12-18 қазанды қорытындылаған апталық бағдарламалар әлемде коронавирус індетінің екінші толқыны басталғанына және Қазақстандағы жағдай қандай екеніне назар аударды. “7 күн” мен Apta бағдарламалары ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Шығыс Қазақстан облысына сапарын көрсетіп, алимент өндіру мен Қарағанды облысындағы жер дауына сюжет арнады.
Ал “Басты бағдарлама” редакциясы шенеуніктерді жемқорлыққа кім итермелейтінін анықтап, бірақ “кінәліні” сөйлетпеді.
Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламасын қамтыдық.
Бағдарлама тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Nur Otan партиясы төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбекті қабылдауынан басталды. Олар партия праймеризінің нәтижесін талқылапты. Осылайша “7 күн” авторлары партия басшылығының кездесуін аптаның басты тақырыбына айналдырды.
Жүргізуші Ринат Думанұлы президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың апталық қызметіне шолуын бастамас бұрын, “Жоғары Еуразиялық Экономикалық кеңестің құрметті төрағасы” Нұрсұлтан Назарбаев ҚР сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтановты да қабылдағанын атап өтті.
Қазіргі президент бөлімінің алғашқы тақырыбы — мемлекет басшысының Шығыс Қазақстан облысына жұмыс сапары. Қасым-Жомарт Тоқаев Семей өңіріне сапарында Абай музейіне барып, ұлы ақынға арналған ескерткіштің ашылу салтанатына қатысып, абайтанушылармен кездесіпті.
Сюжеттің елең еткізер тұсы — Абай Құнанбаевтың аталас туысы Манатай қариямен сұхбат. Тілші Шынар Досанқызының айтуынша, бұл кісі “Абай жолы” роман-эпопеясының жазылуына куә болған.
Сюжеттен кейінгі топтама Ақордағы кездесулерден құралып, президент Тоқаев апта ішінде кімдерді қабылдағанын шолып шықты.
Коронавирус тақырыбы бағдарламаның ортасына ығысып, 23-минутында кезек жетті. Бағдарлама тілшісі Ерболат Қайыржан мониторинг топпен бірге елордадағы ХҚО-ға рейдке шығып, облыстарда енгізілген шектеу шараларына сюжет әзірлепті.
“7 күндіктер” әлемдегі коронавирус ахуалы қандай екеніне бөлек сюжет жасапты. Мұнда да тілші Ерболат Қайыржан Испания, Франция, Израиль, Чехия, Германия, Иран, Хорватия, Нидерланд, Швеция және АҚШ-тағы эпидемиологиялық жағдайға жеке-жеке тоқталып, аталған мемлекеттерде жағдай ушығып тұрғанын баяндады. Осы сюжеттің алғысөзінде жүргізуші Ринат Думанұлы әлемдік жағдайды бейнелер статистиканы хабарлады.
Алимент өндірудің жаңа шарттарын түсіндіретін сюжет “Қазақстан — ажырасу жөнінен әлемде оныншы орында” деп басталды. Тілші Ақбөпе Тәңірберген ажырасуға не себеп болатынын, психологиялық факторлар туралы сарапшылардан сұрапты.
Алименттен кейінгі тақырып — Қазақстандағы еріктілер қозғалысының жұмысы. Сюжетке ҚР президенті Қ. Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-сессиясында “Волонтерлердің халықаралық жылын жариялау” ұсынысын да қосыпты.
Бағдарламаның соңғы сюжеті — жол құрылысының сапасы. Тілшілер «Жол активтері ұлттық сапа орталығының» мамандарымен бірге Нұр-Сұлтан қаласының көшелерін жөндеу жұмыстарын тексерді. Алматыдағы жөнделген жолдарды да көрсетті. Сюжетте сарапшылар, екі қаланың тұрғындары жол сапасына қатысты назын айтыпты.
“Басты бағдарлама”, “Еуразия бірінші арнасы”
Коронавирустың жаңа белгісі, әлемдегі екінші толқын, Қазақстандағы ахуал. “Басты бағдарлама” эфирі осы тақырыптан басталып, жүргізуші Берік Дүйсенбай астанада енгізілген шектеу шараларын баяндады. Көп мәліметті графика түрінде көрсетті.
Карантинде желі алаяқтары көбейіпті. «Жердегі емес, желідегі қылмыс болған соң, алаяқтардың аяғына тұсау салу оңай емес» деген жүргізуші статистиканы да сөйлетті. Адамдар қалай алданатынын, әлеуметтік желілерге ақпарат жариялағанда нені ескеру керек екенін айта келе алаяқтардан қалай сақтануды да түсіндірді. Нақты мысалдары мен сарапшылар пікірі бар шағын сюжет.
Желі алаяқтары тақырыбы қарыз өндіруші коллекторларға ойысты. Елімізде 2017 жылы “Коллекторлық қызмет туралы” заң қабылданды. Сол заң қалай орындалып жатыр? Тілші Нұржан Сәдірбай осы сауалдың жауабын сарапшылардан сұрайды. Коллектор шектен шықса не істеу керек екенін де айтады. Алайда коллекторлар мен сот орындаушыларынан түрлі дауға не себеп болатынын сұрамады. Сюжетте төбелесу, әлімжеттік жасауды бейнелейтін бірнеше видео көрсетті. Алайда тілші видеодағы оқиғаны еш түсіндірмеді.
Жүргізуші Берік Дүйсенбай “Борат-2” фильмі туралы түрлі пікірлерге жеке сюжет дайындапты. Сюжетте алғашқы “Борат” фильміне қарымта фильм түсіруді айтып, Қазақстанда жұмыс істейтін америкалықтың да пікірін сұрапты. “Хайпқа хайппен жауап беру” туралы ұсыныстар, сатира деңгейі мен қазақстандықтардың желідегі белсенділігін де көрсетті.
“Басты бағдарламаның” соңғы сюжетінде әйелдерді кінәлау байқалды. “Шенеуніктерді жемқорлыққа итермелейтін үйдегі әйелдері ме” деген сауалды ортаға тастайтын сюжетті Тілші Гүлнәзия Жалғасқызы жасаған. Аңдатпасында “Тендерге гендер”, “лауазым иелері әйелдеріне сыйлыққа тендер әперетін болған» деп айтқан сюжетте тендер туралы бір ауыз сөз жоқ. Нақты дерек те келтірмеді.
Сюжет тақырыбы — «Бәріне әйелдер кінәлі». Тақырып объективтілік, журналист этикасы шарттарына қарама-қайшы. Ал сюжетте сарапшылар “әйелдердің тойымсыздығы ер адамдарды жемқорлыққа жетелейді” деген пікір айтады.
Мемлекеттік қызметкердің жемқорлығына әйелдерін кінәлі еткен сюжетте тым болмаса әйелдерді сөйлетпейді.
Apta бағдарламасы әдеттегідей елдегі Covid-19 және коронавирусты пандемия статистикасынан басталып, әлемдегі қатаң карантин және елдегі рейд, карантин талаптарын бұзу оқиғаларын көрсеткен сюжетке жалғасты. Қазақстанда коронавирустың ықтимал екінші толқыны неліктен қараша-желтоқсан айларында келетінін түсіндіріп, карантин шараларын сақтау маңызын мейлінше жіті түсіндірген толымды сюжет болды.
Өткен бейсенбіде Қырғыз Республикасының президенті Сооронбай Жээнбеков отставкіге кетті. Жүргізуші Жайна Сламбек оның отставкісі туралы айта келе, қырғыз билігіндегі қазіргі ахуалды да баяндады.
Қасым-Жомарт Тоқаевтың Шығыс Қазақстан облысына жұмыс сапарына арналған сюжетте: президент Абай музейін аралағанын, Абай және ұлдарына арналған ескерткіштің ашылу салтанатына қатысқанын, абайтанушылармен кездескенін, облыстағы тұрғын үй құрылысымен танысқанын, Жидебайдағы “Абай-Шәкәрім” мемориал кешеніне барғанын тізіп шықты.
Мәжілісте жаңа Экологиялық кодекс талқыланып жатыр. Жүргізуші жаңа кодекстегі өзгерістерді айтты. Сосын ШҚО-дағы гидрогеологиялық ұңғымылар туралы сюжет шықты. Бұл ұңғымалар кеңес заманында қазылған. Біразын жапқан, ал әлі күнге ашық тұрғандарынан тоқтаусыз су шығып жатыр. Тұрғындар су ысырап болып жатқанын, ал гидрогеологтар жерасты суларының көлемі азаятынын айтады. Сюжетте барлық тарапты сөйлетіп, ауыз су тапшы ауылдарды да көрсетті.
Келесі сюжет Қарағанды облысындағы жер дауына арналыпты. Баршын ауылының тұрғындары телеарна редакциясына хабарласып, көмек сұраған. Ауылдың жайылым жері конкурс негізінде көрші ауылдағы кәсіпкердің меншігіне өткен. Тұрғындар енді мал жаятын жер қалмайды, деп қауіптенеді. Мейлінше толымды жасалған сюжетте барлық тарапты сөйлетеді, алайда жерге иелік ету құқығын жеңіп алған кәсіпкерлер тарапынан комментарий алу мүмкін болмапты.
Көне Сарайшық қаласының аумағынан ерекше мазарат-кесене табылды. Бұл Қасым ханның қабірі болуы мүмкін.
Бағдарлама қызық ақпаратпен түйінделді. Жүргізуші Жайна Сламбек Wildlife Photographer of the Year жабайы табиғат байқауының биылғы жеңімпаз фотосуреттерін таныстырды. Жеңімпаз фотолар ішінде Қазақстан жоқ, әйтсе де фотосуреттер өте әдемі екен.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.
