Қорытынды сараптамалық бағдарламалардың негізгі тақырыбы Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысы туралы болды. Қымбатшылыққа, халықтың әл-ауқаты нашарлап бара жатқаны айтылды. Сондай-ақ, өткен аптада қорытынды бағдарламалар 1986 жылы болған Желтоқсан оқиғасына жеке сюжеттер арнады. «Жеті күн» бұл оқиғаға әділ тарихи баға берілмей келе жатқаны туралы айтса, «Айна» сол кезде Ленин комсомолы одағының бірінші хатшысы болған Серік Әбдрахмановтан естелік сұрап, жастарды кім, қалай арандатқаны туралы пікір білген.
«Жеті күн», «Хабар»
Жігер Сәрсенұлы президенттің төрағалығымен өткен Үкімет сағатынан бастап, Премьер-министр өткізген отырысқа дейінгі оқиғаларды шолып, ұзақ кіріспе жасады.
Cюжет осы кіріспенің кеңейтілген нұсқасы іспетті болды. Ол да Үкімет сағатынан басталып, министрлер кабинетінің отырысымен жалғасты. Қымбатшылықты, оған кінәлілерді айтып, қай министр қызметінде қалады, ал қайсысы кетеді деген сауалға шенеуніктердің жауабын келтіре аяқтады. Президенттің, Үкімет басшысының сөзінен үзінді беріліп, сарапшыларды сөйлетті.
Екінші сюжет «Желтоқсан» оқиғасының 36 жылдығына арналды. Желтоқсаншылар, тарихшылар пікір білдіріп, естеліктер берілді. 1986 жылғы оқиғаға тарихи баға әділ берілмей келе жатқаны туралы пікір айтылды. Сонымен қатар, «16 желтоқсан неге Тәуелсіздік күні деп аталып өтеді, бұл сәйкестік пе, әлде астарында сол оқиғаның тарихи маңызын айшықтауға деген ұмтылыс жатыр ма?» деген сауал қойылып, тарихшылар жауап берді. Желтоқсан оқиғасынан бұрын көрсетіле бермейтін кадрлар берілді. Демонстранттардың жүзін анық көрсетуге талпынған ірі пландар ерекше назар аудартады.
Қасым-Жомарт Тоқаев өткен аптада үнді миллиардері Гаудам Аданиді, сондай-ақ, Татарстан президенті Рустам Минниханов қабылдады. Татарстан басшысы Қарағанды облысындағы татар-қазақ бірлескен кәсіпорнында алғашқы шинаны шығару жиынына қатысқан еді. Сюжет осы салтанатты шарадан әзірленді.
«Аватар Абайдың тілінде сөйледі». Қазақ тіліне аударылған Джеймс Камэронның «Аватар: су жолы» фильміне қатысты сюжеттің алғысөзінде Жігер Сәрсен осылай деді. Сюжетте қазақ тіліне аударылған жаңа фильмді кинотеатрлардың өтімді уақытқа қоймауынан бастап, жалпы дубляж саласының проблемасы көтерілді. Қазақ тіліне санаулы фильмдер аударылатыны, құзырлы мекемелердің кино уақытын белгілейтін бизнес құрылымдарды міндеттеуге қауқарсыз екені, дубляж тілінің жұтаңдығы және тағы басқа осы саланың мәселесі айтылды.
Бағдарлама Астанада өткен қазақ күресінен әлем чемпионатының нәтижесін жариялаумен аяқталды.
«Айна», «Еуразия бірінші арнасы»
«Айна» бағдарламасының басты тақырыбы Желтоқсан оқиғасы туралы болды. Сюжетте сол кезде Ленин комсомолы одағының бірінші хатшысы болған Серік Әбдірахманов естелік айтып, жастарды кім, қалай арандатқаны туралы ой бөлісті. Тарихи оқиға турасында желтоқсаншы пікір білдірген. Сол күндерден кадрлер беріліпті. «Желтоқсан оқиғасы болған қайғылы күнде Тәуелсіздік мерекесін тойлау орынды ма?» деген сауал тасталып, халықтың пікірі сұралды.
«Жүректі жігіттер» аталатын сюжет басын қатерге тігіп, адам өмірін құтқаруға, көмек қолын созуға ұмтылатын ер жігіттер туралы болды. Кейіпкерлер жеке оқиғаларын баяндады. Ерікті, құтқарушы әйелдер де болатынын ескерсек, сюжеттің тек жігіттерге арналуын түсіне алмадық. Сексизм белгісі емес пе?
«eGov куәгері» айдарында Гүлнәзия Жалғасқызы әдеттегідей әлеуметтік салада үкімет тарапынан жасалып жатқан жеңілдіктер, талқыланып жатқан «Жеке тұлғалардың банкроттығы туралы» заң жобасына қатысты ақпарат берді.
Астанадағы сауда орталықтары жаңа жылдық шыршалар құруды бастап кеткен. Алайда Тәуелсіздік мерекесінің нышаны бола алатын безендіру кемде-кем. Ақбөпе Тәңірберген қаланы аралап, осы жайт турасында тұрғындармен сөйлесіп, қала әкімдігі өкілдерінің пікірін білген. Елорданың бас шыршасы әрленіп жатқан маңға барып, сюжет әзірлепті. Сонымен қатар, жаңа жылдық безендіруге Астанадан бастап, өзге бірнеше қаланың қанша қаржы жұмсайтыны туралы мәлімет келтіріп, демеуші қаржысын осы мақсатқа жұмсайтын өңірлерді атайды. Қала әкімі Ерболат Досаевтың Алматыны безендіруге жұмсалатын қаражат туралы қала тұрғынына берген жауабынан үзінді келтірді. Бұл видео әлеуметтік желіде қызу талқыланған болатын. Тәуелсіздік мерекесінен бұрын жаңа жылдық әрлеуге мән берілетіні жаңалық емесғ жылда айтылады. Дегенмен, сюжеттің көрерменге өтімді жасалғанын атап өту керек.
Apta, QAZAQSTAN
Apta бағдарламасы Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалығымен өткен Үкіметтің кеңейтілген отырысынан басталып, бірінші сюжетті соған арнады. Сюжетте қымбатшылыққа, халықтың әл-ауқаты нашарлап бара жатқанына мән берді. Президентті көп сөйлетіп, сарапшыларға аз сөз берген әдепкі хаттама мәндес сюжет.
Үкіметтің кеңейтілген отырысында Тоқаев: «Мемлекеттік орган басшылары жекелеген мәселелер бойынша бұрынғыдай шешім қабылдаудан қорқады. Түрлі желеумен менің немесе президент әкімшілігінің мақұлдауын алуға тырысады. Кейде Үкімет мүшелеріне жазбаша тапсырма беруге тура келеді…» деді. Оның сөзі сарапшылар комментарийіне арқау болды. Саясаттанушы Қазыбек Майгелдинов мен әлеуметтанушы Рамазан Саттарұлы басшылар жауапкершіліктен қашпауы үшін не істеу керек деген сауалға пікір білдірді.
Қазақстандықтар кірісінің 53 пайызын азық-түлікке жұмсайды. Экономистер Ләззат Жанмолдаева пен Бауыржан Исабековдан халықтың әл-ауқатын қалай жақсартуға болатынын сұраған екен.
Солтүстік Қазақстан облысында жыл сайын ондаған ауыл жойылып жатыр. Қазір облыста тұрғын саны 50 адамға да жетпейтін 123 ауыл бар. Барлығы «болашағы жоқ ауыл» санатына енгізілген. Жалғыз адам тұратын 10 ауыл тіркелген. Теріскейдің жойылып бара жатқан ауылдары туралы сюжетте ауыл проблемалары (жұмыссыздық, су мен жарық жоғы және т. б.), қызық кейіпкерлер, олардың оқиғасы мен жағдайдан анық хабардар ететін комментарийлері бар.
Қаржылық мониторинг агенттігі журналист Михаил Козачковты ұстағаны туралы қысқа қайырып, агенттік таратқан ресми хабарға ғана сүйенді. Жүргізушінің сөзін қаз-қалпында келтірейік: «Шұғыл ақпарат. Бүгін журналист Михаил Козачков «Елдос Қосбаевтың ұйымдасқан қылмыстық тобына көмектесті» деген күдікпен ұсталды. Бұл туралы Қаржылық мониторинг агенттігінің баспасөз қызметі хабарлады. Еске салайық, агенттік бұған дейін «Қосбаев пен оның сенімді тұлғаларына рейдерлік жасады» деген айыппен тергеу бастаған еді. Ал Козачковтың қызметтерін рейдерлік басып алу құрбандарына ақпараттық шабуыл жасау мақсатында пайдаланған. Ұйымдасқан қылмыстық топ 11 қатысушыдан құралған, оның 5-і қамауға алынды».
Apta редакциясы кінәсіздік презумпциясын шетке ысырмай, журналисті ұстау кезіндегі мән-жайды да (мәселен, Козачковтың үйін тінту кезінде оған адвокатын кіргізбеген) айтуы керек еді. Тіпті журналист Козачков қандай журналист екенін, оның көптеген атышулы зерттеу материал жариялағанын да айтпады. Ақпарат таратқанда мұндай мазмұнға жол беруге болмайды, құрметті журналист-әріптестер.
Тозығы жеткен жылу электр орталықтарын дереу жөндеу қажет. Бірақ бұған қыруар қаражат қажет. Сондықтан тарифті белгілеу жүйесін қайта қараған жөн. Келер жылы коммуналды тариф көтеріле ме? Міне, осы сауалға жауап іздеген үлкен әрі мәселенің мән-жайын қазбалаған сюжетте министрлік, комитет өкілдері мен сарапшылардың комментарийі бар. Сюжет түйіні – «Демек, әзірге жылу мен энергия бағасы айтарлықтай қымбаттамайды».
Apta – Украинадағы жағдайды елеусіз қалдырмайтын жалғыз қорытынды бағдарлама. Дәстүрлі шолу сюжет бірнеше оқиғаны, дәлірегі: Ресей Украинаның бірнеше облысындағы энергетика инфрақұрылымын құрлықтан, әуеден және теңізден қанатты зымырандармен, ирандық дрондармен атқылағанын, Киев орталығына генератордан қуат алатын мерекелік жасанды шырша қойылғанын, Ресей президенті Владимир Путин Украинадағы Ресей әскерилерінің әрекетін үйлестіретін штабқа барғанын, ЕуроОдақ Украина халқы мен инфақұрылымын бомбалауға көшкені үшін Ресейге қарсы санкциялардың тоғызыншы легін бекіткенін, Әзербайжан, Грузия, Румыния мен Венгрия лидерлері сенбіде Қара теңіз түбімен электр кабелін өткізу туралы келісімге қол қойғанын қамтыды.
Биыл Қазақстан Тәуелсіздігіне 31 жыл толды. Президент Тоқаев 16 желтоқсан – Тәуелсіздік күніне бір туит арнаған екен. Жүргізуші соны эфирден оқыды.
Astana TV арнасының Sarap Times бағдарламасы мерекелік аптада эфирге шықпады.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолу әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.
