Бұл аптада сараптамалық бағдарламалардың негізгі сюжеттері Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезі, ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға сапары, Самарқанда өткен ШЫҰ елдері басшыларының саммиті туралы болды. Сондай-ақ, өткен аптада президент Конституцияға өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы заңға қол қойды. Нұр-Сұлтан қаласына «Астана» атауы қайтарылды, президент жеті жыл мерзімге бір рет сайланатын болды. Кәсіби боксшылар Геннадий Головкин мен Сауль Алварестің жекпе-жегі де назардан тыс қалмады. Армения мен Әзірбайжан, Қырғызстан мен Тәжікстан арасындағы қарулы қақтығыстар туралы кей бағдарламалар шетелдік жаңалық сипатында қысқа хабарлады.

«Жеті күн», «Хабар»

«Астанадан сөйлеп тұрмыз!» – «Жеті күн» жүргізушісі Жігер Сәрсен елорда атауын өзгерту туралы президент жарлығы шыққаннын хабарлап, бағдарламаны осылай бастады.

Индира Жылқайдарованың ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға сапары жайлы әзірлеген сюжеті ұзақ болды. Екі ел басшыларының сөзінен үзінді берілді. Қос мемлекеттің сауда айналымы, сауда жолы, экспорт-импортты жайлы кеңінен баяндалды. Бірнеше қазақстандық сарапшының, Қытайдағы халықаралық мәселелер институты директорының пікірі берілді. Сондай-ақ, Қытай басшысының пандемиядан кейінгі алғашқы шетелдік сапары жөнінде Ресей сарапшыларының «тіс жара қоймағанын» атап айтып, Қытай басылымдарының осы сапар жайында таратқан оң пікірлеріне қысқаша шолу жасалды. Батыс ақпарат құралдарына шолу жасау артық болмас еді.

Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының VII съезі жайлы сюжет те ұзақ болды. Рим Папасының сапарын баяндаудан басталып, съезде көтерілген мәселелерге ойысты. Хаттамалық сюжет.

«Ерназардың 9 ұлындай, бірінен бірі асқан тоғыз ел қай жағынан қарасаңыз да қуатты құрылымның қауқарын нығайтып, абыройын асырып тұр» – жүргізуші Иранның ШЫҰ құрамына қосылғаны туралы ақпаратты осылай хабарлады. Ұйымға мүше мемлекеттердің барлығын бірдей «бірінен бірі асқан» деп бағалау артық. Құрамына кіретін елдер арасында (Тәжікстан мен Қырғызстан) өзара қарулы қақтығыс болып жатқан ұйымды дәл бұлай бағалау артық емес пе? Сюжетте негізінен жиын барысындағы Қазақстан президентінің сөйлеген сөзінен үзінді беріліп, журналист Тоқаевтың ұсыныстарын түсіндірген, сарапшы пікірі жоқ.

Жігер Сәрсенұлы осы сюжеттен кейін ғана Армения мен Әзірбайжан, Қырғызстан мен Тәжікстан арасындағы қарулы қақтығыстар туралы ақпарат берді.

Осыдан кейін БҰҰ Бас ассамблеясының 77 сессиясы өтетін Нью-Йорктан тілші Қорған Қонысбайұлы тікелей байланысқа шығып, сессияға дайындық барысы туралы айтты.

Содан соң елорданың атауын ауыстыруға байланысты тұрғындардан алынған сауалнама ұсынылды. «Жеті күн» жүргізушісі бағдарламаны астанадан Түркістанға аттанған марафон-бәйге және Канело мен Головкиннің үшінші жекпе-жегі туралы ақпараттармен аяқтады.

Sarap-Times, Astana TV

Бағдарламаның басты тақырыбы Діндер көшбасшыларының VII съезі туралы болды.

ҚХР төрағасы Си Цзиньпиннің сапары туралы бес минуттық хаттама сюжет құрылымы жағынан «Жеті күн» сюжетіне ұқсас, мұнда да сарапшылар екі ел қарым-қатынасының маңызы туралы пікір білдірді.

Елорданың «Астана» аталуын халық қолдайды дегенді ұқтырғысы келгендей, осы тақырыпқа арналған сюжет сауалнамадан басталды. Президенттік мерзімді бір реттік және 7 жыл етіп бекіту туралы ұсынысты депутаттардың қолдағаны да осы материалда айтылды. Sarap times бұл сюжетке «Amanat» партиясының атқарушы хатшысы Асхат Ораловтың пікірін қосты. Бағдарлама жүргізушісі президентті бір мезгілге және 7 жылға сайлау бірді-екілі мемлекетте қолданылатынын, тағы бірнеше ел 5-6 жылға, бір мезгілге сайлайтынын, Франция 7 жылға сайлау мәселесін қарастырып жатқанын айтып, «Сондықтан мұны әлемдік тенденция деп қабылдау керек» деді. Бірнеше мемлекеттің тәжірибесі әлемдік көрсеткіш бола алмайтынын ескеру керек. Саят Жөкенұлы студияда Мәжіліс депутаты Елнұр Бейсенбаевтан президенттік мерзімге қатысты сұхбат алды.

Дастан Сейілханұлының сөзіне сенсек, «Amanat» партиясы Қарағанды облысында ұстағанның қолында, тістегеннің аузында кеткен 1 млн гектар жерді халыққа қайтарып берді. Осыған дейін «Жер аманаты» комиссиясы 600 мың гектардан астам жерді бай-бағландардан тартып алған еді. Ат шаптырым аумақты қолынан іс келетін шаруаларға таратып берді». Көрерменге партия емес, шаруалардың жоқтаушысы Робин Гуд елестеген болар. Шындығына келсек, партия – жер бөлетін мекеме емес. Astana TV арнасы осы партияға қарайтын ақпарат құралы шығар, дегенмен, жекелеген партия емес, заң үстемдік ететін мемлекетте құқықтық нормалармен жүзеге асуы тиіс шараны бір саяси партияның әрекетіне жатқызу қисынсыз.

Дастан Сейілханұлы бұдан әрі«Небары 3 ай бұрын ғана құрылған «Жер аманаты» комиссиясы осыған дейін құзырлы орындар тісін батыра алмаған адамдардан қалайша жерді оп-оңай тартып ала салды?» деген сауал қояды. Жауабы сюжетте берілуі тиіс еді. Алайда материалда жерді заңсыз алғандар және бергендер кім деген сауалға көбірек мән берілді. Пікір білдірген Мұрат Әбенов: «біріншісі – Байбек, екіншісі – Сағынтаев» деп төтесінен қойды. Спикер Алматыдағы заңсыз берілген жерлер туралы айтуда, ал «Жер аманаты» комиссиясы аймақтағы жерлерді қайтарды емес пе? Сондай-ақ, Мақсат Толықбай белгілі тұлғалардың аты-жөні анықталғанын, бір-екі аптада жария етілетінін айтты. Ал «Жер аманаты» комиссиясы «Қалайша жерді оп-оңай тартып ала салды?» деген сұрақ жауапсыз қалды.

Өткен аптада әлеуметтік желі қолданушылары Ақселеу Сейдімбекке қойылған ескерткішті сынға алып, нәтижесінде ол нысан алып тасталған еді. Sarap times елімізде мұндай жағдай бірнеше рет болғанын еске салып, оның себебіне үңілді. Суретші, мүсінші, жауапты мекеме өкілдері пікір білдірді. Журналист спикерлердің сөзіне сүйеніп, мұндай сапасыз ескерткіштердің орнатылуына түрткі болатын жемқорлық схемасын сипаттаған. Алайда ақпарат нақты фактілермен дәлелденбеді.

Елімізде тұран жолбарысын қайта тірілту жобасы қолға алынуда. Ол үшін Ресейден амур жолбарыстары Балқаш жағалауындағы алғашқы резерваттарға жіберілмек. Қазір дайындық жұмысы жүріп жатыр. Соңғы сюжет осы мәселе жайында болды. Бағдарламаны Түркістанға бағыт алған «Ұлы дала жорығы» марафон-бәйгесі туралы ақпарат тәмамдады.

«Айна», «Еуразия бірінші арнасы»

«Айна» Головкин мен Канелоның сайысы қарсаңында екі спортшының дайындығы, әлеуеті мен сыйақысы туралы сюжет әзірлепті. Бұл жолы бағдарламаны Асаубек Айымбетов жүргізді.

«Атыңнан айналайын». Артур Мағзомовтың елорданың атауын ауыстыруға қатысты сюжеті алдынғылардың құрылымынан анағұрлым ерекше болды. Тілші бұдан екі жыл бұрынғы Парламент депутаттарының сөзін, Мәжіліс депутатының уәжін келтіріп, елорда қалалық маслихаты өкілінің түсініктемесін берді. Тағы бір ерекшелігі – сюжетте көрерменді «бұл халықтың қалауы» деген ойға сендіруге талпынбайды.

«Айна» бағдарламасы астананың жылыту маусымына дайындығы туралы сюжет ұсынды. Тұрғындар жылуға төленетін ақының көтерілгенін айтты. Тілші бағаның көтерілу себебін қаладағы үшінші қазандық құрылысының кешігуімен байланыстырды. Қалада салынып жатқан үшінші ЖЭО құрылысының әлі күнге аяқталмай отырғанын айтып, нысанның мердігерінен жауап алу үшін құрылыс басына барды. Құрылыс компаниясы мен құзырлы орган өкілдері де пікір білдірді.

«Айна» жылыту маусымына қатысты тағы бір сюжет әзірлеген. Мұнда жазда қазандықтағы мұржаның бірі құлаған Петропавл қаласының жылыту маусымына дайындығы сөз болды. Ақбөпе Тәңірберген қираған мұржаны қалпына келтіру қай деңгейде, халыққа уәде берген билік «жауырды жаба тоқып отырған жоқ па» деген мәселе көтерді.

Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының өтемақы мен жәрдемақы төлеудің жаңа тәртібі қандай? Министрлік қандай өзгеріс енгізбек? «eGov куәгері» айдарында Гүлнәзия Жалғасқызы осы мәселеге кеңінен тоқталды. Сонымен қатар, Ұлттық қордан балалардың шотына түсетін қаражат пен оны жүзеге асырудың жолдарына қатысты сюжет ұсынылды, депутаттар мен Ұлттық банк өкілінің пікірі бар.

Ақбөпе Тәңірберген осы тақырыпты «Жұмысы жоқтық…» сюжетінде жалғастырды. Жұмыссыздар тұратын орынға барған тілші әртүрлі жағдаймен жұмысқа орналаса алмай жүрген жандарды сөзге тартты. Құзырлы орган өкілінің пікірі бар. Журналистік зерттеу бағытындағы сюжетке жағдайға бейтарап баға беретін үшінші тарап – сарапшының пікірі жетіспеді.

Ақтауда балыққа түрлі-түсті мүсін орнатылды. «Айна» авторларының дерегінше, оның құрылысына жергілікті әкімдік 10 млн теңге жұмсаған. Әкімдік өкілі пікір білдіріпті, алайда бұл іске бөлінген қаражат көлемін ашық айтпады. Ашық бюджет тақырыбын қозғай ма деген материал осылайша қысқа қайырылды. Өкінішті-ақ. Болашақта редакция мұндай тақырыпты терең зерттейді деп сенеміз.

«Досқа құшақ ашар туыспыз». «Айна» өзге сараптамалық бағдарламаларда маңызды тақырыпқа айналған оқиғаларды бір сюжетке сидырыпты. Онда Рим папасының, сондай-ақ, Си Цзиньпиннің Қазақстанға ресми сапары, президенттің Самарқандағы ШЫҰ самитіне қатысқаны туралы қысқаша ақпарат берілді.

Тәжік-қырғыз, әзірбайжан-армян қақтығыстарымен қоса, бірқатар шетел жаңалығына қысқаша шолу берілді. Бағдарламаны әдеттегідей «Хайпқа  бұйырмаңыз» айдары тәмамдады.

Apta, QAZAQSTAN

Өткен аптада президент Конституцияға өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы заңға қол қойды. Нұр-Сұлтан қаласына «Астана» атауын қайтарды, президент жеті жыл мерзімге бір рет сайланатын болды. Мұны студиядан хабарлап, депутаттардың қолдау комментарийімен толықтырып, Президент әкімшілігі төрағасының орынбасары мен мемлекеттік кеңесшінің түсіндірмесін қосыпты. Бары осы.

Қазақстан астанасында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің VII съезі өтті. Сюжет басында съезге Орыс православие шіркеуінің басшысы Патриарх Кирилл келмегеніне назар аударды. Қатысушылардың сөзі мен дінтанушының комментарийін жинақтаған сюжеттің атап өтер тұсы – Рим Папасының сөзін тәржімалаған синхронды аудармашымен сұхбат болды. Жаңа маусымның жаңалығы – Apta студиясына материал авторын шақырып, жүргізуші диалог құра отырып, сюжетке аңдатпа жасайды.

Өткен аптадағы маңызды тақырыптардың бірі – Қытай төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға мемлекеттік сапары. Мұндай маңызды оқиғаға күткеніміздей-ақ сюжет арнап, Қазақстанның Қытайға экспорт көлемін арттыру мүмкіндіктеріне мән берді. Мағлұматы мол сюжет.

Қазақстан мен Қытай қарым-қатынасы тақырыбын саясаттанушы Асхат Қасенғалидің комментарийі жалғастырды. Ол «Қытайға Қазақстаннан не керек?» деген сауалға ой айтты.

Самарқанда ШЫҰ елдері басшыларының саммиті өтті. Оған Қазақстан президенті де қатысты. Сюжет саммитте айтылған көп тақырыпты: аймақтағы қарулы қақтығыстардан бастап ұйым ішіндегі экономикалық ынтымақтастыққа дейін қамтыды.

50 минуттық бағдарламаның 30 минуты өтсе де авторлар Қасым-Жомарт Тоқаев туралы айтып жатты. Оның Нью-Йоркке жоспарланған сапарын хабарлай келе, АҚШ-тағы тілшімен тікелей байланысқа шықты.

Бағдарламаның 33-минутында президенттен басқа тақырыптарға кезек жетті. Бірінші тақырып – АЭС құрылысы. Сюжет авторы Оңғар Алпысбайұлы ақпараты толымды, сараптамасы мол сюжет дайындапты. Энергетика министрін, Ұлттық ядролық орталық өкілін, Қазақстанның инженерлер және энергетиктер одағының бас директоры мен АЭС құрылысына қарсы энергетикті сөйлетті. Материалдың құндылығы – заманауи технологиялардың қауіпсіздігі, АЭС мәселелері, балама энергия көздері мен Париж келісімін орындамаудан туындайтын шектеулерді қарапайым тілді түсіндіруі болды. Жүргізушінің айтуынша, Apta редакциясы АЭС салу тақырыбын әрдайым бақылауда ұстап, ұдайы оралып отырады.

Қазіргі ресми дерек бойынша Қазақстанда 2,5 млн адам баспанасыз. Осы тақырыпты қаузаған сюжетке Қазақстан құрылысшылар одағының мәлімдемесі түрткі болыпты. Одақтың айтуынша, келер жылы тоқтайтын «Баспана хит» пен «7-20-25»  бағдарламаларының орнына Үкімет балама ұсынбаса, 7-8 жылда үйге мұқтаждар саны қайта көбеюі мүмкін екен. Сюжетте Қазақстан құрылысшылар одағының төрағасына, Мәжіліс депутатына сөз беріп, экономист Андрей Чеботаревті сөйлетті. Көшедегі адамдардан сауалнама алыпты. Қыркүйек басында Андрей Чеботарев жүргізетін Telegram-арна Құрылысшылар одағының мәлімдемесін шантаж деп атап, пост жариялады. Ал сюжетте экономистің пікірі тұрғын үй бағасының қымбаттауына бір себеп – мемлекеттік бағдарламалардың дұрыс жасалмауы деген ойға келіп тірелді.

Бағдарлама кәсіби боксшылар Геннадий Головкин мен Сауль Алварестің жекпе-жегі туралы сюжетпен аяқталды.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.