз айдарымен аяқталды.
Apta, QAZAQSTAN
Apta өткен аптаның және алдағы екі айдың басты жаңалығы деп Мәжіліс пен маслихат депутаттарының сайлауын атады да, түсіндірме ақпарат берумен шектелді: сайлау науқаны, жаңа ереже мен тәртіп, жарна мәселесі, тағысын тағылар.
Ресми дерекке сүйенсек, елімізден $140 млрд актив шетел асқан. Үкіметте заңсыз шығарылған активтерді мемлекетке қайтару туралы заң жобасы қаралып жатыр. Ол қаншалық тиімді болмақ? Былтырдан бері айтылып келе жатқан тақырып, десек те Оңғар Алпысбайұлы жаңа заң жобасы туралы пайдалы түсіндірме материал әзірлеген. Сарапшылар пікірі, шетелдік тәжірибеден бірнеше мысал бар.
Бағдарлама жүргізушісі Албина Әшім елімізде көкеністердің қымбаттағаны туралы инфографика ұсынып, сарапшы – Ауыл шаруашылығы компаниясының жетекшісі Жанболат Тәуелдің сұхбатына кезек берді. Маман қазіргі қымбатшылықтың себебін түсіндіруге тырысқан: үкімет көкеністерді көптеп егуге аса мән беріп, субсидия бөледі, ал елімізде сақтау қоймалары жоқ, қолда бары тиісті жабдықталмаған.
Келесі сюжет құрылыс аяқталмаған нысандардың (былтыр елімізде осындай 154 нысан тіркелген) проблемасына арналды. Еш жаңалығы жоқ: сюжеттің өзі мұрағаттағы видеолардан құралған, ал сарапшылар онсыз айқын дүниелер туралы айтқан.
Өткен аптада Apta Украинадағы жағдай туралы қайтадан айта бастады. Батыс елдері Украинаға танкілер беруге келісті, ал Ресей АҚШ пен Еуропаны кінәлап, мәлімдеме жасады. Сюжетте Зеленскийдің Вашингтонмен келіссөз жүргізіп, олардан ракета сұрап жатқаны айтылды, шетелдік сарапшылардың пікірі бар.
Apta халықаралық жаңалықтарды жалғап, Таяу Шығыстағы жағдайға да тоқталды – Иерусалимде палестиналық азамат 7 адамды атып өлтірді.
Оңғар Алпысбайұлы ұсынған тағы бір аналитикалық материал еліміздегі шетелдік номерлі көліктерді тіркеу ісі турасында болды. Сюжетте жүргізушілердің оқиғасы мен олардың проблемасы айтылды (кейбірінің көлігі шет мемлекеттегі тіркеуден алынбаған). Кейіпкері де, сарапшы пікірі де, талдауы да үйлескен сараптамалық материал.
Жүргізушілер мәселесі келесі сюжетте де көрініс тапты. Елімізде қоғамдық көлік шопыры жетіспейді. «Атамекен» ҰКП мәліметінше, 3000 жүргізуші керек. Данияр Қайыртай олардың әртүрлі оқиғасын тыңдап: бірі 13 жыл осы салада қызмет етіп, таксист болуға ауысқан, енді бірінің зейнетке дейін жұмыс істемек ойы бар, ал кейбірі шетелге көлік жүргізуге кеткен, олардың проблемасын көрсетуге тырысқан – жалақы төмен. Сарапшылардың, шенеуніктердің пікірі бар.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
