2020 жылдың 14 шілдесінде ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева бейбіт жиналыстарда болатын БАҚ өкілдерінің жұмысын реттейтін жаңа ережелерге қол қойды. Журналистің қандай айқындауыш белгілері болуы керек? Бұл ережеге блогерлер бағына ма? Енді не өзгереді? «Жаңа репортер» сайты жаңа ережелерді сұрақ-жауап форматында түсіндіреді.
| 1. Бұл ережелер не үшін қажет?
Иә, бұл ережелерді қажет етер ерекше себептер жоқ. Журналист жария іс-шараларға барып, қандай да бір қосымша ережелерсіз ақпарат таратуға құқылы. Алайда бұл ережелер медиа ҮЕҰ және БАҚ редакцияларының қарсылығына қарамастан қабылданды. |
| 2. Журналистің жанында қандай құжаттары болуы керек? Қызмет куәлігі (ережеде «журналист куәлігі» деп жазылған) болуы керек. Ережеге сәйкес, редакция тапсырмасы, аккредитация және тағы басқа келісім, рұқсатнама құжаттары қажет емес. Егер сондай құжаттарды талап етсе, онда бұл журналистің кәсіби қызметіне кедергі жасау және кәсіби құқықтарын шектеуге жатады. |
| 3. Журналистің қандай айқындауыш белгілері болуы керек? PRESS деген жазуы бар ашық көк түсті кеудеше (жилет), не қаны сары түсті жеңдегі таңғыш, не көк түсті жапсырма болуы керек. Осы аталған үш айқындауыш белгінің біреуі, ТЕК БІРЕУІ, болса, журналистің айқындауыш белгісі бар болып саналады.
|
| 4. Жедел баспасөз орталығы дегеніміз не? Мұндай орталық не үшін қажет? Жергілікті атқарушы органдар журналистердің кәсіби қызметін қамтамасыз ету үшін сұхбат алу, брифингтер өткізу және т.б. арналған аумақ ұйымдастырады. Бұл аумақ «Жедел баспасөз орталығы» деп аталады. Жедел баспасөз орталығы мынадай жағдайда ұйымдастырылады:
|
| 5. БАҚ редакциялары бейбіт жиналыс кезінде баспасөз орталығын ұйымдастыруға қашан өтініш жіберуі керек? Бұқаралық ақпарат құралдарының өтініші бейбіт жиналыс өткізілетін күніне дейін бір жұмыс күнінен кешіктірілмейтін мерзімде журналистердің санын көрсете отырып, еркін нысанда жіберіледі. |
| 6. Жедел баспасөз орталығының аумағы қалай белгіленеді? Жедел баспасөз орталығының аумағы лентамен шектеледі. Фото, бейнетүсірілім жасау және сұхбат алу үшін айналаның барлығы жеткілікті көрінуі қамтамасыз етіледі. Электр қуаты жүргізілуі керек. Ережеде журналистердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін «өмірі мен денсаулығына қауіп төнген жағдайда, ішкі істер органдары қызметкерлерінің жедел ден қоятыны» айтылған. |
| 7. Журналистер Жедел баспасөз орталығы аумағынан шықпауы керек пе? Жоқ. Журналистер Жедел баспасөз орталығының аумағында да, одан тыс жерлерде де жүріп-тұруына, ақпарат жинауына құқы бар. |
| 8. Бейбіт жиналыс өтетін жерде комментарий, сұхбат беретін жергілікті атқарушы орган өкілдері бола ма? Иә. Бейбіт жиналыс өтіп жатқанда жергілікті атқарушы орган өкілінің болуы ережеде қарастырылған. |
| 9. Егер бейбіт жиналыстар кезінде журналистің кәсіби құқығы бұзылса, онда не істеу керек? Ережеде журналистердің кәсіби қызметіне кедергі келтіретін адамдар ҚР заңдарында көзделген жауаптылықта болатыны айтылған. Алайда мұны іс жүзінде қалай жасауға болады? Журналистерден ынтымақтастық танытып, бейбіт жиналыстар кезінде басқа журналистердің құқығын бұзу фактілерін тіркеп алуын сұраймыз. Құқық бұзушылықтарға мына әрекеттерді жатқызуға болады: сұхбат алуға, комментарий жазуға тыйым салу немесе кедергі келтіру, фотовидеотүсірім, аудиожазба жасауға тыйым, жазып алған материалды көрсетуді талап ету, журналистің баспасөз орталығынан тыс аумақта емін-еркін жүріп-тұруына тыйым, қорқытып-үркіту, тұтқындау, полицияға апару және т.б. Құқық бұзушылық әрекетті тіркеп алғаннан кейін журналист қызметіне кедергі келтірген адамдардың үстінен арыз-шағым түсіреміз. |
| 10. Бұл ереже блогер, фрилансер және азаматтық журналистерге де қатысты ма? Ресми түрде бұл ережелер журналис пен БАҚ-тың басқа өкілдеріне – редакцияның штаттағы журналистері мен штаттан тыс журналистеріне арналған. Сонымен қатар олар – журналист куәлігі және PRESS сөзі жазылған үш айқындауыш белгінің БІРЕУІ бар фрилансерлер, азаматтық журналистер болуы мүмкін. Блогерлер де бейбіт жиналыстарда емін-еркін жүріп, фотовидео түсіріп, жазба жасай алады. |
Егер сізге PRESS жазуы бар айқындауыш белгілер: кеудеше (жидет), жеңдегі таққыш және жапсырғыш қажет болса, онда мына бетте өтініш қалдыра аласыз.
