Қазақстандық телеарналар жиі айналып соғатын бір тақырып болса, ол — үйленетін еркек пен тұрмыс құратын әйел туралы реалити-шоулар. “Екі жарты — бір бүтін” сөзін ұран еткен бағдарламалардың көрсетері жалғыз оқиға: ол — өмірлік серік іздеу. “Еуразия бірінші арнасы” эфирінен шығатын “Әкемізге қалыңдық” реалити-шоуының да айтары осы тақырып. Бұл бағдарлама әйелінен ажырасқан әкелерге жар іздейді. “Жаңа репортер” медиасыншысы Меруерт Хусаинова жаңа маусымы басталған реалити-шоудың өткен маусымын шолып шықты.

“Қазақстанда тұңғыш рет … Өмірді өзгертетін жоба”

“Әкемізге қалыңдық” реалити-шоуының алғашқы маусымы 2019-2020 жылдары әр аптаның жексенбісінде эфирге шықты. Бірінші маусымы 10 эпизодқа жалғасты.
Телеарна сайтында бұл жоба туралы:

“Жалғызбасты әке өзіне өмірлік серік, балаларына аялы алақанды қамқор ана іздейді. Ер азаматтар жобамыздың көмегімен өзіне жар болар, өзі таңдаған азаматтың балаларына мейірбан ана болар жанды жолықтырудан үмітті. Бұл – толыққанды бақытты отбасын құру үшін таптырмас мүмкіндік!”

деп жазылған.

Реалити-шоу: “Елімізде олар 60 мыңнан асады. Жалғызбасты әкелер. Олар баланы қалай тәрбиелеуді, ана орнына ана, әке орнына әке болуды да үйренген” деп басталады.

Ажырасқан жұптың балалары көбіне-көп анасымен бірге қалатынын жиі естиміз. Ал мұнда керісінше, ажырасқан жұптың балалары әкесімен бірге қалған. Енді әкесі мен балалары бірігіп, ана болар әйел іздейді.

Көпке қызық-ақ тақырып. Қаншама бала анасынан жырақта, әке тәрбиесінде өмір сүріп жатқаны да елең еткізер жайт. Өзекті-ақ.

Жобаның “Әкемізге қалыңдық” деген атауына мән берсек, «әкесіне қалыңдық» іздеуші балалары болуы тиіс. Ал әкесіне жар іздейтін балалар әдетте ересек болатыны белгілі. Атауына қарап, егде жастағы ер кісіге ересек перзенттері жар таңдап берер, деген ой болғаны рас. Шын мәнінде, бірінші маусым түсіріліміне қатысушы әкелердің ең үлкені 40-45 жаста болса, қалғаны 30 жас шамасындағы ер азаматтар.

Бағдарлама басталғанда реалити-шоу шартын түсіндірмейді. “Тұрмыс құрамын” деген қыз-келіншектер еркектің үйіне барып, есігін қағады. Сөйтсек, жақынырақ танып-білуі үшін бір аптадай ер адамның үйінде тұруы керек екен. Бір қызығы — екеуі алдын араласпаған, бірін бірі көрмеген. Балалары да бірін бірі танымайды. Бұған дейін өз отбасында өмір сүріп келген балалар бір апталық сынақ мерзімінде жаңа жағдайға бейімделуі керек.

10 кейіпкер — бес жұп

Реалити-шоу авторлары сценарий жазғанда жұптар жарасымдылығын ескере бермепті. Мұны бірінші маусымдағы бес жұптан байқаймыз.

Мәселен, бірінші эпизодта қазақшасы нашар, көбіне орысша сөйлейтін, қала тұрмысына бейімделген Самалды баласымен бірге Алматыдан шалғайдағы Қақпақ ауылында тұратын ер адам, ұлты қазақ — Әметтің үйіне “әйелі болуға” жібереді. Әметтің екі баласы, Самалдың бір баласы бар.

Әметтің ағайындары баласын жетектеп келген Самалды думандатып қарсы алып, басына орамал салады. Ұлттық салт-дәстүр тұрғысынан қарасақ, орамалды осы шаңыраққа келін болатын адамға ғана салады. Ал мұнда реалити шоу кейіпкеріне орамал салынып, жөн-жоралғының барлығын жасайды. Самал Әметпен жараса ма, жоқ па, әлі белгісіз. Ол бір апта сынақ мерзіміне келген адам. Алдағы жағдай қалай болары беймәлім.

Ал егіз жігіттер Алинаны қарсы алып, «Қайсымызды таңдайсың?» дейтіні бар.
Реалити-шоуға қатысушылардың бірі Зәуре ауылда тұратын Үмітбектің үйіне қандай үмітпен барғаны түсініксіз. Зәуре — қала өміріне әбден үйреніп, қалаға бейімделіп, тұрмысы бақуат әйел. Сөйте тұра бір апталық сынақ өмірін ауылда өткізбекші. Қалада тұруды құп көретін Зәурені ауылға жіберіп, жұп етпек болған сценарийстер жоспары да қисынға келмейді.

Ал ауылда тұрғысы келмейтін Гүлбазарға қалада тұрғысы келмейтін Жалынды жұп етпек болғандары тіпті қисынсыз. Жалын — ауылға көшуді жоспарлап жүрген адам.
Екі сөзінің бірінде “Ауылда тұра алмаймын”, “Ауылдың адамы сияқты” дегенді жиі айтатын Гүлбазар Жалынның үйіне барып, үш ұлдың анасы рөлін бір апта сомдайды.

Ал бесінші жұп Перизат пен Ержанды бір-біріне қосуға не түрткі болғаны еш түсініксіз. Ержанның айтуынша, бұрынғы әйелі жеңілтек мінезді, балаға қарамайтын адам болыпты. Соған қарамастан оны отбасы жауапкершілігіне атүсті қарайтын Перизатпен жұптастыруы әрі мазақ әрі қиянат болып көрінді. Әйелінен қалған 6 айлық баласына өзі қарайтын Ержанға “Оскар” сыйлығын армандайтын, әртіс болғысы келетін Перизат жар болмайтыны анық еді. Жоба продюсерлері мұны білсе керек, әйтсе де оларды жұп етеді.

Реалити-шоудың әлқисса эпизодынан-ақ таңдалған жұптардың еш үйлеспейтіні, бір-біріне кереғар екені көзге ұрып тұрды.

Еркектер бұрынғы әйелі туралы көбіне көп жағымсыз әңгіме айтады. Айтқандары рас болса, Әметтің де, Үмітбектің де, Жалынның да, Ержанның да әйелі жеңіл жүріске жақын, үйден кетіп, хабарсыз жоғалатын адамдар екен. Бәрінің де тағдыры соншалық ұқсас па әлде сәтсіз құрастырылған өтірік пе? Бағдарламада “әйел үйде отыруы керек”, “әйел тамақ істеп, кір жууға міндетті”, “әйел еркекке қарап дауыс көтеруіне болмайды”, “үй тазалап, балаларыма қарап отыратын әйел керек” деген сөздер өте жиі айтылады. “Саған әйел болам” деп есік қағып, келіп тұрған соң еркектер сценарийға сай, сондай сөз айта ма әлде түсініктері ме? Жобада әйелді кемсіту алға шығып, адамға құрмет екінші орынға ысырылады.

“Сенің анаң болады”

“Өмірді өзгертетін жоба” деп ұрандатқан реалити-шоу талайдың тағдырына өшпес таңба қалдырады. Жобада ересектерден бөлек, балалар да бар. Реалити-шоуда балалардың сезімімен ойнайды. Оларға “жаңа мамаң келді» деп айтып, алдау — балаға тым ауыр тиеді.

Мәселен, жалғызбасты әкенің үйіне бір аптаға келіп, өмір сүрген Гүлбазар Жалынның үш ұлына қатты ұнайды. Үшеуі бұған дейін өздері үй жинап, ыдыс жуғанын айтып, “енді анамыз бар, бізге бәрін сол жасап береді” деп қуанады.

Бір апта бірге ойнап-күлген олар Гүлбазардың бұл үйде қалмайтынын да ұмытқандай. Өкінішке қарай, бір аптадан кейін қызын жетектеген Гүлбазар да, осы жобадағы басқа әйелдер де өз үйіне қайтады.

Қандай шоу болса да балаға: “Сенің анаң болады” деп бөтен әйелді таныстыру, сол әйелді анасы ретінде бір апта бойы қабылдату, кейін “болмайды екен” деп үмітін үзудің балаға зиян салдарын елеп-ескермейді.

8-эпизодта Әметтің түнде далаға шығып ойнамақ болған қызына «Түнде далаға шығуға болмайды» деп ескерту жасаған Самалдың басы дауға қалады. Самал мен Әмет балалардың көзінше дауыс көтеріп, айғайласады.

Осы эпизодта Жалынның ұлдары «жаңа мамасы Гүлбазарды» қимай, мұңаятын сюжет бар. Әкесі үш ұлын жанына жинап, «жаңа мамалары» туралы сұрайды. Үш ұлы да жарысып: «Жаңа мамамыз қатты ұнады. Бізге ана болуға лайық» деп айтады. Көздерінен қуаныш нұры анық байқалады. Өкінішке қарай, үш ұлды үміті алдады. Жалын жар етіп таңдамайды.

“Бақытын табуға арналған таптырмас мүмкіндік беретін жоба” деген реалити-шоудың мақсаты мен мазмұны екі түрлі.

Не мінезі, не өмір салты, не көзқарасы үйлеспейтін жұптар маусым соңында, 10-эпизодта таңдау жасап, шешім қабылдайды. Қандай шешім қабылдайтыны шоу ортасына жетпей мәлім болады. Реалити-шоуға тән “ақыры не болар екен” дейтін интрига басталмай жатып жоғалады.

Әр эпизодтың ұзақтығы бір сағатқа жуық, бірақ оның 70%-да алдыңғы эпизодтағы сюжеттерді қайталайды.

Түйіндей келгенде, “Әкемізге қалыңдық” реалити-шоуы екі жартыны бір бүтін қылуды емес, керісінше жұптардың ажырасуына себеп болатын жайттарды көрермен назарына ұсынғандай. Балаларды қатыстырып, шоу жасап, оларды жылатып, мұңайту да сәби үмітін алдағандай әсер қалдырады.