Бұл аптада «Жеті күн» бағдарламасы Тұңғыш Президент күніне орайластырған материалдарға басымдық беріпті. Ал «Айна» апта бойы әлеуметтік желілерде қызу талқыланған онлайн аударымдар мен зейнетақы жинағының шекті мөлшері көлемінің өсуіне баса мән берген. Екі бағдарлама да «Омикрон» штамына қатысты жаңа шектеу шаралары қабылданғанын ескертеді. Apta журналистері жаңа автокөліктердің қымбаттау себебін зерттеп көріпті.
«Жеті күн», «Хабар»
«Желтоқсанның жыл он екі айдың ішінде орны бөлек». Дархан Әбдіуахит осы сөзімен 1 желтоқсан – Тұңғыш Президент күні аталып өткенін еске алды. Президенттің Швейцарияға сапарының алғысөзін «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында табылған, «Берн» тарихи музейіне қойылған жәдігерлермен байланыстыра бастады. Осылайша саяхатшы Анри Мозердің қазақ жеріне төрт рет саяхаттағанын, жинаған жәдігерлерін өз қолымен музейге тапсырғанын, олардың арасында 8 метрлік барқыт кілем барын осы алғысөзден білдік. Жүргізушінің кадрдағы ұзақ сөзі Президенттің Женеваға сапары аясында қол жеткен келісімдерді тізбектеумен аяқталды. Осыдан кейін ғана сапар жайлы сюжетке кезек берілді.
Рауан Мыңбаев материалын Швейцарияны «швейцарь» сағаттары мен Альпі таулары әйгілейтінін айтып бастады. Сапар жайында жан-жақты баяндаған сюжеттен Женева сапары, ондағы қол қойылған келісімдер туралы толық мәлімет алуға болады. Сюжет ресми сапарда Қазақстан делегациясында болған лауазымды тұлғалардың пікірімен толықтырылып, Президенттің сөйлеген сөздерінен үзінді берілді, әдеттегідей ұзақ болды.
Дархан Әбдіуахит бұл сюжеттен соң Женевадағы инвестициялық форумның қорытындысын, қол қойылған келісімшарттардың жалпы сомасын тағы бір атап шықты. Осыдан кейін Шынар Асанқызы әзірлеген Мемлекет басшысының Ақордадағы қабылдауы туралы сюжет берілді. Қасым-Жомарт Тоқаев халықаралық компаниялардың басшыларымен кездескен. Шынар Асанқызының бұл материалы да кездесу барысындағы Президенттің сөздерін тәпсірлеуден әрі аспады. Қор нарығы, Ұлттық компанияларды IPO-ға шығару және оған шетелдік инвесторларды тартуға қатысты Президенттің сөздеріне негізделген баяндау сюжетте сараптама жоқ. Шетелдік инвестор тарту арқылы «Қазатомпром» секілді ұлттық компанияны IPO-ға шығарудың мәнін сарапшылармен бірге талқыласа, отандық қор нарығындағы шетелдік компаниялардың артуына қатысты қаржы сарапшысының талдауы болса, бұл сюжет хаттамалық баяндау шегінен шығып, көрерменге отандық қор нарығы туралы біршама ақпарат берер еді.
«Омикрон» ойландырып қойды». «Жеті күн» авторлары «мәлім де беймәлім» штамм жайында сюжет әзірлепті. «Омикрон» деп аталған сюжетте жаңа штамға байланысты әлемдегі жағдайға шолу жасалып, Қазақстанда енгізілген жаңа шектеу шаралары баяндалды. Мысыр еліне баруға қазақстандық азаматтарға тиым салынғаны айтылып, соның салдарынан саяхат бағытын БАӘ-не өзгерткен кейіпкерден сұхбат алынған. БАӘ-де саяхаттау бағасы қымбаттап кеткені де айтылды. Денсаулық сақтау министрлігінің өкілдері пікір білдірген.
2022-2024 жылдарға арналған бюджет жобасы бекітілді. Елде ең төменгі айлық мөлшері өсті, сонымен қатар ең төменгі зейнетақы, АЕК, ең төменгі күнкөріс деңгейінің көрсеткіштері өсті. Дархан Әбдіуахит осыларды тізбектей келе, Тәуелсіздіктің 30 жылы ішінде ЖІӨ, шетелдік инвестициялар, халықаралық резервтер, тұрғын үй, темір жол және автомобиль жолдарының қаншалықты ұлғайғаны туралы біршама «санды сөйлетті». Осы статистика негізінде Дархан Әбдіуахит «О бастағы алдымен экономика, содан кейінгі саясат қағидаты экономикалық жетістіктерге жетеледі. Саяси реформаларды сәтті жүзеге асыруға негіз болды» деген байлам жасайды. Алайда, бағдарлама жүргізушісі саясаткер немесе экономист емес, журналист, сондықтан оның байлам жасауы артық. Әдетте мұндай кесіп айтылатын пікірлерді сарапшылардың еншісіне қалдырған дұрыс.
1 желтоқсан, Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президенті күніне Сәкен Сейітханұлы арнайы сюжет әзірлепті. «Реформатор» аталатын материалда алғашқы Президент сайланып, «жаңа дәуір» басталған 1991 жылдан бергі елдің жағдайы қалай өзгергенін ұзақ баяндайды.
Тұңғыш Президент тақырыбы, нақтырақ айтсақ, Елбасының әлемді ядролық қарусыздануға шақырған бастамасы келесі сұхбатта жалғасты. Мақпал Мадиярова Елбасының осы бастамасы туралы Нұрсұлтан Назарбаев қоры жанындағы Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Ерлан Мәдиевтен сұхбат алды.
Мерекенің құрметіне арналған, алғысөзі ұзақ тағы бір сюжет «Елбасы жолы» деп аталады. Ақбөпе Тәңірберген әзірлеген сюжетте шетел Президенттерінің, өзге де шетелдік сарапшылардың Елбасы туралы пікірі топтастырылыпты. Алғашқы болып Ресей Президенті Владимир Путиннің пікірі берілді. Осылайша «Жеті күннің» Елбасы тақырыбы бас-аяғы 20 минутқа созылды.
Жыр алыбы – Жамбылдың 175 жылдығына орай Мемлекеттік хатшы Қырымбек Көшераевтың қатысуымен Алматыда және Алматы облысында шаралар өтіпті. Бұл шаралар туралы Дархан Әбдіуахит студияда тұрып баяндап, синхрондар берілді.
Ал «Жеті күн» Тұңғыш Президент күніне орайластырылып өткізілген іс-шаралармен түйінделді.
«Айна», «Еуразия бірінші арнасы»
«Омикрон» штамы туралы ақпарат өткен аптада Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымынан бастап, Батыс Еуропаның бірқатар мемлекеті мен АҚШ-тың мазасын алып, кейбір елдерге шекараны жабуына себеп болған еді. Біздің ел де Мысырмен барыс-келісті тоқтатқан болатын. «Айнаның» алғашқы сюжетіне жаңа штамның белгілері арқау болды, сондай-ақ, қолдағы вакцина жаңа штамынан қорғай ма деген сұраққа жауап іздеген.
«Теңгенің тегеуріні» аталатын сюжетте Бақытнұр Әлібай теңгенің әлсіреп доллардың қымбаттағанына тоқталыпты. Шетел валютасының қымбаттауына не себеп, болашақта доллардың бағаы қанша болады, теңгені ұстап тұру үшін Ұлттық банк интервенция жасады ма, теңгенің бағамы қандай жағдайда арзандамайды деген сұрақтарға сарапшылар, экономистер, Ұлттық банк өкілі жан-жақты жауап беріпті. Қаржы нарығындағы қалыптасқан жағдайды қарапайым тілмен талдаған толымды сюжет.
Өткен аптада халық назарын аударған тағы бір тақырып – онлайн аударымдардан салық ұстау мәселесі болатын. «Айна» осы тақырыпты студияда қонақтармен бірге талқылайды. Студияға Мемлекеттік кіріс комитетінің өкілі Айнұр Сартаева мен блогер Алмас Тоқабаев шақырылған. Алмас Тоқабаев халықтың өкілі ретінде онлайн аударымға қатысты күмәнді деген пайымдарды алға тартып, бұл мәселе неге көпшілік арасында наразылық тудыруы мүмкін екенін түсіндіруге талпынса, кіріс комитетінің өкілі заңды тәпсірлеуге тырысты. Көрерменге «Мобильді ақша аударымы қызметін жиі пайдалансыз ба?» деген сауал қойылды. Жүргізуші Айдана Үсенбай қонақтарға what’s up желісіне келген сауалдарды қойып отырды. Талқылау барысында елдегі салық жүйесіне қатысты халыққа ақпарат тарату деңгейі төмен екені де айтылды.
Махамбет Бейбітшілік иіс тиіп қайтыс болғандар, үй шаруашылығындағы жылыту пештері мен қазандықтардың қауіпсіздігі туралы материал әзірлепті. Сюжеттің алғысөзінде иіс тиіп қайтыс болғандардың статистикасы берілді. «Уланудың алдын алу» рейдіне қатысқан тілші құзырлы орган, газ таратушы компанияның өкілдерінен және Мәжіліс депутатынан пікір алған. Сала мамандары өрт қауіпсіздігін сақтау бойынша қордаланған мәселелер: маман жетіспеуі, арнайы техникалық инспекцияның болмауы, тұрғындардың салғырттығы жайын айтты.
Айдана Үсенбай «Осы аптаның тағы бір күйіп тұрған тақырыбы» ретінде БЖЗҚ-дан біржолғы төлем алу үшін жиналған қаражаттың жеткілікті шегінің өсуін атады. Шындығында, бұл мәселе өткен аптада әлеуметтік желілерде қызу талқыланған болатын. «Айна» авторлары желі қолданушылардың бірнеше пікірін жариялап, Skype байланысы арқылы қаржыгер маманмен мәселенің саяси астарын, экономикалық себептерін талқылады. Алайда, бұл талқылауға Қаржы министрлігі немесе осы салаға жауапты билік өкілі шақырылып, мәселе бұдан тереңірек талқыланғаны жөн болар ма еді?!
Әлеуметтік желіде пранк жасау – жастар арасында кең таралған үрдіс. Пранкер Данияр Жақсылықтың айтуынша, ол тіпті танымал болудың таптырмас жолы көрінеді. Бұл туралы Арай Құрақбайдың «Желіде желіккендер» аталатын сюжетінде айтылыпты. Мәскеуде Пранк жасап, қымбат көлікті айдап әкеткен жастар Ресей заңы бойынша 3,5 жылға сотталған. Осы мәселені көтере келе, Журналистердің әдеп кодексі секілді, әлеуметтік желі қолданушыларына да ортақ әдеп стандарттары керек деген ойды сұхбатқа пікір берген пранкер, Мәжіліс депутаты да алға тартты.
Apta, QAZAQSTAN
Apta ресми жаңалықтан басталды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың шақыруымен 5-6 желтоқсан күндері елімізге Өзбекстан Республикасының Президенті Шавкат Мирзиёев екі күндік мемлекеттік сапармен келеді.
Келесі жаңалық та Ақорда хабарымен жалғасты: Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Ақорда резиденциясында шет мемлекеттердің ірі инвестициялық компаниялары өкілдерімен кездесті.
Қасым-Жомарт Тоқаев Швейцарияға сапары барысында Швейцария президенті Ги Пармеланмен бірге, белгілі дипломат және саяхатшы Анри Мозердің бірегей экспонаттар топтамасындағы керемет жәдігерлердің бірі – қазақтың барқыттан жасалған тұскілемді бірге тамашалады. Жүргізуші Жайна Сламбек алғысөзде бұл туралы ұзақ әңгімеледі. Ал хаттама мәндес сюжетте стендап көп болды.
Жүргізуші сюжеттен кейін президент Швейцарияда тағы кімдермен кездескенін айтып шықты.
Жаңа жылдан бастап БЖЗҚ-дағы мерзімінен бұрын пайдалануға болатын жеткілікті шек өседі. Аптаның ең шулы тақырыбын бағдарлама авторлары сюжетсіз қалдырды. Есесіне бұл жөнінде ұзағынан айтты: БЖЗҚ өкілінің (неліктен өскенін мәлімдеді), тұрғындардың (келіспейді), сарапшы экономистің (түпкі себебін түсіндіреді) және депутаттың (бұл өзгерісті қолдамайды) комментарийі бар.
Мобайл аударымдарға шектеу енгізіле ме, салық салына ма? Соңғы уақыттағы тағы бір даулы тақырып бағдарламаның екінші сюжетіне арқау болыпты. Түсіндірмелі материалда тұрғындардан бастап министрлік өкілдеріне дейін түрлі адамдардың комментарийі жинақталған.
Автокөлік бағасы күн санап өсіп жатыр. Бұл жөнінде «Желілер: корреспонденция, комментарий» арнайы айдарында айтылған еді. Міне, енді сюжет арнапты. Материал авторы жаңа көліктердің қымбаттау себебін іздейді. Тілшінің айтқанындай, бағаның өсуіне электронды жабдықтар тапшылығы себеп екен. Жақсы сюжет. Десе де мінілген автокөліктер нарығындағы ахуалға да назар аударса құба-құп болар еді.
Apta редакциясы да Тұңғыш президент күніне сюжет арнады. Тарихи кадрлар мен пафосқа толы сюжеттен кейін Қазақстан Тәуелсіздігі күнімен алғаш болып АҚШ президенті Джозеф Байден құттықтағанын хабарлап, бағдарлама аяқталды.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты
