24-30 қаңтар аралығындағы апталық сараптамалық бағдарламалардың басты тақырыбы – Nur Otan партиясының кезектен тыс съезі мен Президенттің «Хабар» арнасына берген сұхбаты болды. Сондай-ақ, «Жеті күн» бағдарламасы «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қоры айналасында қалыптасқан жағдай туралы сюжет ұсынды. «Айна» бағдарламасы интернеті жоқ «Құланөтпес» ауылының проблемасын көтерді. Ал Apta Президенттің экономика мен саясат трансформациясы жөнінде айтқанын студияда әлеуметтанушы Серік Бейсембаевпен бірге талқылады.
«Жеті күн», «Хабар»
«Жеті күн» бағдарламасындағы «ауыс-түйіс» уақытша болғанға ұқсайды. Бұл жолы бағдарламаны тұрақты жүргізуші Дархан Әбдіуахиттің өзі жүргізді. Ол хабарды Nur Otan партиясының кезекті съезінен бастады. Шынар Асанқызы жиын туралы арнайы материал әзірлепті. Әдеттегідей ұзақ, Президенттің негізгі тезистерінен тұратын сюжет. Сарапшылар саяси партиялардың белсенділігі, депутаттардың беделі туралы пікір білдірген. Алайда Мемлекет басшысының Тұңғыш Президентке қатысты сөздеріне сарапшы пікірі болмады.
Президенттің «Хабар» арнасына берген сұхбаты Гүлжан Мархабаева әзірлеген келесі сюжетке арқау болды. Автор әріптесінің жұмысын «Көкейдегі көп сұрақты Вера Захарчук дөп қоя білді» деп бағалады. Бір сағаттық сұхбаттағы еркертусіз оқ атуға, Тұңғыш Президентке, жаңа реформаларға қатысты бірнеше сұраққа Қ.Тоқаевтың берген жауабынан үзінді келтірілді. Мемлекет басшысының мәлімдемелеріне қатысты ешбір сарапшыдан пікір алынбаған. «Хабар» эфирінде санаулы минут бұрын ғана аяқталған сұхбаттан баяндау сюжетін әзірлеу қаншалықты қисынды? Мемлекет басшысының сұхбаты «Хабар» және «Хабар 24» арналарында сенбі, 29 қаңтар күні сағат 20.00-де эфирге шықты. Ал «Жеті күн» бағдарламасының эфирдегі уақыты – әр сенбі, сағат 21.00.
Өткен аптада Қазақстан Орта Азиядағы экономикасы мен халық саны жағынан алпауыт екі мемлекет – Қытай және Үндістанмен екі онлайн саммитке қатысты. «Жеті күн» осы оқиға туралы «Қос саммит» аталатын сюжетте баяндады. Бұл материал Орта Азияның бес мемлекеті қатысқан екі саммиттің барысына, екі алпауыт мемлекеттің өңірдегі геосаяси ықпалына қатысты сараптама болды деп айта алмаймыз. Халықаралық саммитке Президенттің қатысқаны және қандай ұсыныстар жасағаны туралы ақпарат берілген және сол ұсыныстарға қатысты отандық сарапшылардың пікірі бар, жалаң талдауға құрылған материал.
Елдегі эпидемиологиялық жағдайға қатысты қабылданып жатқан шаралар туралы кадр сыртындағы мәтін мен синхрон форматында қысқаша баяндалды.
Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік бағасын тұрақтандыру мәселесіне арнайы сюжет дайындалған. Сюжеттен азық-түлік бағасын тұрақтандыру шараларынан гөрі, оны қымбаттатпау үшін кейбір аймақта жергілікті әкімдіктердің мониторинг тобы үнемі бақылау жасағанын білдік. Әлеуметтік дүкендер мен үй маңындағы шағын маркеттердегі азық-түлік бағасы бір-бірінен ерекшеленетіні сөз болды. Сондай-ақ, Алматы қаласындағы әйгілі «2050 теңгелік ет» туралы айтылды. Сюжетте аталмыш проблемаға терең үңілмеген деуге болады. Себебі, бұл материал әкімдіктер тарапынан жасалып жатқан жұмыстың есебі іспеттес. Ал бағаны тұрақтандыру шаралары тек мониторингпен шектелмесе керек.
Қаңтар айының алғашқы онкүндігінен бері жиі қозғалатын тақырыптардың бірі – «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қоры айналасында қалыптасқан жағдай. Президенттің қатаң сынынан кейін, Қор басшылығы оның қызметін реформалауға талпынуда. «Жеті күн» бұл санында осы реформаларға жеке сюжет арнапты. Сюжетке пікір берген сарапшы Қордың нәтижелі жұмыстарын тізбектеп, кейін «Самұрық-Қазынаның» ел экономикасына тигізген кері әсері туралы айтты. Мәжіліс депутаты Аманжан Жамалов та депутаттық сауалында Қор жұмысының тиімсіздігін айтқан еді. Сюжетке тартылған өзге сарапшылар да Қор жұмысының олқылығын айтты. Ал сюжет авторы Қор өкілдерінен пікір алмаған. Алмасадам Сәтқалиевтің Facebook-тегі парақшасына жариялаған пікірін ғана беріпті.
Үкіметтің батыс өңірлерді дамыту бағдарламасы туралы сюжет «Кешенді жоспар» деп аталды. Материал өңірдегі мектептердің бірі үш ауысыммен оқитыны туралы ақпараттан басталды. Сол арқылы тілші өңірдегі проблемаларды көрсетіпті. Үкімет қабылдаған жоспар, бөлінетін қаражат туралы ақпарат бар.
«Хабар» арнасы «Қасіретті қаңтар» аталатын деректі фильм ұсынды. «Жеті күн» осы аттас сюжет әзірлеп, фильм туралы ақпарат берді. «Жеті күннің» осы санында бірнеше сюжетке сарапшы ретінде пікір білдірген саясаттанушы Қазыбек Майгелдинов бұл фильмге де баға берген.
Ақбөпе Тәңірберген әзірлеген сюжет Татарстан мен Қазақстанның өнеркәсіп кооперациясының дамуы туралы болды. Татарстандық бірнеше компанияның Қазақстанда атқарып жатқан жұмысы туралы материал коммерциялық мақсатта дайындалған деп топшыладық.
Президент Nur Otan cъезінде «Қазақстан халқына» қорының жұмысына атсалысуға асықпай отырған компаниялардың жұмысын сынға алды. «Жеті күн» Президенттің осы сөзінен үзінді берді. Осылайша, қор басшысы Болат Жәмішев қатысатын «Национальный интерес» бағдарламасына жарнама жасай, бағдарламаны аяқтады.
«Айна», «Еуразия бірінші арнасы»
Алматыдағы каңтар дүрбелеңі кезінде зардап шеккен жандарға өтемақы төленеді. Алайда бейбіт тұрғындарға өтемақы төлеу мәселесі әзірге шешілмеді, өйткені антитеррорлық операциялар әлі де жалғасуда. «Айна» осы ақпаратпен басталды. Алматы әкімдігінің өкілі осы мәселеге қатысты түсініктеме беріпті.
«Тура биде туған жоқ» аталатын сюжетте қамауға алған туыстарын іздеген тұрғындардың жағдайы айтылды, сондай-ақ, заңгер Абзал Құспан бастаған қорғаушылар тобының жұмысынан хабар берді. Бас Прокуратура мен ІІМ-нің мәлімдемесінен үзінді ұсынды.
Nur Otan партиясының кезектен тыс съезі туралы Берік Дүйсенбай материал әзірлепті. «Партия қайда болса…» аталатын сюжет Президенттің партияны қайта құрылымдау туралы бастамасын талдауға бағытталған. Мемлекет басшысының осы орайдағы сөздерінен үзінді берді. Сарапшы ретінде Ерлан Саиров пікір білдірген. Партия саяси кеңесінің құрамы 55 процентке өзгергеніне мән берілді. Алайда партия құрамындағы ықпалды тұлғалардан пікір алынбапты. Есесіне, сарапшы Толғанай Үмбетәлиева партияның жаңа төрағасы ұйым жұмысының өзгеруіне зор ықпал ететінін айтты.
«Қанатың талды ма, Самұрық». Қордың нәтижесіз жұмысы туралы баяндаған сюжет авторы Берік Байғара бейтарап болу үшін «Самұрық-Қазына» өкілдеріне микрофон ұсынбады. Материалын Қор ғимараты алдында қар тазалап жүрген стендаппен аяқтады.
«Айна» бағдарламасының жыл басынан бері жарық көрген сандарында «eGov куәгері» аталатын айдар бар. Гүлнәзия Жалғасқызы жүргізетін бұл айдарда негізінен мемлекеттік әлеуметтік көмек алу жолдары әңгімеленеді. Бұл жолы әлеуметтің осал тобына жататын, қалада пәтер жалдап тұратын отбасыға берілетін көмек – пәтерақы мәселесі сөз болды.
«Жаңа үкімет, жарылқа» айдары өткен апталарда «Айна» студиясына хабарласып, құзырлы министрлік тарапынан көмек алған жандардың алғысынан басталды. Ал студияға келген қонақтар бұл бағдарламаның жүзеге асу жолдарын айтып берді. Ақпараты мол, пайдалы талқылау болды.
«Арқада «Құланөтпес» деген ауыл бар…» деп басталатын сюжет «Өркениет өлген жер» деп аталыпты. Құланөтпес ауылдық округіндегі жағдайды әкімнің уәдесі мен тұрғындардың уәжі арқылы тиянақты жеткізе білген сюжет, орталықтан шалғай жатқан мыңдаған ауылдың проблемасын көтерді. «Құланөтпестің қазіргі күйіне тұрғындар ғана емес, сиырлары да ұялады. Камераға қарауға бет жоқ» деп астармен әзілдей аяқтапты Артур Мағзұмов.
«Молданың істегенін істеме». Еуропарламенттің қаңтар оқиғасына қатысты қарарын сынаған сюжет осылай аталыпты. Еуропаның бірқатар елінде болған шерулерде тәртіп сақшыларының наразы топқа күш қолданып жатқаны көрсетілді. Еліміздегі қаңтар басындағы шерулердің бейбіт басталғаны, полиция бірден күш қолданбағаны, жағдай бақылаудан шығып бара жатқан соң оқ атылғаны баяндалды. Күш құрылымының өкілі сол күндердегі шабуылдар туралы айтып берді. Ал сарапшы Еуропарламенттің қарары ЕуроОдақтың ұстанымы емес екенін, бұл ұсыныс сипатындағы қарар екенін айтты. Сюжет мазмұны осылай өрбитін болса, оның атауы мазмұнына кереғар емес пе?
Кәдеге жарату алымы туралы мәселе көтерген «Айна» сюжеті «Сатуға асықпа тұлпарыңды» деп аталады. Утильалым айналасындағы жағдай, көлік бағасының қымбаттауына әсер ететін факторлар жайлы жан-жақты ақпарат берген тұщымды сюжет.
«Төңкерістің таңбасы» сюжетінде Алматы қаласындағы дүрбелеңнің салдары туралы әңгімеленді.
Apta, QAZAQSTAN
Apta бағдарламасы президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Хабар 24» журналисі Вера Захарчукке берген сұхбатынан басталды. Сұхбаттағы «ескертусіз оқ атудан» бастап «бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевпен сауда» болмағанына дейін түрлі үзінділер көрсетті. Тақырыпты саясаттанушы, Мәжіліс депутаты Ерлан Саировтың пікірімен толықтырды. Ол ел біртұтастығы маңызды екеніне тоқталып, Қ.Тоқаевтың батыл шешімдері соны сақтап қалуға сеп болғанын айтты.
Қ.Тоқаевтың төрағалығымен Қауіпсіздік кеңесінің отырысы өткенін қысқа қайырып, Кеңесті бұған дейін ҚР Тұңғыш президенті Нұрсұлтан Назарбаев басқарғанын еске салды. Парламент Тұңғыш президенттің бірнеше өкілетін қысқартқанын да атап өтті. Мысалы, Қауіпсіздік кеңесін өмір бойы басқару құқығынан айырды.
Nur Otan қатарынан жүздеген адам шығып кетті. Жүргізуші Жайна Сламбек партиядан шығып кеткендердің комментарий скриншотын экранға шығарып, оқыды. Бұл партия съезі туралы сюжетке алғысөз екен. Осы съезде Қасым-Жомарт Тоқаев партия төрағасы боп сайланды. Apta бағдарламасының соңғы үш шығарылымында алғаш рет Нұрсұлтан Назарбаевты көрсетті. Ал тілші Альбина Әшім сюжетті түйіндейтін стендапында философ Гегельдің: «Өзгелер алдындағы міндеттер ішіндегі ең негізгісі: сөз бен істің рас болуы» деген сөзін цитата етіпті. Президент Қ.Тоқаев кәсіпкерлермен кездесуінде философ Гегельдің есімін атағанын да айтты.
Сенат депутаты Мұрат Бақтиярұлының үкімет басшысына жолдаған депутаттық сауалы екінші сюжетке түрткі болыпты. Сенатор сауалында статистикалық мәліметтердің бұрмаланатынын айтқан. Тілші Амангелді Сейітхан Ақмола облысындағы ауылдық округтердің біріне барып, тұрғындар қалай өмір сүріп жатқанына әлеуметтік зерттеу жүргізіпті. Ауылдың сан мың проблемасын: өзін-өзі жұмыспен қамтығандар санынан бастап инфрақұрылым жоғына дейін түгендепті. Сюжетте ауыл тұрғындарынан бастап әкіміне дейін комментарий берген. Ақпараты мол, бірақ еш жаңалығы жоқ сюжет – еліміздің қаншама ауылына тән жағдай.
Президент Қ.Тоқаевтың «Хабар 24» телеарнасына берген сұхбатында экономика мен саясат трансформациясы жөнінде айтқан сөзі «Apta қонағы» айдарының тақырыбына айналды. Студия қонағы – әлеуметтанушы Серік Бейсембаев қаңтар трагедиясының себептері, жұмыссыздар саны, байлардың ресурсын басқаларға таратып берудің бекер іс екенін, саяси өзгеріс болмаса елдегі мәселелер шешілмейтінін айтты.
Президенттің енді бір сөзі тағы бір сюжетке арқау болды: Қ.Тоқаев азаматтарды «Болашақ» бағдарламасымен Ресей университеттерінде де оқытуды айтқан болатын. Осы тақырыпты қаузаған сюжетте профессорлар, «Болашақ» стипендиаттары мен БҒМ вице-министрінің пікірі бар.
Тағы да Тоқаев. Бұл жолы жүргізуші Жайна Сламбек адамдар заңсыз ұсталып, азапталғаны жөнінде ақпарат азаймай отырғанын эфирде айта келе, президенттің бұрынғы твитін эфирге шығарды. Тергеу әділдігін тексеретін қоғамдық комиссиялар жұмыс істеп жатқанын айтып, Бас прокуратура өкілі мен депутаттарды сөйлетті. Apta редакциясы заңсыз ұсталып, азапталғандар жөнінде ақпарат азаймай отырғанын айтқанымен, ел назарындағы тақырыпқа дәлел-дәйегі мен кейіпкерлері бар сюжет арнамай келеді.
2022 жыл – Балалар жылы. Бағдарламаның соңғы сюжеті балаларға, дәлірегі онлайн оқудан білім сапасының нашарлауы, жан күйзелісіне түсетін балалардың көбеюіне арналды. Оқушылар, ата-ана, зерттеушілер, психологтар, мектеп директоры мен Мәжіліс депутатын сөйлеткен үлкен сюжет.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.
