Өткен жетіде «Аптаның жаңалығы» атануға тұңғыш президент те, екінші президент те таласты. Айқын басымдылықпен екінші президент жеңді. Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің II отырысында Қасым-Жомарт Тоқаевтың не айтқанын барлық телеарна көрсетті. Тек «Хабар» телеарнасы ҰҚСК отырысына азырақ маңыз берді, өйткені бұл телеарна үшін Нұрсұлтан Назарбаев қай-қай тұрғыдан да бірінші орында тұрады. Апталық қорытынды бағдарламаларға енген басқа тақырыптар ала-құла, бірақ жаңажылдық мазмұны мейлінше аз болды. Жануарларды азаптау, адамдардың жапа шегуін көрсетті.

Мониторингімізге КТК, «Еуразия бірінші арнасы», «Хабар» және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламалары енді.

«Большие новости», КТК
Аптаның басты саяси жаңалығы – Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің II отырысы. «Большие новости» да осы жаңалықтан басталды. Отырысқа жеке сюжет жасамады, бірақ саясаттанушылардың комментарийі негізінде отырыста айтылған үш негізгі мәлімдемені, атап айтқанда билікті хабардар етіп қана митинг өткізуге рұқсат беру; парламентте партиялар санын көбейту, журналистерді «Жала жабу» бабын қылмыстық кодекстен алып тастау ұсынысын кеңінен түсіндірді. Қалай болғанда да Қасым-Жомарт Тоқаев уәде етті. Бағдарлама авторлары осы тақырыптардың барлығын нақты, дәйекті, көпірме сөзсіз және пафоссыз баяндады.

Мемлекет басшысы отырыста сөйлеген сөзінде оған актриса және жануарлар қорғаушысы Бриджит Бордоның жазған хатына қатысты ләм-мим демеді. «Большие новости» актрисаның хатына және жануарларды азаптау, азапты жағдайда ұстау туралы жүрек ауыртар сюжет жасапты. Тележүргізуші Алексей Рыблов сюжеттің алғысөзінде экран алдынан балаларды алып кетуді жөн ескертті. Әсері күшті сюжетте жан-жануарларды қорғаушылардың ғана емес, сонымен қатар шенеуніктердің де комментарийі бар. Тепе-теңдік сақтау үшін қаңғыбас жануарлардың зардабын көргендердің пікірін қосқанда болар еді. Олар иттерді неліктен аулау қажетін өз оқиғалары арқылы түсіндіре алады. Әйткенмен, бағдарлама авторлары мәселені жан-жақты ашып көрсетуден гөрі көрерменді шошытуға көбірек ұмтылса керек, бұл мақсаттары орындалды.

«Больше деталей» айдары парацетамолдан уланып көз жұмған сәби оқиғасына арналды. Тележүргізуші Юлия Яскевич пен сарапшылар әркімге бала кезінен таныс бұл дәрінің расымен де қауіпті әрі шамадан тыс ішу оңайдың оңайы екенін түсіндірді. Ал бағдарлама жүргізушісі Анна Яломенко парацетамолдың өзін-өзі өлтіруге ыңғайлы дәрі екенін, өйткені димедролмен салыстырғанда оны дәрігер рецептісінсіз сатып алуға болатынын нақтылады. Оның неліктен бұлай айтқаны түсініксіз?!

Алматының Алғабас шағынауданындағы көпқабатты тұрғын үйдің қисаюы туралы материалда айқындылық жетпеді. Бұл жағдайға кім кінәлі? Қазір мұны тексеріп жатқаны түсінікті, тұрғын үйді салушыны қылмыстық жауапкершілікке тартуы мүмкін, ал тәжірибелі құрылысшы бұған не жобалаушылар не құрылысшылар кінәлі екенін айтады. Құрылысты қай компания салды? Барлығы тоғыз үй қисайған, алғашқылары алты жыл бұрын қисайып бастаған. Тоғыз үйді бір құрылыс компаниясы салған ба, кім жобалаған? Қай компания? Мұның барлығы да жұртшылыққа қызық. Осыны айтқанда болар еді. Ал әкімдіктің ұстанымы ақыр аяғында тұрғындармен тартысқа ұласты. Олардың айтуларынша, үйдің қисаюы тұрғындардың көріп отырғанындай емес. Айтпақшы, үйлердің қисайғанын көрсететін кадрларды ұзақ қылғанда болар еді. Екі секунд кадрда ештеңе байқап үлгірмейсіз.

«Аналитика», «Еуразия бірінші арнасы»
«Аналитика» бағдарламасы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің отырысында Тоқаевтың айтқандарын жіліктеп-жіліктеп, бағдарламаның ара-арасына бөліп тастады. Оларды бағдарламаның мұрағатындағы мысалдармен толықтырып, не басқа да бөлек материалдарға себеп ретінде пайдаланды.

Отбасындағы зорлық-зомбылық мәселесі туралы үлкен материал жасапты. Сюжетте күйеуі ұрып-соғатын әйел, тұрмыстағы зорлық-зомбылық жазасын қатаңдатуды ұсынған құқыққорғаушылар, заңнамаға қандай өзгерістер енгізілуі мүмкін екенін түсіндіретін полиция өкілі бар. Материалдың орта тұсына қарай баланс сақтап, зорлық-зомбылыққа ұшырайтын ер адамдар туралы да айтты. Бірақ, мұнда кейіпкер болмады. Сарапшы ретінде ресейлік қоғам белсенділері сөйледі, материалдың осы тұсы алдыңғы бөлігімен және соңындағы стендапымен сәйкеспей, жасанды шықты.

Қазақстандағы жеделсаты (лифт) шаруашылығы туралы материал егжей-тегжейге толы. Тілші Қарағандыда жеделсатыларды қалай ауыстыратынын, оны ауыстыруға кім қанша теңге төлейтінін әңгімеледі. Сюжетте жеделсаты ішінен керемет лайф видео бар. Оператор осы видеоны түсіру үшін жеделсаты шахтасына түскені анық. Материалдағы бір түсініксіз тұсы — «Тылсым күштер» («Сверхъестественное» — орысша атауы) сериалынан алынған видеоүзінді – экранға қан шашылуы мен автордың кадрдан тыс «шамамен осылай, бірақ шын өмірде» деген сөзі үлкен күмән тудырады. Мұның орнына жеделсатыда көз жұмған жақындарынан айырылған адамдардың (олардың жылағаны кадрде кейін көрінеді) жай-күйі көбірек ден қоюға лайық еді.

Эльмира Ишмухаметованың материалында босқындар, еңбек мигранттары, заңсыз жүргендер, барлығы-барлығы араласып кеткен. Эльмира алдын Тоқаевтың Германияға сапарында президент пулында болған. Көші-қон туралы материалына сол жақта сұхбат жазып алғанға ұқсайды. Түйіндей келгенде, Германияда мигранттардың шабуылы туралы расталмаған, талданбаған пікірлер, Қазақстанда автобустардың кіреберісіне үймелеген мигранттар жайында стендап көрсетілді. Әйткенмен, редактордың әдепкі «Иә, мұның қажеті не» сұрағына жауап жоқ.

«7 күн», «Хабар»
«Хабар» телеарнасының нұсқауынша, ЕАЭО көшбасшыларының кездесуі – аптаның ең басты тақырыбы. Тележүргізуші осы сюжетке алғысөзінде бұл ұйымның азаматтарға қандай пайдасы барын еске салды: мүше-мемлекеттер арасында еркін жүріп-тұру, тауар айналымының жеңілдігі (демек, бағасы арзандайды), өндірістің ұлғайып, сауда-саттықтың мәңгілік қозғаушы күші саналатын бәсеке артады.

Сюжетте кездесу туралы егжей-тегжейлі әңгімеледі. Басқа мемлекеттерге көбірек назар аударды. Путин Лукашенкомен ұзақ сөйлесіп, соның себебінен саммит екі сағат кешігіп басталды. Путиннің Назарбаевқа ЕАЭО құру идеясы үшін алғыс айтқан синхронын екінші рет (біріншісін алғысөзде көрсеткен) қойды. Жақсырақ есте сақтап қалуымыз үшін жасаған сияқты. Оңнәтижелер туралы да, ЕАЭО мен Қазақстан арасында 10 мыңнан аса бірлескен кәсіпорындар құрылғанын айтты. Тілшінің тарихи құжат оқыған стендапы тосын шықты. Мұның неліктен қажет болғаны, түсініксіз.

ЕАЭО тақырыбы мұнымен аяқталмады. «7 күн» бағдарламасы осы ұйымның құрылу тарихына бөлек сюжет арнады. Сюжеттің артықшылығы – қызықты мұрағат кадрлерінің болуында. Сондай-ақ, сауда-саттық пен экспорт көлемі туралы инфографика көрсетті. Инфографикада ненің азайып, ненің ұлғайғанын баяндағанымен, оның не себепті солай өзгеруін түсіндірмеді. ЕАЭО құрылуы өміріне оң не теріс әсер еткен адамдарды қосқанда жақсы шығареді. Бірақ, оларды сюжетке қоспады.  Демек, сонда ЕАЭО ұйымы адамдарға арналмаған ба?

Бағдарламаның 25 минутында Тоқаев және оның Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінде сөйлеген сөзі басталды. Жүргізуші Александр Трухачев алғысөзінде: тіпті хейтерлер де Тоқаевты мойындайтынын: билік пен халық арасындағы диалог сәтті жүзеге асып жатқанын айтты. Мұндағы хейтерлер дегеніміз кімдер? Олар қайда мойындапты? Егжей-тегжейі туралы жақ ашпады.

«Хабар» телеарнасы Тоқаевтың сөзінен тезистерді КТК-мен салыстырғанда тыңғылықты баяндады. Жоғарыдағы үш тақырыптан бөлек, басқа да айтқандарын: мәселен ауылшаруашылық жерлерін қандай негізде алып қоятынын түсіндірді. Сюжетте ҰҚСК мүшелерінің сихнрондары көп, тіпті оларға бөлек материал арнапты. Бөлек материалда олар өздеріне ұнайтын нақты реформалар туралы мейірленіп айтты. Осылайша, президенттер туралы бітпес тақырыпты сәл де болса түрлендірді.

Әрмен қарай президенттерсіз блок басталды. Допингке қарсы заңнаманы қатаңдату туралы сюжет толымды әрі баланс сақтапты. Бағдарлама соңына Ақмола облысында «Ауыл – Ел бесігі» бағдарламасы қалай жүзеге асырылып жатқанын көрсетті. Бәрі тамаша: жолдарды жөндеп, мәдени нысандарды жаңалап, спорт кешенін салып, жаңа қазандық орнатыпты. Бұл қандай бағдарлама, қайда іске асырылатыны туралы аз-кем айтып өткенде жақсы болар еді.

Apta, QAZAQSTAN
Apta бағдарламасы эфирді ЕАЭО көшбасшыларының кездесуі мен ҰҚСК отырысының қайсысынан бастайтынын таңдай келе, тұңғыш президентті емес, екінші президентті таңдапты. Әйткенмен, ҰҚСК-тің II отырысы туралы материал қандай да бір ерекшелігімен есте қалмады. Тоқаевтың сихнрондарына саясаттанушылардың комментарийін қосып, КТК мен «Хабар» жасаған тәсілден айнымапты.

Әрмен қарай саясаттанушыны (Ерлан Саиров) студияға шақырады. Ол Тоқаев пен тілшінің алғашқы сюжетте айтқанын қайталайтын пікір айтты.

ҰҚСК отырысынан сюжет жасаған телеарналардың барлығына қатысты бір сұрақ, отырыста айтылған жайттар туралы неліктен бұқараның пікірін білмеске? Журналистермен, қоғамдық белсенділермен сөйлеспеске? Отырыста айтылған реформалар, мемлекет басшысы уәде еткен мәлімдемелер кімдерге тікелей қатысты болса, міне, солардың ой-пікірін сұрамасқа? Мұны істеу ешбірінің ойына келмесе керек-ті.

Бағдарламаның екінші тақырыбы – ЕАЭО көшбасшыларының кездесуіне арналды. Тілші сюжет басында Санкт-Петерборға мүше-мемлекеттердің басшылары түгел жиналғанын айтқанымен, Қазақстаннан мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бармау себебін түсіндірмеді. Айтпақшы, бұл материалда Назарбаевтың бір де бір синхроны жоқ.
Әрмен қарай тағы бір сұхбатқа жалғасты. Тележүргізуші Жайна Сламбек ҚР Денсаулық сақтау министрі Елжан Біртановпен сұхбаттасты. Ол тележүргізушімен дәрі-дәрмек жетіспеуі, дәрігерлердің біліктілігі, емделуші мен дәрігерлердің қарым-қатынасы туралы әңгімелесті. Мейлінше мағыналы әрі ақпараты қанық сұхбат болды.

Түркістан қаласында мектеп мұғалімінің полиция бөлімшесіне алып кету (ол мұғалім мектептегі әжетхананы күзетпеген) оқиғасына арналған сюжет көлемді, бірақ баланс сақталмады. Сюжетте жергілікті полиция бастығынан басқа тараптар пікір бідлдірген. . Олар құқыққорғау органдарының әрекетін сынады, сәйкесінше, қисынға сай баланс сақтау үшін полицияны да сөйлету қажет еді.

Айта кетсек, «Жаңа репортер» қазақстандық телеарналардың апталық қорытынды ТВ-бағдарламаларына мониторингін тұрақты жүргізеді, апта сайын жариялайды.