«Жеті күн» негізінен Мемлекет басшысы мен Елбасының апта ішінде қатысқан жиындарына мән берді. Бұл «Жеті күн» шығармашылық ұжымында ізденіс жоқ дегенді білдіре ме, әлде басшылық тарапынан қойылатын талап солай ма, ол жағы белгісіз. Дегенмен, сенбі кешкі сағат 21:00 мен 22:00 аралығында, яғни прайм-тайм уақытта эфирде жүретін бағдарлама көрерменін жоғалтып жатқан жоқ па деген сауал туады. 

«Айна» әдеттегідей апта бойы әлеуметтік желіде қызу талқыланған мәселелерге мән берді. «Қисық айна» аталатын жаңа айдар қосыпты. Бұл жолы студияда пікір-талас болмады. Есесіне елорда әкімі Алтай Көлгінов пен ақын Жүрсін Ерманов сұхбат берген. Бағдарлама форматының өзгеріп тұратынына қарағанда, «Айна» шығармашылық еркіндікті жөн көретін секілді. Aл Аpta авторлары мектепке дейінгі білім беру мекемелеріндегі проблемаларға көлемді сюжет арнады. 

«Жеті күн», «Хабар»

«Жеті күн» авторлары Еуразиялық экономикалық жоғарғы кеңес отырысына баса назар аударған. Бұл жиынға Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев пен Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қатысты. Апталық-сараптамалық бағдарлама бола тұра негізінен Президент пен Елбасының апта ішінде атқарған шаруаларын баяндауға ерекше көңіл бөлетін «Жеті күн» үшін бұл қалыптасқан дәстүр. 

Қазақстан Президентінің бастамалары, оған қатысты экономист сарапшылардың пікірі, Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Армения мен Әзірбайжан арасындағы қарым-қатынасты жақсарта түсуге қатысты ұсынысы, Ресей басшысы Владимир Путиннің осы кеңесті құрудағы Елбасының еңбегін атап өтуі, тілші Гүлжан Мархабаеваның кадр сыртында Елбасы көтерген бастаманың іске асатынына сенім білдіре сөйлеуі – cюжеттің негізгі құрылымы осындай болды. 

Өзбекстан Президенті Шавкат Мирзеевтің Қазақстанға сапары барысында бірқатар келісімге қол қойылды. Екі ел өзара тауар айналымының көлемін көп ұзатпай 5 млрд долларға, ал алдағы 5 жылдың ішінде 10 млрд долларға жеткізуді жоспарлады. «10 млрд доллар дегеніміз батыл қадам» – Дархан Әбдіуахит алғысөзде осылай байлам жасап барып, Өзбекстан басшысының елімізге сапары туралы сюжетке кезек берді. 

Шынар Асанқызы Өзбекстан Президентінің елімізге сапары қалай басталғанын суреттер арқылы көрсетуді жөн санапты. Материал «Одақтас мемлекеттер» деп аталады. Сюжеттің бұлай аталуы Нұр-Сұлтан қаласында екі ел арасындағы одақтастық туралы мәмілеге қол қойылуына байланысты болса керек. Бұл мәселеге байланысты ҚСЗИ маманы пікір білдірген. Ресми сапар барысында екі ел арасында қол жеткізілген өзге де экономикалық келісімдер, мәдени байланыс жөніндегі уағдаластықтар туралы ұзақ баяндаған сюжет жасалыпты. 

Өзбекстан Президентін Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев та қабылдады. Мемлекет басшысы Қырғызстан Президентімен телефон арқылы сөйлесті, Қырғыз министрлер кабинетінің басшысын қабылдады, қонақты Елбасы да қабылдаған. «Жеті күн» бұл кездесулерден синхрон берді. 

«Жеті күн» жүргізушісі халық санағының ресми қорытындысы мен Елбасының соңғы мақаласын ұштастыра айтқан алғысөзінен кейін «мақаланы оқып шыққан» Мақпал Мадияроваға кезек берді. «Елбасы аманаты» аталатын сюжетте Мәжіліс депутаттары Жанарбек Әшімжан мен Берік Әбдіғани, Ұлттық музей директоры Арыстанбек Мұхамедиұлы Елбасы мақаласында айтылған ойларға қатысты пікір білдіріпті. Мақаладан үзінді берілген. Сюжеттің мақсаты «Елбасы аманатын», яғни мақаланың маңызды деген тұсын халыққа жеткізу болса керек. 

Президент өткен аптада реформалар жөніндегі жоғары кеңес отырысына қатысты. Дархан Әбдіуахит бұл жиын туралы студияда тұрып баяндады. Президенттің кейбір бастамасына қатысты сарапшылар пікірі берілді.  Қасым-Жомарт Тоқаевтың зейнетақы жинағындағы шекті межеден асқан соманы қолдануды сәуір айына дейін ұзарту туралы шешімін Берік Уәли әлеуметтік желідегі парақшасы арқылы халыққа жариялады. «Жеті күн» Президенттің баспасөз хатшысының сөзін жария етумен шектелді. Бұл мәселеге жеке сюжет арнаған жоқ. 

Дархан Әбдіуахит Ұлттық санақ қорытындысына қайта оралып, негізгі көрсеткішті тізіп шықты. Сонымен қатар, Президенттің қабылдауларына да қайта оралып, хаттамалық ақпарат негізінде баяндап берді. 

Өткен аптада «Алтын сапа» жән «Парыз» сыйлықтарын тапсыру салтанаты өтті. «Жеті күн» Президенттер тақырыбын осы жиын арқылы жалғастырды. «Мәртебелі марапат» аталатын материалды Рауан Мыңбаев әзірлепті. Бұл марапаттар кімге тапсырылады, биылғы жеңімпаз кім, Президенттің салтанатты жиынға сөйлеген сөзінен үзінді, өңдеу өнеркәсібі көлемінің ұлағаюы, үкіметтің осы мақсатта атқарып жатқан іс-шаралары тізбеленген ұзақ сюжет болды.

Мемлекет басшысы өткен аптада жастарға «Тәуелсіздік ұрпақтары» грантын табыстады. Гүлжан Мархабаева «Ел үміті» аталатын сюжетінде осы грантқа ие болған бірнеше жасты сөзге тартып, жиындағы Президент сөзінен үзінді берді. Өнертапқыш, жаңа жоба ойлап тапқан жастармен сұхбат қысқа болғандықтан ба, әлде жастардың жобасына емес, Президент қатысқан жиынға баса мән берілгеннен бе, материалда елең еткізер дүние болмады.  

«Қазақстан Тәуелсіздігіне 30 жыл» айдарымен Тәуелсіздік тойына арналған «іс-шаралар» туралы материал әзірлеу «Жеті күн» үшін соңғы бірнеше айда дәстүрге айналды. Мәулен Әшімбаев, Нұрлан Нығматуллин, Асқар Мамин, Қырымбек Көшербаев – әр қайсысы жеке-жеке өңірлерді аралап, өндіріс орындарын ашып, мемлекеттік наградаларды тапсырып қайтқаны туралы ұзақ сюжетте баяндалды. 

Елордада «Көшбасшылық. Тұрақтылық. Өрлеу» атты халықарылық конференция өтіп, оған бірқатар лауазымды тұлға қатысыпты. «Жеті күн» жүрргізушісі Дархан Әбдіуахит бұл жиын жайлы студияда баяндап, жиынға қатысқан спикерлердің сөзінен үзінді берді. 

«Жеті күн» авторлары Елбасы мақаласы туралы материалды қоспағанда, ешбір жиынға қатысы жоқ сюжетті бағдарламаның соңында көрсетті. Ұлттық банк базалық мөлшерлемені өзгеріссіз қалдырды. «Ұлттық банк ұстанымы» аталатын материалда Гүлжан Мархабаева осы шешімнің себебі туралы айтады. Тілшінің Ұлттық банк төрағасының орынбасары Ақылжан Баймағамбетовтың сұхбатын негізге ала отырып әзірлеген материалында өзге сарапшылардың пікірі жоқ. 

Алматыдағы «Сұңқар» құс фабрикасы» туралы материалға «Жоғары марапат» деген атау беріліпті, кәсіпорын жұмысын мақтап-мадақтаудан тұратын PR сюжет болды.

«Жеті күн» бағдарламасына қосымша үш минут қосқан тағы бір PR сюжеттің мақсаты атауынан-ақ белгілі – «Air Astana сұранысқа ие». 

«Айна», «Еуразия бірінші арнасы» 

«Зілзала қаупі» аталатын сюжет «Алматыда жойқын жер сілкінісі болуы мүмкін бе?» деген сауалды басты тақырып етіп алыпты. Оған себеп Мәжіліс депутаттарының дабыл қағып, Төтенше жағдай министріне жолдаған сауалы. Алматыдан әзірленген сюжетте Ұлан Тәліпбай сейсмикалық зерттеулер жүргізілетін стансаның техникалық мүмкіндігі әлсіз, құрылғылары ескі екеніне баса назар аударады. Жалақының төмендігінен мамандар тұрақтамайтыны да айтылды. Ал институт мамандары Алматыда «жойқын зілзала болуы мүмкін» деген болжамның қандай негізге сүйеніп айтылғанын түсіндірді. 

2022 жылдан бастап БЖЗҚ-дағы зейнетақы жинағының жеткілікті шегі өседі. Бұл мәселе өткен аптада көпшілікті алаңдатқан болатын. Алайда Президент БЖЗҚ бойынша жеткілікті шекті сәуірге дейін қолдануға рұқсат берді. Сондай-ақ, биыл 16 желтоқсаннан бастап жеткілікті шектен асқан қаражатты «Отбасы» банкіне аударуға мүмкіндік берілді. «Бұл үкіметтің Тәуелсіздіктің 30 жылдығына арналған тосын сыйы ма?» деп аталатын Махамбет Бейбітшіліктің сюжетінде бұл сұраққа нақты жауап жоқ, материал сюжеттің алғысөзінде жүргізушілер айтқан ақпаратты талдауға негізделген. «Отбасы» банкке бас сұққан тілші тұрғындардан зейнетақы жинағының жеткілікті шегі асатын-аспайтынын сұрапты. Мейірбике болып жұмыс істейтін 22 жасар маман өзінің жинағы аз екенін айтып, сұхбат беріпті. Ал «Отбасыбанкінің» өкілі банкке аударылатын жинақты қолдану тәртібі жайлы ақпарат берсе, экономист сарапшы жеткілікті шекті өсірудің себебіне үңіліпті. Ақпараты мол сюжет. 

Қырғызстанда Президент депутаттардың жалақысын қысқартып, қызметтік көліктерін алып қойды. Осыған байланысты «Айна» қырғыз саясаттанушысы Алмас Тәжібайдың пікірін беріпті. Берік Дүйсенбайдың дерегінше, Президент Садыр Жапаровтың жемқорлықты ауыздықтау мақсатындағы батыл әрекетінің арқасында қырғыз бюджетінің кірісі шығысынан асыпты. Осы ақпаратты елдегі жағдаймен байланыстарған тілші елордадағы LRT-ны «жемқорлықтың символы» атай келе, Алматыда да жеңіл рельсті көлік қозғалысын жүргізу қолға алынатынын айтты, кейін «Қисық айна» аталатын жаңа айдарға кезек берді. 

«Қисық айна» құрылымы жағынан Айдана Үсенбайдың бұдан бұрынғы «Ұр тоқпақ» айдарына ұқсайды, белгілі бір оқиғаны әзілге сүйей отыра талдау.  Алматы әкімі Бақытжан Сағынтаевтың LRT салу туралы шешімін сынға алған Айдана Үсенбай экономист сарапшының пікірін, Қасым-Жомарт Тоқаев пен Айдын Рахымбаевтың астанадағы LRT жайлы пікірлерін қоса отырып, жоба қаншалықты тиімді деген сауалға жауап іздейді. Көрерменге өтімді айдар.  

«Айна» ұжымы елорда әкіміне «көрермен көкейіндегі негізгі төрт сұрақты» жолдапты. Көрермен «көкейіндегісін» телеарнаға өзі келіп айтты ма, әлде коммуникацияның басқа әдісін қолданып жолдады ма, ол жағы белгісіз. Студияға келген Нұр-Сұлтан қаласының әкімі Алтай Көлгіновке баспана мәселесі, үлескерлер мәселесі, қаланы газдандыру мен қаладағы мектептер проблемасы жайында төрт сұрақ қойылды. 9 минутқа созылған сұхбат барысында әкім осы сұрақтарға жауап берді. 

«Айта-айта АЭС-ті…». Бақытнұр Әлібайдың елімізде АЭС салу туралы үкіметтің шешімін талдаған сюжетінде сала мамандары мен саяси сарапшының пікірі ғана емес, АЭС-тың жұмыс істеу өнімділігі, механизмі, үнемділігі туралы қарапайым тілмен түсіндіру де бар. Материал авторы әдеттегідей мәселені жіті зерттеген. Бір қарағанда, АЭС-тың қауіпсіздігіне қатысты көпшіліктің көңілін сендіру үшін жасалған сюжеттей көрінуі мүмкін. Тілші бұл күдікті сейілту үшін болар, саясаткер Уәлихан Қалижанның «АЭС салу – саяси шешім» дегенге саятын пікірін де қосыпты. Мемлекеттік ақпараттық саясатты насихаттауда тілші ұтымды жол таба білгендей әсер қалдырды. 

«Мектеп оқушылары арақашықтық сақтамаса, директор қалтасынан 670 мың теңге айыппұл төлейді». Айдана Үсенбай осылай десе, Берік Дүйсенбай мектеп директорының айлығы 200 мың теңгенің айналасында екенін алға тартып, «… бұл соманы оқытушылар жинап берген жайттар да кездесіп жатқанын» айтады. «Айна» жүргізушілері бұл сөзі арқылы мектеп директорының әрекетін ақтап тұр ма, жақтап тұр ма? 

«Есі бар елдің СЭС-і бар» аталатын сюжетте Айгерім Достанбай карантин талаптарын сақтамаған мектептерге айыппұл салынғаны туралы ақпараттан бастап, мектеп директорларының айлығы төмен, жауапкершілігі көп екенін айтады. Сюжет СЭС мамандарының нақты бір мектепке айыппұл салғанынан басталады. Ол жағдайға қатысты сол мектеп директорының уәжі бар, ал айыппұл салған СЭС маманының пікірі жоқ. Елордадағы тағы бір мектептің директоры СЭС мамандарын айыптай пікір білдірген. Сюжет соңында Санитарлық-эпидемологиялық бақылау комитетінің ресми өкілі Ержан Байтанаев болашақта айыппұл сомасы жеңілдейтіні туралы айтады. Осылайша, атауына қарағанда СЭС-тің мектепке қоятын талаптары турасында болуы тиіс сюжет жалпы елдегі мектеп директорларының мәселесін қозғап кеткен.

Жүрсін Ерман ДДСҰ-ның басшысы Тедрос Гебрейесустың құдасы екен. «Айна»  жүргізушілері осы ақпаратқа назар аудартып, тағы бір сұхбат ұсынды. Онда ақын Жүрсін Ерман Гебрейесуспен қалай құда болғанынан бастап, желідегі көпшіліктің пікірін, айтыстың қазіргі жай-күйі, оны ұйымдастырудың қиындығы және шығармашылығы жайлы бірқатар сұраққа жауап берді. 

Apta, QAZAQSTAN

Apta бағдарламасы қысқаша жаңалықтардан: Атырау облысы әкімінің орынбасары Бақытгүл Хаменова мен облыстық білім басқармасының басшысы Ақылбек Рысқалиевтің пара алу күдігімен ұсталуынан басталды. Шымкент қаласының Полиция департаменті ғимаратындағы тергеу кезінде қайтыс болған Нұрболат Жұмабаев оқиғасын да айтты. 

Әрі қарай көп талқыланған тақырып – Президенттің зейнетақы жинағының жеткілікті шегін өсіруді 2022 жылдың 1 сәуіріне шегеруі болды. Мәжіліс депутатының Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай несиеге кешірім жасау туралы ұсынысына сюжетсіз тағы бір тақырып арналды. Осылайша бағдарламаның алғашқы тоғыз минуты өтті. 

Бірінші сюжет әлеуметтік маңызы бар тақырыпқа емес, Өзбекстан президенті Шавкат Мирзиёевтің Қазақстан Республикасына мемлекеттік сапарынан басталды. Екі елдің достығы, одақтастығы, бірлескен экономикалық жобалары туралы айтылып, мұның барлығы экономист және саясаттанушының пікірімен толықтырылды. 

Қазақстан президенті Қ.Тоқаев Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысына қатысты. Бұл да сюжетсіз болды. 

Биыл мектепке дейінгі білім беру мекемелері мемлекеттік аттестациядан өтті. Тексеру жүргізілген 77 мекеменің тек 17-і сынақтан сүрінбеген. Apta осы тақырыпқа үлкен сюжет арнады: балабақшада көз жұмған бүлдіршіннің оқиғасынан бастап тәрбиешілердің балаларды ұрып-соғуы, қаржыландыру, педагогтерінің білім деңгейі және олардың мардымсыз жалақысы туралы айтты. БҒМ өкілі, ата-ана мен әлеуметтанушылардың комментарийі бар созылыңқы сюжет. 

Қ.Тоқаев жастарға «Тәуелсіздік ұрпағы» грантын берді. Apta авторлары олардың кім екеніне тоқталмай, қысқа қайырды. 

Бағдарламаның үшінші сюжеті Qazaqsha Jaz қозғалысын таныстырады. Қозғалыс белсенділері түрлі компаниялардың әлеуметтік желідегі парақшасына «қазақ тілінде де пост жазуын сұрап» сыпайы, агрессиясыз комментарийлер жазады. 

«7 күн» сияқты Apta да Air Astana әуе компаниясы туралы сюжет көрсетті. Жарнама материал екенін белгілемеді. 

Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаев Тәуелсіздік күні қарсаңында «Тәуелсіздік тағылымы» атты мақала жариялады. Жүргізуші Жайна Сламбек мақаладан үзінді келтірді, бірақ мақала қайда жарияланғанын айтпады. Ал сюжет Тәуелсіздіктің 30 жылдық тарихынан сыр шертетін фотомұрағат туралы болды. Елбасының фотосы көп, фотографтардың қызық комментарийі бар. 

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты