Домой Блог Страница 77

Әлеуметтік желідегі медиа: #СелфиДляЛады. Сәтті байқау ұйымдастыру үлгісі

Назгүл Қожабекова
-
0
Әлеуметтік желідегі медиа: #СелфиДляЛады. Сәтті байқау ұйымдастыру үлгісі

Әлеуметтік желілер — медиа жұмысындағы аса маңызды құралдардың бірі. Бұл — ақпарат көзі, аудитория тарту арнасы, қолданушылармен қарым-қатынас жасау алаңы.

Ақтау қаласындағы «Лада» газеті жаңа жыл алдында әлеуметтік желілерде ерекше байқау өткізді, оған тек медиа оқырмандары ғана емес, қалалық компаниялар да қатысты, ал кейбір республикалық бұқаралық ақпарат құралдары байқауды жаңалыққа да айналдырды.

Олжас Мырзағалиев, журналист, «Ладаның» веб-редакторы:

Жаңа жыл алдында фотобайқау ұйымдастыруды ұйғардық. Бір кездері біз байқаларды жиі өткізетін едік — газет бетінде де, сайтта да. Бірақ осы жолы біраз эксперимент жасап көрмек болдық — бұрын қолданушылар фотоларын біздің сайтқа салатын, енді біз олардан суреттерді өздерінің әлеуметтік желілердегі парақшаларына орналастыруды сұрадық.

Үш желі таңдап алынды – VK, FB және Instagram. Басты мақсат — біздің аккаунттарға жұрт назарын аудару болды. Айта кетейін, жазылушылар саны артқаны байқала қоймады, оған себеп — бұл байқау өткізілген әлеуметтік желілерде біздің жағдайымыз онсыз да жақсы болғаны шығар (VK – 67 мыңнан астам, Instagram – 8 мыңнан астам жазылушы). FB желісінде үш-ақ қатысушы болды. Бар-жоғы байқауға жүзге тарта сурет келіп түсті.

Есесіне, біз жақсы тәжірибе жинақтап, әр тараптан түрлі әсер алдық.

Сонымен, қатысушыларға берілген тапсырма — келе жатқан жыл иесімен — қой, ешкі, қошақанмен — селфи жасау болатын.

Әрине, ол тірі жануар болуы шарт емес еді. Алайда, бірнеше мысал келтіре кету үшін біз бір тілші мен фотографты мал базарына жібердік. Нәтижесінде қызықты фотолар пайда болды, оларға қолданушыларымыз да еліктеп, шын мәнінде ерінбей, тірі жануарлармен суретке түсу мүмкіндігін іздей бастады 😉

Әлеуметтік желідегі медиа

Фотосуреттер лайктар саны бойынша бағаланды, байқау шарттарын түгел жазып отырмас үшін, сілтеме ұсынамыз.

Сонымен қатар, біз жақсы сыйлықтар да әзірлеп қойдық — арнайы тапсырыспен жаңа IPad mini және екі IPod алдырдық.

Аудиторияның қызығушылығы

Аудиторияға байқау қалай әсер еткенін дөп басып айту қиын — біреулер бұл идеяны мазақ деп қабылдады, енді біреулер оң қабақ танытты.

Сайттағы қолданушылар арасында ең танымал болған қалжың — «Бастығыммен түскен суретімді жіберсем бола ма?».

Қиындықтар

Өтірік лайктар жинау — әлеуметтік желілердегі басты мәселелердің бірі. Жұрт бізді алдағысы келген жағдайлар да болды. Мысалы, елу ғана жазылушысы бар аккаунт мың лайк жинаған. Лайк басқандар арасында неге екенін, Мексика, Бразилия, басқа елдердің де тұрғынадары болды, олар үшін ақтаулық селфи байқауы қызықты болуы екіталай.

Біз мұндай жағдай боларын алдын ала болжап, байқауды екі кезеңге бөліп өткіздік — финалдық кезең біздің сайтта өтуі тиіс болатын, онда жағдайды бақылауда ұстап отырдық.

Нәтижесінде үш жеңімпазды таңдап алдық. Бесінші қаңтар күні редакцияға шақырып, сыйлықтарын тапсырдық.

31

Байқауды бірнеше компания өз қызметтерін ілгерілету үшін пайдаланғаны да қызықты. Мысалы, супермаркеттер желісі жаңа жыл алында бір дүкеннің алдында екі қошқар орналасқан фотоға түсу аймағын жасап қойды. Әлеуметтік желілерде олар «Лада үшін селфиге» түсуге осында келіңдер деп үндеу тастады.

image1

Ойыншықтар жасаумен айналысатын бір әйел өзі жасаған handmade-қошақандармен селфи жасауды ұсынған.
6-копия

Ағылшын тілін үйрететін орталық біздің байқауға қатысу үшін ермексаздан селфи жасаған.

52

  • Әлеуметтік желілерде байқауды қалай сәтті өткізуге болады? Медиа үшін кеңестер
  • Хештег туралы ұмытпаңыздар — біздің хештег #СелфиДляЛады болды.
  • Кері байланысқа мұқият болыңыздар — біз пікірлердің бәрін оқып шықтық, енді көктемгі байқауды ойластырып жатырмыз.
  • Байқауларыңызға көңіл-күй қосып, жұртты күлдіріп отырыңыздар — жарыстардың бәрі солай көңілді өтуі керек.
  • Сыйлықтарға сараң болмаңыздар! Жеңімпаздар риза болды, біз де оларға жақсы сый жасағанымызға қуандық.

Айдана Нұрмұхан
-
0

«Жеті күн», Хабар

«Жеті күннің» басты тақырыбы Тоқаевтың Мәскеуде өткен Еуразиялық экономикалық форумға қатысуы, сонда жасаған мәлімдемелері болды. Сюжетте ұйым аясында шешілмеген мәселелер бар екені айтылды, Қазақстанның өкілі Бақытжан Сағынтаев пікір білдірді. Автор бұл ұйымға мүше кей мемлекеттердің айта алмағанын Тоқаев жария еткеніне тоқталды. Сонымен қатар, санкциялар құрсауында отырған Мәскеуден ұйымның штаб-пәтерін көшіру мәселесінің өзекті екеніне тоқталып, оған қатысты сарапшы пікірі берілді. Жалпы қоғамда ұйымнан шығу туралы да ұсыныс тасталып, талқыланатыны айтылды. Негізінен президенттің мәлімдемелеріне басымдық беріп, сюжет әзірлейтін бағдарлама үшін мұның жаңашыл қадам екенін атап өткен жөн. Сюжет әдеттегідей ұзақ болды.

Келесі тақырып – Түркиядағы Президент сайлауы. Өткен жексенбіде сайлаудың екінші туры өтті. Сюжетте саяси доданың барысы, Түркияның экономикалық жағдайы, кандидаттар жайлы көп ақпарат бар. Сарапшылар Ердоғанның саяси салмағы туралы пікір білдірді. «Жеті күннің» шет елде болып жатқан оқиғаларға бұлайшы кең тоқталуы сирек еді.

Осы сюжеттен кейін бағдарлама жүргізушісі қоғамдағы әйелдердің дәстүрге сай емес «жабық» киіне бастағанына қатысты ұзақ толғанды. Айта кету керек, соңғы аптада бұл тақырып әлеуметтік желілерде қызу талқыланды. Ислам мемлекеттеріндегі киіну үлгісінің қазақ қоғамына жат екенін айта келе, әңгіменің соңы әйелдердің отбасындағы рөлі, тіпті отбасының қаржылық жағдайына тірелді. Осылайша, жүргізуші жеке тұлғаның банкроттықты рәсімдеуі туралы шаралардың қалай жүзеге асып жатқаны туралы сюжетке кезек берді. Тәжірибелі журналистті сөгу ойымызда жоқ. Дегенмен тақырыптарды ауыстырғанда «хабарымызды жалғастырамыз» немесе «өзге тақырыптарға ойыссақ» секілді көрермен назарын бұра алатын тіркестерді пайдалануға болады емес пе? Қазақ әйелінің киінуі мен отбасының борыш жүктемесін байланыстыру қисынсыз.

Ал Индира Жылқайдарова әзірлеген сюжетте «Банкроттық туралы» қабылданған заңның шикі тұстары бар екені, банкроттыққа берілген өтініштің басым көпшілігі мақұлданбағаны және заң қолданысқа енген бірнеше айдан бері банкрот деп танылғандар жоқтың қасы екені айтылды. Заңгерлер, құзырлы орган өкілдері және қарапайым азаматтар сөйлеген толымды сюжет.

Ауылшаруашылығы саласын субсидиялау туралы сюжетте қаражат ала алмай жүрген шаруалардың мұңы айтылды. Субсидия беру тәртібіне көңілі толмайтын тараптың уәжі мен Ауылшаруашылығы министрлігінің түсініктемесі бар.

Соңғы сюжетті Қостанайдағы Kazlit.kz зауытының жұмысы туралы PR материал деп ұқтық.

Бағдарлама соңында жүргізушісі Махат Садық тағы да қазақ қыздары туралы бір-екі ауыз айтып, Астанадағы музыкалық жас көрермендер театры қойған «Гауһартас» қойылымына барғанын айтты. Осылайша, ақпараттық-сараптамалық бағдарламаның бұл саны аталған мюзиклде шырқалған әндердің бірінен үзінді берумен аяқталды.

Sarap Тimes, Astana TV

«Қазақстан ешбір одаққа қосылмайды». Тоқаевтың осы мәлімдемесі «Хабар» және AstanaTV—дағы сараптамалық бағдарлама жүргізушілері сүйіншілей айтқан алғысөзі болды. Дастан Сейілханұлы хабарды Тоқаевтың Еуразиялық экономикалық форум жұмысына қатысқаны, онда Қазақстан тек экономикалық интеграцияға ұмтылатыны туралы мәлімдемесін айтудан бастады. Алайда жиыннан сюжет әзірленбеді. Кадрдан тыс мәтін және синхрон арқылы қысқа қайырды.

Қазақстанда заңдар қазақ тілінде әзірленетін болады. Бұл мәселені Мәжілістен депутат Үнзила Шапақ көтеріп, депутаттық сауал тастаған. Сюжетте заңдардың қазақша нұсқасы түсініксіз болатыны айтылып, терминдердің қазақша баламасында бірізділік жоқтығы туралы мәселе көтерілді. Вице-премьер Алтай Көлгіновтің жауабы бар.

Студиядағы сұхбатта Мәжіліс депутаты Берік Бейсенғалиевпен «Ұлттық қор – балаларға» жобасының заңнамалық негізі талқыланды.

Мәжіліс депутаттары ақылы автотұрақтар проблемасын да көтерген болатын. Sarap Тimes осы жайында да сюжет әзірледі. Мәжілісте бұл мәселені Amanat партиясының мүшесі Самат Нұртаза көтерген. Материалда автотұрақтан түсетін қаражаттың тек 5%  мемлекет қазынасына түсетініне мән берілді.

Павлодар облысындағы Үштерек ауылында қойға қасқыр тектес жабайы иттер шабуыл жасапты. Тұрғындар мұндай жыртқыштар енді адамға шабуы мүмкін деп қауіптенеді. Үкіметтен өтемақы да сұрап отыр. Сюжет проблеманы көтерген, рас. Дегенмен, сараптама жоқ. Күнделікті жаңалықтар форматындағы материал.

Ал Түркістан облысындағы жылыжайлардың проблемасы туралы сюжетті ерекше атап өту керек. Сырттан тасымалданған арзан өнімдердің салдарынан отандық өндірушілер өз өнімдерін лайықты бағаға сата алмай отыр. Оған қатысты шаруалардың да, құзырлы мекеме өкілдерінің де пікірі бар. Мәселеге жан-жақты талдау жасалған сюжет.

Елімізде сарапшылар лудомандарды – құмар ойыншыларды тіркеуге алуды, олардың әлеуметтік портретін жасау үшін зерттеу жүргізуді ұсынып отыр. Бағдарлама осы жайында да сюжет әзірленіпті. Парламентте ойын бизнесі туралы да заң қаралып жатқаны айтылған. Сарашылар, зерттеу жүргізуге ниеттенген бастамашыл топ өкілдері, психологтар, ҚМА өкілі пікір білдірген. Алайда, тілші тағы бір тарап осы қызметті ұсынатын кәсіпкерлердің пікірін білуге талпынбаған екен. Өйткені, лудомандарды тіркеуге алу олардың қызметтеріне де белгілі бір жауапкершілік артуы мүмкін ғой?

Денсаулық министрлігі жас отбасыларға Денсаулық картасын енгізуді ұсынып отыр. Ондағы мақсат жастардың ең алдымен денсаулығына мән беруі, дүниеге дені сау сәбидің келуіне жауапкершілік алуға ықпал ету болса керек. Бағдарлама әзірлеген сюжет осы турасында. Әзірге бұл жоба, ол әлі қабылданбаған. Оған қатысты депуттардың пікірі бар, қарапайым адамдар да пікір білдіріпті. Дәрігерлер де өз уәждерін айтыпты.

«Айна», Еуразия бірінші арнасы

1-шілдеден бастап платформалық жүйелерде жұмыс істейтін қызметкерлер салық төлейтін болады. Тілші Ақбота Тәңірбергекн осы мәселеге қатысты тараптардың пікірін тыңдап қайтыпты. Жоба қанат қақты болғандықтан, әзірге ешкімді ешкім салық төле деп мәндеттемейтіні айтылған. Дауысына сарказм қосқан тілші бұл жобаға деген қоғамдағы қарсылықты білдіргісі келгендей.

Мейрамханаларда қызмет көрсету ақысы немесе алдын-ала депозит алу – заңға қайшы екен. Әсем Изатқызы тұқтынушылар құқын қорғау саласындағы сарапшымен бірге Астанадағы бірнеше мейрамханаға кіріп, қызметкерлерімен, келушілерімен сөйлесіп, заң талаптарын түсіндіруге талпынып көріпті. Заңгердің, құзырлы орган өкілінің пікірі бар. Журналистік зерттеу бағытында әзірленген материал.

«Айна» бағдарламасы көтерген тағы бір тың тақырып – Алматыда орналасқан бірнеше ғылыми-зерттеу институтттарының материалды-техникалық жағдайы. Қабырғалары қақырап, керегелері сөгіліп тұрған зоология институтының жағдайы тіпті мүшкіл. Онда зерттеу жүргізуге арналған заманауи құралдар да жоқ. Ал, сюжетте баяндалған тағы екі институттың да жағдайы мәз емес. Ол мәселеге қатысты Жоғары білім министрлігінің маманы пікір білдіріп, ақша бөлінгенін жазыпты.

«Ұлттық қор – балаларға» жобасын жүзеге асыру тітіктерін анықтау бойынша заң жобасы Парламентте қаралып жатыр. «eGov куәгері» айдарында БЖЗҚ өкілі, Қаржы министрлігі өкілі заңның жүзеге асырылу тетіктерін түсіндіріп беріпті.

Бағдарламаны әдеттегідей «Хайпқа бұйырмаңыз» айдары аяқтады.

 

Қазақстан медиасындағы ғылым мен технология

Айдана Нұрмұхан
-
0

Қазақстан әлемді ғылыми және технологиялық жаңалықтармен жиі қуанта бермейді. Бірақ ел ішінде ара-тұра ғылыми және революциялық технология жаңалықтары шығып тұрады.

Айталық, республикалық арналар ара-тұра perpetuum mobile жобаларын шығарып тұрады.

https://www.youtube.com/watch?v=m7FOG1-PVNs

Журналист, жабдық үшін «токтың да, желдің де, күннің де қажеті жоғынан» секем алмапты. Немесе жабдықтың «қырқыншы прототип» екені де күмән тудырмапты. Сайып келгенде, кәдімгі — энергияның сақталу заңы да бұл сюжеттің республикалық эфирге шығуына тосқауыл болуы керек еді.

Декарт: «айтысар алдында айтатын сөзімізге анықтама беріп алайық» дейді екен. Сол сияқты, «ойлап тапты» мен «өз нұсқасын жасап шығардының» айырмашылығы үлкен. «Ойлап табылған» нәрсе — ғылым немесе технология саласында соны жаңалық болуы тиіс. Мысалы, Ньютон тартылыс заңын ойлап тапты: ал Эдиссон — электр шамының нсұқасын жасап шығарды. Ойлап тапқан — Яблочков.

Терминологиялық шытырман журналистерге жиі отандық ғалымдардың аузымен жаңалық аштырады. «Айқын» басылымының сайтында отандық ғалым «бағасы арзан, салмағы жеңіл ұялы телефон батареясын ойлап тапты» деген мақала бар. Ғалымның сөзінше — ол отандық шикізат негізінде графен-марганец жұбының көмегімен аккумулятор жасап шығарды. Ғылым әлемінде мұндай зерттеулер көп екенін ескерсек, журналист ғалымды — өз нұсқасын ұсынған адам ретінде көрсетуі тиіс. Баспасөзде осындай жаңсақ тұжырымдар көп. Өте көп. Мұндай тұжырымдар қоғамда, әдетте консерватив келетін ғылымды оңай іс деген сенім тудырады. «Ойлап таптының» орнына «жасап шығарды» немесе «өз инженерлік  шешімін ұсынды» деу жеткілікті еді.

Медиада барлығын ғылым немесе технология «жаңалығы» ретінде беру дәстүрі 2010 жылы елімізде «Қазақстанды үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту» бағдарламасы қабылданған тұста қарқын алды. Тақырып еліміздегі дәстүр бойынша – мемлекеттік сатып алу тақырыбына айналды. Оны — мәтіндердің сөз басындағы мемлекет басшыларының сөзін арқау қылудан да, олардың тұлғасына деген пиететтерден де байқауға болады.

Ғылыми мәтіндердің немесе тұжырымдардың арнайы редактурасы болмауы коронавирус індеті кезінде кері әсерін берді. Мысалы, екпе науқаны кезінде конспирологтарға тіпті ресмиетте тұғыр берілді. Балғынбек Имаш — инфльюенсер, бірақ ғалым емес. Тақырыбы кликбейт мұндай посттарда өкінішке қарай – тараптардың көзқарасын беру мақсаты жоқ. Және бұл көзқарастың адам өміріне тікелей әсері бар туралы ескертпе де жоқ. Вакцинация науқанының сәтсіз өтуінің бір себебі осы деп топшылауға болады.

Ең болмаса фактчек деңгейінде алғашқы ғылыми экспертизаның болмауы, журналистердің тақырыпқа арнайы машықтанбауы, сала мамандарының көзқарасын білмеу — кейде үлкен тотал фейлге ұшыратады. 2009 жылы, жылқының алғаш рет Қазақстан жерінде үйретілгені туралы хабарлар шыққан болатын.  Айта кету керек, бұл мәселеде ғалымдар  «жылқы алғаш рет Қазақстан жерінде үйретілді»  деген тұжырым жасамаған, тек табылған артефакттердің  жасын ғана мәлімдеген. Оны мәлімдеген тұста одан көне артефакт болмаған. Бірақ бұл жаңалық медиада тұспалдан тұжырымға айналып шыға келді. Бұл тұжырым тіпті мемлекеттік деңгейдегі идеологиялық құралға айнады, оны мектептегі ашық сабақ тақырыптарынан бастап, публицистикаға дейін байқауға болады.

Ал былтыр «Nature» журналы жаңа дерек жариялады. Жаңа деректер бойынша, Еділ мен Дон арасындағы далалықта табылған артефакттер ескілеу болып шықты. Айта кету керек, ғалымдар бұл жолы да «алғаш рет» деп тұрған жоқ. Археология ғылымында мұндай нақты тұжырым болуы да мүмкін емес.

Бұған қоса, IT жаңалықтарында, АЭС тақырыбындағы публикацияларда ғылыми, фактографиялық қателер өте көп. Бұл жалпылама шолу іспетті беріліп отыр. Ғылыми тұжырымды журналист білігінің тұрғысынан растау немесе терістеу қиын болғандықтан, зерттеу туралы жазу үшін де зерттеу қажет. Бірақ бүгінгі қазақстандық медиа оған уақыт та, қаржы да бермейтіні айқындалды.

Орталық Азиядағы Зерттеу журналистикасы мектебіне қабылдау басталды

Жәнібек Нұрыш
-
0
Орталық Азиядағы Зерттеу журналистикасы мектебіне қабылдау басталды

Internews Орталық Азияның MediaCAMP бағдарламасы аясында Зерттеу журналистикасы мектебін өткізеді. Бұған Қазақстан, Тәжікстан мен Өзбекстандағы БАҚ журналистері, блогерлер, азаматтық журналистер қатыса алады.

Зерттеу журналистикасы мектебі қашан өтеді?
2022 жылғы 16-20 мамыр күндері Алматыда офлайн форматта өткізуді жоспарлап отырмыз.

Іс-шара орыс тілінде болады.
Өйткені Зерттеу журналистикасы мектебі Қазақстан, Тәжікстан мен Өзбекстан қатысушыларына арналады. Сондықтан іс-шара өтетін тіл ретінде орыс тілі таңдалды, басқа тілдерге аударма жасалмайды.

Зерттеу журналистикасы мектебі кімдерге арналған?
Мектеп Қазақстан, Тәжікстан мен Өзбекстанда журналистік зерттеумен айналысып жүрген, бірақ кәсіби машығы аз, соны жетілдіргісі келетін журналистерге, блогерлер мен азаматтық журналистерга арналған. Сондай-ақ, журналистік тәжірибесі бар, десе де жаңа нәрсені игеріп, қажет жанрда жұмыс істеуді үйренгісі келетін адамдар да қатыса алады.

Назар аударыңыз: Егер сіз 2020 және 2021 жылғы Зерттеу журналистикасы қатыссаңыз, онда өкінішке қарай, 2022 жылғы мектепке қатыса алмайсыз. Аталған үш елдің журналистері, блогерлері мен азаматтық журналистерін осы мектепте оқуға шақырамыз.

Зерттеу журналистикасы мектебіне қалай қатысуға болады?
Мектепте оқу үшін журналистік зерттеумен айналысатын БАҚ журналисі, блогер не азаматтық журналист болуы керек. Онлайн-өтініш толтырып, жібересіз. Байқау комиссиясы әр өтінішті қарайды.
Іріктелген қатысушылардың ұшып келу-кету, жатын орын шығынын ұйымдастырушылар өтейді.

Өтініш қанша уақыт қаралады?
2022 жылғы 11 сәуір, Нұр-Сұлтан уақытымен сағат 21:00-ге дейін өтініш қабылданады. Қатысушыларды іріктеу бірнеше кезеңнен тұрады. Байқау комиссиясы бірінші турда өтініштерді қарап, қандай шешім қабылдағанын 2022 жылғы 20 сәуірден кешіктірмей хабарлайды. Қатысушылар келесі кезеңге жазбаша шақырту алады.

Өтініштерді іріктеу критерийлері қандай?
Барлық өтініш мұқият қаралып, мына критерийлер бойынша таңдалады: қатысушының журналистік зерттеу жанры бойынша тәжірибесі, БАҚ және әлеуметтік желілерде жариялаған материалдары, болашақта зерттейтін тақырыптары, оқып-үйренуге ынтасы.

Іріктеуден кейін не болады?
Ақтық іріктеуден кейін қатысушылар Алматыда өтетін Зерттеу журналистикасы мектебіне шақырту алады. Ең қызық зерттеу тақырыптары тәлімгерлер командасының қолдауына ие болады.

Жоба АҚШ Халықаралық даму агенттігінің (USAID) қолдауымен Орталық Азияның MediaCAMP бағдарламасы аясында жүзеге асады.

XVII ЕУРАЗИЯЛЫҚ МЕДИАФОРУМЫ ОНЛАЙН ТҮРДЕ ӨТЕДІ

Жәнібек Нұрыш
-
0
XVII ЕУРАЗИЯЛЫҚ МЕДИАФОРУМЫ ОНЛАЙН ТҮРДЕ ӨТЕДІ

2021 жылдың 15-17 қыркүйек аралығында XVII Еуразиялық Медиа Форумы өтеді. Жиынға  қазақстандық және әлемдік жетекші БАҚ өкілдері, халықаралық сарапшылар, саясаткерлер, ғалымдар, қоғам және мәдениет қайраткерлері қатысады.   

Бір жылдық үзілістен кейін форум өз көрермендеріне онлайн байланысқа шығады.

EAMФ бас директоры Алмагүл Ахметжанова: «Соңғы 2 жыл күрделі мәселелерді талқылау және оны шешу жолын іздеуде біріге отырып әрекет ету адамзат үшін маңызды екенін көрсетті. Сонымен қатар бүгінде трендтер тез жаңарып, жаңа ғана оқыған ақпарат өз өзектілігін жоюда. Алдағы форум пандемия кезінде әлемдік қауымдастық үшін маңызы артқан мәселелерді көтеріп, қайсысына ерекше назар аудару керектігін анықтауға және әрі қарай не істеу керектігін түсінуге арналған. Біз өмірдің әртүрлі салаларына қатысты, бірақ әрқайсымыздың өмірімізге әсер ететін тақырыптарды бір алаңға топтастырдық. Осы орайда форумды өткізуге қолдау көрсеткен серіктесттерімізге алғысымызды білдіреміз».

Еуразиялық медиафорум бағдарламасы үш күннен тұрады. Бірінші күн әлемге танымал сарапшылардың практикалық шеберлік сабақтарына арналады. Сондай-ақ Форумның бірінші күні аясында дәстүрлі дөңгелек үстел ұйымдастырылады. Жиында «Түркітілдес елдердің БАҚ-ы. Қазіргідей жағдайда ынтымақтастықты дамыту» тақырыбы талқыланады. 

Форумның екінші және үшінші күндері әлемдік саясат пен экономика, БАҚ, экология, білім және футурология сияқты салаларды қамтиды. Танымал халықаралық және қазақстандық сарапшылар пандемияның жаһандық үдерістер мен адами қарым -қатынасқа әсерін, медиа мен технология саласындағы тенденцияларды, нақтыланбаған ақпараттың шамадан тыс көп болу проблемасын, бүгінгі экологиялық күн тәртібін, сондай -ақ болашақ әлемнің келбетін талқылайды. 

Екінші күннің  қатысушыларын 4 сессия күтеді,оның ішінде:

  • «Қазақстан Тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған сессия»;
  • «Пандемия әлемді қалай өзгертті және жаһандық өмір сүрудің жаңа бағыттарын қалай анықтады?!»; 
  • «Ақпарат көп — шындық аз»;
  • «Жасыл стратегия. Тағы бір соңғы мүмкіндік».

 

Үшінші күн жоспарындағы 4 сессияда да маңызды мәселелер талқыланатын болады:

  • «Ашушаңдық дәуірі. Әлемді билеп тұрған кім?»;
  • «Медиа және технологиялар. 2021 трендтері»;
  • «Еңбек нарығының болашағы және білім»;
  • «Орындалған келешек әлемі», алдағы Форумның қорытынды сессиясы.

 

eamedia.org сайтында қатысушыларды тіркеу басталды. Сол жерден спикерлер мен сессиялар және хабар тарату туралы ақпарат алуға болады. 

EAMФ бас серіктесі — «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» АҚ.

Әлеуметтік серіктес — «Samruk Kazyna Trust» әлеуметтік жобаларды дамыту қоры.

Ресми серіктес — Eurasian Resources Group (ERG).

БАҚ өкілдерінің тіркелеуі үшін:

Жансая Төлеухан, 8(778) 254-60-04, pr@eamedia.org

Әсел Мираева, 8 (747) 757-57-35, info@eamedia.org

Медиасауат туралы мультимедиа сабақтарын қалай жасайды?

Жәнібек Нұрыш
-
0

Каждый человек, который проводит обучение, сталкивается с необходимостью интересно презентовать свои идеи. А что если отойти от стандартных презентаций в Power Point, транслируемых офлайн- или онлайн-аудитории, и попробовать что-то новое?

Какие форматы на сегодня существуют? Как самостоятельно создать колесо лотереи или видеопрезентацию? Сколько времени на это нужно? На эти вопросы на семинаре по медиаграмотности «Эдьютон-2021» ответила тренер по медиаграмотности, главный редактор и издатель журнала «Выбирай. Астана. Караганда» Татьяна Голубцова. «Новый репортёр» записал тезисы её мастер-класса по созданию нестандартных форм подачи информации.

Татьяна Голубцова, медиатренер

Лекция Татьяны Голубцовой началась с колеса фортуны, созданного в программе Wordwall. В этом приложении также можно создавать открытые карты, анаграммы и работы в других форматах, которые позволяют повышать активность аудитории. Татьяна крутила рулетку под названием «Изобразим наше медиаграмотное настроение», зачитала ситуации, которые вызвали ту или иную эмоцию, а участникам в Zoom предложила изобразить эти самые эмоции на своём лице.

Знакомы ли вам такие эмоции и ситуации?

  • Эмоция «Что-то пошло не так». Нам на WhatsApp прислали рецепт от ковида.
  • Эмоция «Сомневаюсь я…». Потому что мне сказали, что улицы наших городов по ночам поливают антисептиком с самолётов.
  • Эмоция «Как же я устал». Потому что на почту пришло письмо, что я выиграл в лотерею. Это 250-е письмо за день.
  • Эмоция «Не злите меня». Потому что почту взломали.
  • Эмоция «Честь имею». С нашего аккаунта друзьям приходит уведомление послать нам деньги, но счёт указан чужой.
  • Эмоция «Я умный». То чувство, когда вас пригласили на Эдьютон.
  • Эмоция «Я красотка! Ты красотка». Вы выиграли грант на Эдьютоне.

Приняв участие в этом упражнении, участники семинара почувствовали на себе, каким нескучным может быть контент. И получили от Татьяны рекомендации, как создать аналогичную игру для своих целей.

Скриншот программы Renderforest

В этом блоке мастер-класса тренер показала, как она работает над созданием видеолекций и скрайбингов мероприятий. Все перечисленные здесь программы — бесплатны или имеют бесплатные версии. Работа идёт по следующей схеме:

  1. Понять, какие ресурсы у нас есть. Сколько человек в команде, сколько времени осталось до мероприятия.

2. Спланировать мероприятие, понять, что вы хотите донести до аудитории.

3. Создать видеолекцию, приправив её щедрой порцией юмора, — положительные эмоции способствуют лучшему запоминанию информации.

Например, для создания анимированных видео можно использовать программу Renderforest. Татьяна отмечает, что на создание трёхминутного видео у неё ушло около 45 минут. Также вместе с онлайн-аудиторией она создала презентацию по лекции Всеволода Пули, которая была ранее в этот день. В короткий видеоролик были упакованы семь основных тезисов часового выступления.

Фрагмент создания видеопрезентации в программе Lumen5

Также из бесплатных можно использовать программы Lumen5 и Videorobotapp. По словам Татьяны, и участники сами смогли убедиться в этом, все программы очень нативные, интуитивно понятные — не слож(ФЙлщзх

45*96+3

,

 

 

 

нее, чем работа в Power Point. А результат впечатляет! Напоследок медиатренер дала совет: не создавать презентаций хронометражем более 4-5 минут, если дольше — аудитория теряет интерес.

Проект реализуется в рамках Центральноазиатской программы MediaCAMP при поддержке Агентства США по международному развитию (USAID).

«Матасу ма, шатасу ма?» ток-шоуы

Жәнібек Нұрыш
-
0

Журналистикадағы этика мәселесі үш ұғымнан:
журналист пен билік, журналист пен кейіпкер, журналист пен аудиторияның қарым-қатынасынан құралады,
десек,
қазіргі Қазақстан журналистикасындағы этика жайы қалай?
Бүгін #MediaCAMPFest аясында ұйымдастырылған «Матасу ма, шатасу ма?» ток-шоуында осы тақырыптарды талқылады.
Онлайнда өткен ток-шоуды Қазақстан баспасөз клубының атқарушы директоры Сәкен Балбаев жүргізді.
Спикер ретінде тележүргізуші Аман Тасыған Aman Tasygan, медиасыншы Бэлла Орынбетова Bella Orynbetova, журналистер Ербол Мәндібек Ербол Мандибек,
Дархан Өмірбек
,
Жұлдыз Толеу
қатысты.
Ток-шоу басында жүргізуші Сәкен Балбаев спикерлерден журналист этикасының басты қағидаттарын сұрады.
Аман Тасыған айтқандай, журналист этикасының ең басты негізі – шынайы, дәлелді ақпарат тарату екен. Қалғанының барлығы қосымша болып табылады.

Ал медиасыншы Бэлла Орынбетова:
«Журналистің қоғам алдындағы жауапкершілігі бәрінен басым болуы керек. Мемлекет билігі не жұмыс беруші үшін маңызды нәрсені емес, қоғам үшін маңызды нәрсені айтуы шарт»,-дейді.

Ербол Мәндібектің сөзінше, журналист этикасы дегеніміз – жауапкершілік. Сондықтан да журналист халық алдындағы жауапкершілігін 100% толық орындап, не оңға, не солға кетпеуі керек.

Дархан Өмірбек: «Журналистика этикасының басты қағидаттары — аудитория алдындағы адалдық және ашықтық. Қазақстанда осы нәрселер жетіспей жатқан сияқты.

Жұлдыз Төлеу: «журналистика этикасы дегеніміз – бейтарап, кез келген ортада ешбір тараптың лоббиін қолдамай, эмоциясыз, шынайы ақпарат тарату» деп түсіндірді.

1,5 сағатқа созылған ток-шоу барысында спикерлер журналист пен кейіпкер қарым-қатынасы, кейіпкерге сұрақ қоюы, кейіпкерді жария көрсету, жалпы кейіпкерге құрмет мәселесін талқылады.

Журналист пен билік, мемлекеттік БАҚ жұмысы, шектеулер, журналист қызметіне қысым, журналистің өз нормалары мен ортақ нормалары, аймақтағы журналистика жағдайы, мемлекеттік ақпараттық тапсырыс пен жарнама, 2012 жылы Қазақстанда қабылдаған «Журналистер этикас» кодексі, Журналистика этикасының халықаралық стандарттары туралы әңгімеледі.

Журналист пен аудитория қарым-қатынасының негізі – аудитория сенімі жайында айтылып,
тақырып таңдау, рейтинг, журналист сауаты төңірегінде де пікір алмасты.
Ток-шоу көрермендері де сұрақ қойды, спикерлер жауап берді.
Facebook парақшамызда тікелей эфирде көрсетілген ток-шоу жазбасы сақтаулы.
Мына екі сілтемені ашып, ток-шоу видеосын көре аласыз
1. https://www.facebook.com/InternewsKazakhstan/videos/958183634681298/
2. https://www.facebook.com/InternewsKazakhstan/videos/360563118299671 /

Аман Тасыған
тележүргізуші, Талклайк авторы әрі жүргізушісі, NewOldҚазақтар жобасының жүргізушісі

Бэлла Орынбетова, медиасыншы, ИН Қазақстан Медиасыншылар мектебінің түлегі

Ербол Мәндібек, Қазақстан телеарнасының бұрынғы қызметкері, тәуелсіз журналист

Дархан Өмірбек, Колламбия журнализм мектебінің түлегі, Азаттық қазақ редакциясының редакторы

Жұлдыз Төлеу, Азаттық радиосының Орталық Азия жаңалықтары жобасының редакторы

Бірінші бөлімі
Журналист пен кейіпкер

С.Б.
Халықаралық журналистер федерациясы 2019 жылы 12 тамызда Тунисте өткен XXX дүниежүзілік конгресте «Журналистер этикасының жаһандық хартиясын» қабылдады
Бұл құжатта «Журналист өз материалдарында кейіпкердің жеке өміріне, жеке басына, оның қадір-қасиетіне құрметпен қарауы тиіс. Әсіресе, сұхбат алып отырған адамның осал жеріне мән беру керек» деп жазылған.
Бірақ, репортаж, сюжеттерде зарлап шеккен, қайғысын бөліскен кейіпкерлерді көреміз. Бет-жүзін жасырмай, аты-жөнін ашық айта береміз.
Журналистикада мұндай жағдай неліктен қалыптасқан? Мұны қалай өзгерте аламыз?

Б.О.
Меніңше, журналистер көбі «Егер кейіпкер аты-жөнін атамасам, онда жалған қойылым жасап отыр, жасанды кейіпкер алып келді» деп ойлайды деп ойлайды. Неліктен, ондай сезім туындайды, өйткені біздің медиа пропаганда, манипуляция жасау арқылы сенімінен айырылды. Қандай да бір оқиғаны айтып тұрса, аудитория сенбеуі мүмкін. Сондықтан олар өзінің шынайы оқиға әкеліп тұрғанын көрсету үшін адамның аты-жөнін, мекенжайын, бет-жүзін көрсетеді.
Ал экранда қанды көрсету – этиканы түсінбеу.

А.Т.
Мен радиода, телеарнадан және интернет-платформада қызмет етемін. Интернетте таза ашықтық. Көрермен өз талғамына қарай көреді, көрмесе өкпе жоқ. Телеарнада, радиода мұндай қадамға бармаймыз. О жерде мемлекет қаржысы, екіншіден, теледидарды қаласа да, қаламаса да, көрерменге ұсынамыз. Таңдау еркі біреу ғана – ол арнаны ауыстыру.

С.Б.
Кейіпкерге ұнамайтын сұрақ қойғанда кейіпкерге қалай қарайсыз? Құрметпен бе әлде басқалай ма?

А.Т.
Мен алдын ала кейіпкермен келіскен кезде «Сізге ұнайтын сұрақтар қоймаймын» деп айтамын. О кісіге ұнайтын сұрақтар қойсам, сұхбат әсерлі шықпайды.
Ұялтатын сұрақ қойсам да алдын ала ескертіп айтамын.

С.Б.
Дархан, хабар түсіру барысында көмекке мұқтаж жандарды аянышты етіп көрсетуге, ауыр жағдайдағы балаларын жылатып көрсетуге, бетін ашып көрсетуге журналистің қақы бар ма?Балаларды түсіргенде нені ескеру керек? Халықаралық стандарттарды қандай ережелер бар?

Д.Ө.
Балаларды ауыр жағдайда, тұрмысы төмен балалады көрсеткенде ерекше сақтықпен қарау керек. Бізде жағдайы нашар, үйі жоқ, күйі жоқ, тамаққа зәру үлкен кісілерді, көбіне әйел кісілерді сөйлеткенде жанында балаларды көрсетеді. Балалар ойнап жүреді, кейде пікір алып жатады, жылатып қояды. Одан әрі кетке зорланған баланың аты-жөнін, суретін жариялап жатады. Мұның барлығын жасауға болмайды. Халықаралық стандарт бойынша бұлардың барлығына тыйым салынған. Себебі, бала қазіргі әрекетке жауапты емес. Ол ертең өскенде мұның барлығы оның психикасына әсер етуі мүмкін. Біздің мектептерде буллинг деген бар. Мазақтауы мүмкін. Бұл да бала өміріне теріс әсер етуі ықтимал. Қазір аз да болса бұл түсінік келген сияқты.
Сосын тағы бір мәселе, пандемия, карантин кезінде жағдайы қиын адамдар саны көбейіп, оларға бір пакет азық-түлік апарып, соларды суретк етүсіріп, рахметін жазып, жанында балаоарды бірге түсіріп жатқан жағдайдар болды.
Біраз адам балаларды неге көрсетесіздер деп сұрады.
Ұйымдастырушылар «біз рұқсатын алдық» деп айтады.

Мұнда « informed consent» деген нәрсе бар. Өзім оқыған жерде көп айтатын. Қазақшалағанда «зерделенген келісім» деп айтсақ болатын шығар.
Өзіңіз қараңыз, ол адам жағдайы өте нашар, оған этика жайлы, баласының 10 жылдан кейінгі болашағы туралы ойлауға шамасы жоқ. Екіншіден, сіз оған қолыңызды бірнеше пакет тамақ бар, көмектесіп келіп тұрсыз. Ол қалай жоқ деп айтады. Мұнда бастығының алдындағы бағынушы қызметкер сияқты. Жоқ деп айта алмайды. Әрине ол, «иә, көрсете беріңіз» деп айтуы мүмкін.
Баласының болашағына қалай әсер етуі мүмкін екенін ойлана бермеуі мұмкін. Өйткені, ол кісінң қазіргі басты мәселесі – күнкөріс болып тұр.
Осы мәселені де есте ұстасақ жақсы болушы еді.
Бұл тек тұрмысы төмен адамдар ғана емес, басқа да мәселе тақырыптар бар.
Заңсыз жүрген мигранттарды алайық.Кейбірі салдарын білмеуі мүмкін, ал сіз біліп тұрсаңыз, оның жарыққа шығуы, аты-жөнін атауы ол келісім беріп тұрса д оған қалай әсер етуі мүмкін екенін біліп тұрсаңыз, онда сіз журналист ретінде біржақты шешім қабылдамай, сіз біліп тұрға.н салдарын түсіндіруіңіз керек. Ал кейіпкер біле тұра, пікір айтуға келісім берсе, материалды түсіре беруге болады.
Ал балаларға өте сақтықпен қарау керек.

С.Б.
Мұны қалай түсіндіруге болады?

Д.Ө.
Мұны кешенді жасау керек. Журфакта оқытылуы міндетті, бірақ журналистикаға келетіннің барлығы журфак арқылы келмейді. Редакцияның этикалық стандарттары болуы керек. Қоғамдық талқы болуы керек. Қандай да бір редакция шалыс басып жатса, журналистік қауым соны талқыға салып, қателікті көрсетіп, шешу жолын көрсету керек. Қандай да бір БАҚ саналы түрде елеусіз қалдырып жатса, онда оны да айту керек.
Қарапайым шешімі бар мәселе емес. Негізгі мәселе – қоғамдық талқы. Қазір журналистер арасында балаларды көрсетуге болмайды деген түсінік қалыптасты.

С.Б.
Аман, ньюолдқазақтар жобасына қатысты медиасыншы Назира Дәрімбет Жаңа репортер сайтында медиасын мақала жазды. «Қазақ журналистері неліктен мораль оқуға дайын тұрады» деп сұрақ қояды? Жалпы кейіпкерлермен сұхбат барысында көзқарасын білдіріп, немесе оларды сұрақтар арқылы бір-біріне қарсы қою – жобаның не мақсатын орындайды?

А.Т.
Бізде ересектер мен жастар арасында үлкен алшақтық пайда болды. Екеуі екі бөлек әлем. Бір-бірінің құндылықтарынан бейхабар. Ал біз орта буын ретінде екі буын өкілін кездестіруге тырыстық. Сұрақтарды бір-біріне қарсы қоямыз, кейде татуластырамыз, не дегенмен екі буын арасында қарама-қайшылықтар бар. Ал мен бейтарап болмаймын. Орта буынның да өз пікірі бар. Кейде ескі буын, кейде жас буын артық кетіп жатады.

С.Б.
Бэлла, Аманның осы хабарларын көрдіңіз ба? Аманның жүргізу мәдениеті, этикасына қандай баға бересіз?

Б.О.
Иә, көрдім. Аман жаңа айтты ғой, «Егер мен мемлекет қаржысына жасаған телерадиодағы дүние болса, онда этиканы ұстанам. Ал бұл арна өз қаражатыма жасалған авторлық дүние» деп айтты ғой. Мұнда этикалық мәселені керісінше түсініп отырған сияқтысыз. Мәселе – кім ақша төлейді, соның сөзін сөйлеу емес, мәселе — өзіңіздің қаражатыңыз болса да сіз бәрібір этиканы ұстануға міндеттесіз. Журналист ретінде. Дискуссияға кетер болсақ, сіздің бағдарламаңыз – өте жақсы. Ұнайтын да шығарылымдары бар. Бірақ, сіз екі жақты шабыстырып қойған сияқты боласыз да өзіңіз ойламайтын нәрселерді айтып жібересіз. Үлкен кісілер мен жас буын арасында өшпенділік туындататындай әсер қалдыратын шығарылымдары болды. Бұл бағдарламының екі жақты татуластыру мақсатын керісінше ушықтырып жатады.

С.Б.
Бэлла, қазіргі кейбір тележүргізушілер өткір сұрақ қоямын деп өзін дөрекі көрсетеді. Тіпті кейіпкерлеріне менсінбеушілік байқалатындай. Қазіргі тележүргізушілер бойынан қандай қасиеттерді атап өтесіз?

Б.О.
Мен мұнда тлеежүргізушілерге ғана емес, телеарналарға да салмақ салғым келеді. Өткен жолы медиасыншы «Кел, татуласайық» ток-шоуына өте жақсы бір шолу жасады. Оған көп адам қарсы пікір айтты. Телеарна журналистері кемшілік сұраудың орнында, керісінше бізде
Оразай Қыдырбаевқа арна заңгерлері хабарласып, «Жазбаңды алып тастамасаң, кешірім өтінбесең, біз сені сотқа береміз» деп қоқан-лоққы көрсетті. Мұнда тек журналистер ғана емес, журналистердің қожайындары дөрекі адамдар болатын болса, ол әрине олардың ақщасын алып отырған соң, сондай дөрекілікке бара береді. Мұнда медиа тарапынан да жауапкершілік болуы керек.
Дархан Өмірбек айтқандай, «әрбір редакцияның этикалық ұстанымдары болуы керек».

С.Б.
Қазір жастар идеал қылатын журналистер бар ма?

А.Т.
Иә, бар

Б.О.
Өкінішке қарай, бар. Идеал болу деген ештеңені білдірмейді ғой. Кейбір адамның әртүрлі идеалдары бар. Идеал деген ортақ нәрсе емес.

03:00 ЖУРНАЛИСТ ПЕН БИЛІК
Келесі бөлімге өтейік. Журналист пен билік арасында этикалық мәселелер бар ма?
«Журналистер этикасының жаһандық хартиясында»:
Журналистің бірінші міндеті – қоғамның нақты ақпарат пен фактілер алу құқына құрметпен қарау» деген қағидат бар. Осы міндетті атқару үшін журналист материал жинауды да және жаңалықты таратуда бостандық принципін қорғау керек» деп жазылған.
Бірақ, біздің мемлекеттік БАҚ-ында қызмет ететін журналистер бұл қағидатты ұстана алмайды, өйткені жұмыс берушілер талабы – мемлекет саясатын насихаттау, мемлекет жіберген ақпаратты ғана беру.

Ерболға сұрақ, сіз мемлекеттік телеарнада біраз жыл қызмет еттіңіз. Жақында өз еркіңізбен жұмыстан кеттіңіз. Бұ шешіміңізге не себеп болды?

Е.М.
Біріншіден, мен о жерден өз еркіммен кетпедім. Өз еркіммен кетуге жағдай жасаған екіжақты келісім деген ережемен, тәртіппен кеттім. Қазақша айтқанда, мәдениетті түрде шығарып салды.
Біріншіден, журналист пен билік деген өзі қазіргі Қазақстан қоғамы үшін өте қызық жаңалық сияқты. Шыны керек, бізде бәрі заңда әп-әдемі жазылған. БАҚ туралы заңда кезх келген меммекеме БАҚ жұмысына нұсқап кедергі келтіруге болмайды деген. Бұл заң жүзінде, ал іс жүзінде бәрі басқаша.
Менен «15 жыл бойына неге шыдадың» деп сұрайды. Мен 15 жылдың 10 жылын жекеменшік компанияларда журналист қызмет еттім. Соңғы 4 жылда Ұлттық арнаның жаңалықтар бөлімінде арнайы тілші болып қызмет еттім. Шындығында, жазылмаған ережелер алдыңнан қайта-қайта шыға береді. Қазақстанда цензура бар. Мұны кез келген журналист мойындайды, деп ойлаймын. Осы шектеулерден кейін ұлттық арнадан қызметтен кеттім. Бәрін халыққа айттым. Бір өкініштісі, осындай жазылмаған ережелерді жаппақ жұртқа жариялаған журналист — ақымақ, қатігез боп көрінеді. Мұны солай көрсетіп жатқан әлеуметтік желілерде отырған жауапты мекемелердің жасап отырған іс-әрекеті.

Б.О.
Ербол мырза, сіз Тоқаев мырзаға үндеу жолдадыңыздар. Сонда «Журналистік этиканың қажеті жоқ» деп жазғансыз. Сонда нені меңзедіңіз?

Е.М.
Білесіз, 2012 жылы Қазақстанда «Журналистер этика» кодексі қабылданған. О жерде кәдімгі біздің БАҚ туралы заңнан бөлек, шенеунік алдында өзімізді қалай ұстауымыз, субардинация ережелермен шектеп тастаған этика. Қазір оның күші бар жоғын білмеймін. Осындай тырнақшаның ішіндегі «журналистің этикалық кодексі» деген ережелер әсіресе мемБАҚ-та өте қатты сақталады. Қай мемБАҚ-ты алмаңыз да, негізгі еңбек шарты бар. Сол жердегі қосымша шарт бар. О шартта: билікті, үкіметті, шенеуніктер туралы, жалпы мембасқару жүйесі туралы сыни көзқарасты білдіруге, жазуға, жариялауға болмайтынын міндеттейді. Осындай жағдайда журналист қалай жұмыс істейді? Айдағанға көнетін қой бола ма, әлде осы ортадан басын алып шыға ма?

С.Б.
МемБАҚ-та осындай шектеулер көп. Еркіндік жоқ, даму жоқ. Этикалық нормаларға осыған байланысты ма? Журналист журналист болмағандықтан, мемБАҚ-та істейтін журналистер этикалық қағидаларды ұстана ма?

Е.М.
Мен үшін үш этика бар. Біріншісі, қоғамның, жалпы халықтың пікірін сол пікірмен қарау. Өйткені, сіз билікке емес, көрерменге жұмыс істейсіз. Кез келген кейіпкерде видеоға, сұхбат түсіргенде бір емес, үш мәрте көзқарасын сұрауымыз керек. Сіз маған осындай сұхбат бердіңіз, көзқарасыңыздан айныған жоқсыз ба, мұны бүкіл жұртқа көрсетсек, сіздің психологияңыз осыған дайын ба, деп бір емес үш рет сұраймыз. Үшіншісі, қандай кейіпкер болмасын, аты-жөнін бір емес, үш рет сұрау керек. Аты-жөні ,лауазымына құрметпен қарау керек.

Б.О.
Ерболға жауап берсем, этикағ дешенде, бізде заңнамалық процесстерде ең соңғы қабылданған құжаттың күші басым болады. Біз де Халықаралық журналистер федерациясына мүшеміз. Сол федерация былтыр «Журналистер этикасының жаһандық хартиясын» қабылдады. Бұл этика сізді қорғайды. Одан да басқа халықаралық құжаттар бар. Қазақстан сол құжаттарға да мүше. Мысалы, Адам құқықтарының жалпыға ортақ декларациясында: «Адамның өз сөз бостандығына кепілдік берілген» деп жазылған. Сондықтан этика, керісінше, меніңше, этикадан бас тарту емес, этиканы ратификациялауды ұсыну керек.

Е.М.
Қазақстанның өзі, ішкі қабылдаған этикалық кодексі бар.

А.Т.
Журналист пен билік бізідң қоғамда баланс бұзылған. Баяғы қоғамда билік, байлар және халық сияқты үштаған ғой. Бізде, мемлекеттен тыс байыған, мемлекетке мұқтаж емес бай жоқ. Билікке сөзін өткізе алатын бейтарап бай жоқ. Ол болмаған жағдайда баланс бұзылады. Билік айтқанын бәрібір істете береді. Сондықтан Қазақстанда медиамагнат пайда болса, билікке бағынбайтын медиамагнат пайда болса, сәйкесінше, бізде БАҚ та дамиды. Медиамагнаттың журналистері өткір мәселелерді, билікке қатысты нақты фактілерді көтере алады. Медиамагнат пайда болмайынша сойылын соққан соққан.

Е.М.
Медиамагнат болу үшін мемБАҚ үлесін санын азайту керек. Мейлінше азайту не арылу керек. Қазіргі медианарық ахуалы қандай: жылс айын мемлекеттен, яғни хзалық есебінен бейресми ақпарат бойынша 70-80 млрд теңге осы медианарық үстінен тасталады. Қазақстандағы 5 мың БАҚ болса, соның 80 пайызы осы ақшаға тәуелді болып отыр. Бұл бәсекелес ортаға кедергі келтіріп тұрған ең үлкен фактор. Жалпы жекеменшік медианы дамыту үшін мемқолдау түсінігінен арылу керек.

А.Т.
Ереке, мысалы 5 млрд мемлекет бөліп жатса, 6 млрд бөлетін медиамагнат шықса, сол кезде бәсеке болады

С.Б.
Әлеуметтік желіден Ерболға сұрақ. Қазақстандағы этика кодексінде нақты не ұнамайды сізге, деп жазыпты Жұлдыз Әбділдә деген кісі.

Е.М.
Енді қараңыз, кез келген меммекемеге барып, шенеуніктен сұхбат алатын кезде, біріншіден алдын ала сұрақтарыңызды жібересіз. Алдын ала сұрақ жібермесеңіз, сізге ешкім жауап беремйді. Екіншіден, соңғы кезде үрдіс пайда болды, бұл да сол журнэтикаға енгізілген ереженің бірі. Белгілі бір тақырыпта баспасөз мәжілісі жатса, спикерге сол тақырыптан тыс сұрақ қойсаңыз, сол жерде отырған модератор сізге айтады: кешіріңіз, 2012 жылы өздеріңіз қабылдаған этикалық кодекстеріңіз бар, соған сәйкес мына қозғап отырған тақырыптан тыс мәселені көтере алмайсыз, дейді. Осы брифинг біткен соң, не басқа бір реті келген жағдайда дейді.
Одан кейін үлкен жоғары лауазымды шенеуніктер бар. Солардың алдына барғанда үстіндегі киіміне дейін ескерту жасайтын жағдайлар болады. Журналист деген еркін шығармашылық маманы ғой. Өзі біледі, қалай жүреді, өзі білуі керек. Оның киген киімі, ішкен асы емес, аузынан шыққан өзінің зерделеп жасаған материалы. Мұндай шектеулер ұнамайды. Бас редакторлар клубы 2012 жылы қабылдаған кодекс қазір күші бар-жоғын білмеймін.
Бұдан бөлек, мемБАҚ-та талап етіледі: қосымша еңбек шарттарымен талап етіледі. Бұл енді шындап келгенде заңды күші жоқ дүние, бірақ сонда істейтін қызметкер санасына бірден соққы салады. Мен келген кезде негізгі еңбек шарты және қосымша шарт болды. Кейін оқып отырсам, осындай талаптар бар екен.
Мұны айта бергеннен ешнәрсе өнбейді. Бұл мәселелерді жою үшін, не қалыпқа келтіру үшін қандай қадам жасауымыз қажет?

С.Б.
Бұл мәселелерді 30 жыл бойы айтып келе жатырмыз.

Е.М.
Мемлекеттік ақпараттық саясатта бір тежеуіш фактор бар. Біріншіден, бұл – ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің өзі. Бюджеттен млрдтап ақша бөлінеді де, соның жұмслау барысын, тапсырманың орындалу барысын сол мекеме ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстап отыр. Осы мәселенің барлығы министрліктің өзінен басталуы тиіс.
Екіншіден, президентке үндеу жарияладым. Қаралымы, оқылымы үлкен болды. Биліктегілер де оқыды. Бірақ, кері байланыс жоқ. Біліп отыр, мойындап отыр. Соны қоғам алдында ашық талқылауға жүректері дауаламай отыр. Біздің БАҚ туралы заң әбден ескірген. Қазіргі заман талабына сай емес. Соны өзгерту керек. Ол заңды шенеуніктер емес,белсенді білікті журналистер қатысып, жазып шығуы тиіс. Ең маңыздысы – заң талабы нормалары жазылғаннан кейін оның орындалуын талап етер үлкен бір күш керек. Мысалы, заңды орындамасаңыз, сізге айыппұл салынады. Сол сияқты журналистке қатысты, журналист құқығына қатысты заң орындалмаса, онда белгілі бір деңгейде айыптар, жазалаулар қалыптасуы керек. Бұл қалыптаспай, 10 мың заң жазсаң да ештеңе өзгермейді.

С.Б.
Дарханға сұрағым бар. Журналистің этикасы жайлы халықаралық стандарттар бар. Біздегі медиа өкілдерінің, журналистерінің этикасы осы халықаралық стандарттарға сай келе ме, келмей ме? Қай деңгейде? Осы халықаралық хартиядағы қағидаларды біздің журналистер орындай ма?

Д.Ө.
Кесіп айтпас бұрын, мына нәрсені ескерткім келеді. Бізде журналистика кәсіп ретінде, медиаорта ретінде толық қалыптаспаған ғой. Сол себепті бізде Батыс елдерімен салыстырғанда соны ескеру керек. Батыста талқыланатын мәселелер деңгейі, сипаты біздікінен мүлдем басқа екен. Бізде базалық деңгейдегі мәселелер бұзылып жатады. Мысалы, фотоға келсек. Қандай да бір шара болса, о кезде фотограф дұрыс түсіре алмаса, былай тұрыңызшы, соны қайталаңызшы, деп айтып, суретке түсіріп, бере беруді олқылық көрмейді. Ал шын мәнінде, фотограф ешқашан, ешқандай жағдайда диктовать етпеу керек. Айтпау керек. Шындыққа араласқан болып саналады. Содан кейін фотошоп мәселесі. Бізде фотошопты пайдаланудың өзі — легитимді болып саналады. Мысалы, кеше ғана Тоқаевтың сөздерінде, жалпы Тоқаевтың суреттерінің өзі өте қатты фотошопталған. Одан кейін Парламенттегі сөйлеген сөздерінде алдында екі телепромтер болған, тікелей эфирде. Ал фотосуретте оның барлығын алып тастаған. Біз мұны байқап отырмыз. Мемлекеттік басылымдар оны түк болмағандай көрсетіп жатыр.
Фотошоптау, мұның барлығы батысты мұның барлығы талқыланатын нәрсе емес. Айтпаса да түсінеді. Жергілікті басылымдарға дейін білетін нәрсе.
Бізде осындай деңгейде этикалық мәселелер бұзылып жатады. Сондықтан салыстыруға келмейтін шығар.
Мен жаңа Аманның медиамагнат туралы пікірі сәл қызық екен. «Бізде тәуелсіз БАҚ қалыптасуы үшін тәуелсіз медиамагнаттар болуы қажет» деп айтты. Енді әрине тәуелсіз медиамагнаттар болса, қуанамыз ғой. Ерболдың сөзінің жаны бар: бізде мемлекет индустрияны толықтай бақылап отыр.
Информбюро.кз сайтының жазуынша 2018 жылы мемлекеттік БАҚ саласына бөлген қаражаты – БАҚ саласындағы жарнама нарығының бюджетінен асып кеткен. Яғни, мемлекет толықтай ақпарат министрлігі, облыстардағы ақпараттық саясатқа бөлінетін қаржы арқылы мемлекет үлесі артық болып отыр. «Мемлекет 5 млрд бөлсе, медиамагнат 6 млрд бөлу керек»
деген бұл өте даулы мәселе. Себебі, миллиардер не үшін БАҚ-қа 6 млрд теңге бөледі. Қазақстанда БАҚ медиаарқылы ақша табу мүмкін болмаса? Мәселен, АҚШ-та Amazon компаниясының Джефф Безос деген басшысы бар. Ол Вашингтон пост газетін сатып алды. Бұл таза коммерциялық жоба, өйткені Впост пайда әкеледі. Ол үшін коммерц жоба болуы мүмкін.
Ал бізде магнаттар, олигархтар не үшін ашады?
24:32

32:47 ЖУРНАЛИСТ ПЕН АУДИТОРИЯ

Сәкен:
Ал енді келесі бір бөліміміз бар Журналист пен аудитория. Меніңше бұл ең маңызды қарым-қатынас. Журналист не үшін жазады, шығармаларын шығарады. Өйткені біреу оқысын, біреу көрсін дейді. Сенім деген бір ұғым бар. Журналистер өзінің аудиториясына сенімділікті қалай жасау керек, қалай қалыптастыру керек? Дін жағынан, тіл жағынан қарым-қатынастар, журналист адамдарды бөлу керек пе, бөлмеу керек пе? ұстанымы, сенімі көзқарасына деген сияқты. Бізде кейбір журналистер әсіресе діни тақырыптарға келгенде белгілі бір көзқарас қалыптастыруға құмар иа? Немесе өз көзқарасын аудиторияға осылай болу керек деген сияқты неғылады. Сол туралы Жұлдыз сізге сұрақ. Бұл неліктен? Дін мәселелерін келгенде бейтарап ақпарат таратуға не кедергі?
Жұлдыз:
Дін мәселесіне келгенде бейтарап ақпарат таратуға не кедергі дейсіз. Бұл өте күрделі сұрақ. Оның жауабын ашық айтатын да айта алмайтын да мәселелер бар. Негізінен бұл тақырыпта мемлекеттік арналарда әріптестеріміз, таныстарымыз бар. Соларға қарағанда бұл дін тақырыбы өте нәзік мәселе деп бұл мәселені көтертпейтін сияқты. Екіншіден біздің қазақ журналистикасы өзі бір бейтарап емес қой. Қазақстандағы діни ахуалдың жағдайын өздеріңіз білесіздер. Осы діни салады әр журналистердің өздері негізінде дін тұрғыдан бөлініп кеткен сияқты. Сондықтан әркім өзінің мүддесіне қарай тартады. Бұл журналистердің жеке ұстанымына да байланысты. Ал екінші мәселе негізінде қысым мемлекет тарапынан деп өзім ойлаймын.
Сәкен:
Сонда этиканы сақтау үшін, журналист өзінің көзқарасын таратпау үшін БАҚ басшылары не болмаса мемлекеттен немесе қоғамнан қандай жағдай жасалу керек?
Ербол:
Осы жерде мынай сұрақ қояйыншы. Кеше ғана тәңіршілдер қайтқан кісінің жаназасын шығарды иа? Сол туралы бүкіл әлеуметтік желі жазды. Содан кейін барлық БАҚ құралдары әсіресе телеарналар сюжеттер дайындады. Соны кім көрді және сол сюжетті кім қалай бағалайды айтыңыздаршы?
Белла:
Бізде өкінішке қарай журналистерде мынадай бір позиция бар. Біз және басқалар деген сияқты. Біз дегеніміз дәстүрлі дінді ұстанатын, қазақша сөйлейтін, ұлттық салт-дәстүрімізді насихаттайтын адамдарды елестетеміз да қалғандарынікі бәрі дұрыс емес. Жалпы айтайын дегенім журналистикада насихат мүлдем болмау керек. Жақсы нәрсенің өзін насихаттайтын болсаңдар оны бір көркем әдебиет болсын басқа бір өнер туындылары насихаттасын. Бірақ журналист ол тек қана ақпарат тараушы. Қандай жынысты болсын, гендерлік жағына тиспей-ақ, жаңағы бірінші сюжетті көрдік қой. Ләйлә Сұлтанқызы гей болды ма лесби болды ма соларға қатысты «ақылыңа келе ғой, біздің ауылда да болған ондай, өзіңе-өзің келе ғой» деген сияқты ақыл айтып отыр. Ол дұрыс еме қой. Адамның өз таңдайы ғой. Інін, жынысын, дүниетанымын өзі таңдайды. Сондықтан өзінің нормасын тықпалай бермеу керек. Сонда ғана бізде бір бейтараптылық болады. Жаңағы дінге де қатысты, мынау дін дұрыс емес, мынау тәңіршілдік басқа бірдеңе деп олай бөлуге болмайды. Өздері біледі адамдар.
Аман: Белла ханымды бұл жерде толық қолдаймын. Модератор болып тұрған кезде адам аудиторияны тыңдау керек. Жан-жақты бөлмеу керек және өз көз қарасын тықпаламау керек. Жынысына, нәсіліне, ұстанымынағ көзқарасына қатысты. Дін мәселесіне келер болсақ, діннің жағдайында бейтараптық таныта алмай жатамыз. Себебі, білімсіздік. Өйткені, көктен түскен 4 кітапты толық оқымағанбыз. Будданың ішін білмейміз. Басқа діндердің ішіндегі сыйқырларды білмейміз. Біздің білетініміз ислам діні. Соны көбірек білеміз де сол көбірек білетініміз көрініп қалып жатады. Басқалардың айтып жатқаны бізге кірмей жатады. Содан кейін бейтарап бола алмайсыз. Тәңіршілерде мысалы жақсы нәрселер бар шығар. Немесе сәләфтарда, басқаларда. Олардың да айтып жатқанынан біз бейхабармыз. Олар жүрген жолменжріп көрген жоқпыз. Олар сүрген өмірді сүріп көрген жоқпыз. Содан кейін біз өзіміздің масхабымыздағы нәрселерді ғана айта алмыз да басқаларды айта алмаймыз. Бір сөзбен айтқанда білімсіздіктен келіп туындайды. Ал журналист қай кезде көз қарасын айту керек. Мені мысалы Аман Тасыған ретінде қонаққа шақырып, бүгін мені тыңдауға шақырдыңыздар ма, мен бүгін көзқарасымды айтуға рұқсатым бар деп ойлаймын. Ал мен хабар жүргізіп жатсам мен өз міндетімді қызметімді атқарып жатқан адаммын.
Сәкен:
Студиядан сұрақ бар. Әйелдер құқықтары қазақ медиада басылып жатыр. Журналистердің өзі жиі сексизм шейминг көрсетеді. Асыл аран, Евразия, 31 арналарда көріп жүрміз. Қазір қатын деген сөздің намификациясы жүріп жатыр медиа саласының өзінде. Осыны қалай шектейміз, сұраққа еркек кейіпкер жауап берсін позициясын естігім келіп тұр дейді Динара есімді көрермен.
Аман:
Енді қатын деген сөз сексизім емес ол күшті сөз ғой.
Белла: Мен олай ойламаймын.
Аман: Енді телефонымды қазір ашып көрсетсем өзім өте қатты жақсы көретін жарымды қатыным деп сақтағанмын. Оған балдай жағады.
Белла: Олбүкіл Қазақстанның әйелдеріне балдай жағады дегенді білдірмейді ғой.
Сәкен: Дархан, Ербол не ойлайсыздар? Мына сексизм, шейминг, әйелдерге кішкене басқа көз қарас сол туралы? Біздің телеарналарда БАҚ құралдарында қандай жағдай?
Ерол: Мен шынымды айтайын қазір анайы хабарлар, анайы мақсаттарға көзделген дүниелер тез тарап жатыр ғой. Кез келген интернет жобаны қараңыз, телехабарларды қараңыз қаптап кетті ғой. Ашық ойын айтам деп келіп бүкіл елдің алдында ……
Дархан:
… көзқарасын өзгертіп жатыр иа, мына әйелдер құқығы мәселесінде. Бізде әйелдерде потриалды қоғам мәселесі болғандықтан қатты төмендетіп қараймыз. Мен екі жүзділікті байқаймын көбінде біздің қазақ қоғамда, Қазақстанда. Әйелдерді аялау керек, алақанда ұстау керек депү Мұның астарында әйелдерді төмен санау біздің қолымыздан келетін дүние олардың қолынан келмейді дген яғни орысша айтқанда лицмила жатыр да. Әйелдердің құқығы абсалютно тең болу керек. Және оларды кесітуге болмайды. Аман тасыған айтып жатыр ғой. Қатын деген сөз этимологиясына сүйенсек деп жатыр да. Бұны этимологиямен ақтап алуға болмайды. Бұның бәрі пахос әңгіме деп ойлаймын. Қазір ол қатын деген сөз негатив. Этимология қуалап өз өзімізді ақтап алар болсақ, өзіңіз де біліп тұрсыз, бәрі біліп тұр оның қандай мағына беретінін.
Аман:
Дархан, енді сіз негатив деп тұрсыз ғой. Бәлкім көпшілік негатив ретінде қабылдайтын шығар. Бірақ оны жақсы мағынасында да қабылдайтын жандар бар. Бұл жерде аудитория екіге бөлінетін шығар. Сәкен аға, Қазақстанда әйелдрді аудиторияда, тақырыптарда кемсітіп жататын тұстары болатын шығар. Ал БАҚ-та әйелдердің рөлі өте жоғары деп ойлаймын. Ақпарат саласынан бастап бастығымыз әйел. Арналардың бірнеше өнімі Алматы, Ұлттық арана, НТК, КТК, 31 болсын менеджерлердің барлығы әйел ғой. Медиа продакшндардың басы қасында бәрінде әйел. Динара Адам, Баян Мақсатқызы, Байбосынова болсын, Толқын апайымыз болсын. Ол жерде әйелдерге жол бермей жатырмыз деп айта алмаймын. Керісінше біз әйелдерді аялап жатырмыз.
Сәкен: Тақырыпты сіз кішкене бұрып кеттіңіз. Ол басқарып отырғанда емес қой мәселе. Хабарлардағы сексизм, шейминг тақырыптарға байланысты сұрақ. Жауаптарыңыз болды деп есептеуге болады. Ары қарай жылжыйық. Тағы бір мәселе бар. Жұлдызға сұрақ. Кейбір әйелдер туралы БАҚ беттерінде ютуб және тағы басқа каналдарда ел назарын жақсылап тұрып аударатын тақырыптар қойылады иа? Айқайлап тұрып. Бірақ ішін ашсаң еш ақпарат жоқ, кейде тіпті тақырыпқа қатысы жоқ басқа дүние жазылған. Бұл оқырман тарту амалы ма?
Жұлдыз: Әрине алдымен кез келген оқырман материалды қарамас бұрын сол тақырыпқа қарайды. Тақырып адамды шақырып тұрса ол ашады ішінде не бар екен деп. Бізде өкінішке қарай тақырып солай айқайлап шақырып тұрғанымен материалдың ішіндегі мазмұны, сауаты өте төмен деңгейде көбінде шынын айтайын. Өйткені менің қазіргі жұмысым журналистикаға қатысты осы Орталық Азиядағы жаңалықтар ғой. Соларға аптасына бір рет мониторинг жүргізіп отырам қазақ тілді аудиторияда журналистерде не жазылып жатыр, қандай тақырып көірек көріледі деп. Қазақ сайттарында көбінесе ең бірінші көп оқылатын материал Баян Мақсатқызы ол кіс іекенші рет тұрмысқа шықты немесе ажырасқалы жатыр екен деген сияқты тақырыптар өте көп оқырман жинайды да ал былай саяси өзекті тақырыптардың оқылымы өте аз.
Белла: Бұл уақытша нәрсе негізі. Клекбеук тақырыптар тек қана этникалық жағынан ғана емес кейін ол сайттың өзіне де адамдарды әкелмейді. Іздеу жүйелері жалған ақпарат тарататын сайт ретінде оны алдыңғы орынға жібермейді.
Сәкен:
Журналистердің этикалық талаптарды ескеруі ескермеуі, аудиториямен санасуы, санаспауы, көрермен алдында қарапайымдылықты ұстау, олардың қалауын ескеру, кері байланысты ескеру сияқты дағдылар БАҚ саясатына қалыптаса ма, әлде журналистің жеке мәдениетіне жеке позициясына байланысты ма?
Белла:
Бұл жерде бәрібір де ойлаймын. Жалғыз журналист ештеңе жасамайды. Мыалы Ербол Мәндібек … боп жатқан кезде басқа журналистер үндемей қалды ғой. Мен ойлаймын редакцияның ішінде болу керек. Жаңағы басшылар емес журналистердің өзінен төменнен жасалған ереже сондай бір солидарнист дейді ғой. Сондай деңгейде болатын болса онда ол әлдеқайда өміршең болатын еді. Мыалы бізде ешандай кінәлері жоқ көбінесе журналистер қуғын-сүргінге ұшыраған кезде бізде кәсіподақтар емес керісінше халықаралық ұйымдар Әділ сөз сияқты сондай ұйымдар ғана қорғайды журналистерді. Мысалы Ербол кетіп бара жатқанда басқа әріптестері айту керек еді. Ол неге кету керек, ол шындықты айтты ол дұрыс емес пе деп. Басқалар үндемей қалды демек олар оны норма ретінде қабылдап отыр.
Сәкен:
Ойыңызша Ербол кеткелі бері, Хабардың рейтингіне әсер етті ме? Жоғарлады ма, төмендеді ме?
Белла:
Әрине әсер етті. Мен ойлаймын төмендеді міндетті түрде деп. Рейтингке әсер етеді. Бәрібір таргетке салса да адамдар көрмейді оны. Адамдарды күштеп әзірге теледидарды көрсете алмайды. Қазақстан телеарнасын. Адамдардың сенімінен рейтинг туындайды. Ерболдың айтқан ішкі мәселесі бізге шын мәнісін көрсетіп отырған жоқ. Басшылық қалай картина көргісі келіп отыр соны ғана көрсетіп отыр дейді да ол қарамайды. Келесі жолы жаңалықтар таңдағанда Азаттықты қарайды. Оданда мен нетралды обективті ақпаратты қарайын деп.
Сәкен:
Аман, сіз тақырыптарды өз ойыңыздан шығарасыз ба жоқ гугл арқылы зерттеулер жасайсыз ба?
Аман: Дәл қазіргі уақытта тақырыптың тренді болып тұр. Тақырыпқа қатысты көрермен көреді. Өкінішке қарай, салмақты жан-жақты қамтылған материалдар сұхбаттар болсын, тақырыбы нашарлау болып қалса, көрілмей қалады. Ол әрине бізді өкіндіреді. Өйткені оның ішінде бір жақсы әңгіме жақсы бір ойлар айтылуы мүмкін. Бірақ тақырыбы сәл солғындай болып қалса қаралымы да сәйкесінше сондай болады. Ал бүгінгі көрермен әріптесім Жұлдыз айтып өткендей тікелей тақырыпқа қарап отыр. Менің соңғы шығарылымымдағы тақырып Диана деген талантты қыз Тқреғалиға тоқал болмаймын бәйбіше болуға дайынмын деп тақырып ұсындық. Бірақ бәйбішесі деп ұсынбадық. Ол кезде мысалы бәйбішесі десек тікелей Төреғалидың бәйбішесі болып кетер еді. Сол тақырыпқа қатысты көрермендер көріп отыр. Әйтпесе бір супер сұхбат болды деп айтпаймын.
Сәкен:
Енді бәріңізге қорытынды сұрақ. Осы бүгінгі ток шоу барысында қандай ой туды? Этика жағынан, журналистикаға қатысты үш аудитория өз аудиториясы, бейбіт және кейіпкер.
Ербол:
Бұған дейін бірнеше жерде сұхбат бердім, айттым. Бізде әлі журналистикадағы ахуалды өзгертуге әріптестеріміздің ешқайсысы аса қатты ұмтылып тұрған жоқ. Бүгінгі жиында да сол. Құр айттық талқыладық болды. Мына жерде бес адам отырмыз ба? Ешқайсысынан бір ұмтылыс көрген жоқпын. Өзгеріс жасайық деген ұмтылыс та ұсыныс та көрген жоқпын.
Дархан:
Басында айтқан сөзіме оралып мысал келтірейін деген едім. Ең басты мәселе мен үшін оқырман аудитория алдындағы ашықтық және адалдық. Мысалы бізде қазір бірнеше сайттар бар артында кім тұрғанын білмейміз. Олар қалай қаржыландырылатынын ашық айтпайды. Қазақстанда жарнамамен күн көру мүмкін емес екендігін қазір бәрі көріп отыр. Сайттар тіптен күн көре алмайды. Сосын кейбір журналистер бар. Біресе тәуелсіз болып жүреді да біресе мемлекеттік болып кетеді. Қайтадан былай-былай жүре береді. Бір жаққа шығып немесе не үшін ондай шешім қабылдағанын айту керек. Одан кейін бір айта кетерлігі қазіргі праймериз туралы. Ондаған журналисті санап шықтым осы праймеризге қатысып жатқан. Барлығы мемлекеттің меншігіндегі және бақылауындағы БАҚ-тың тілшілері. Оның арасында Ерболдың бұрынғы әріптестері көп екен. Әрине журналист те Қазақстанның азаматы олар азамат ретінде депутат бола алады, сайлана алады неше түрлі қызметтер атқара алады. Бірақ кәсіп иесі ретінде олардың бір міндеті бар. Олар оқырман алдында адал болу керек. Мәселен праймеризде жеңіске жетсе мәслихатқа депутат болады, парламент мәжілісіне депутат болады. Биліктің заң шығарушы тармағында журналистер бейресми түрде 4-тармақ болып саналамыз. Олар ертең мәслихат депутаты болса журналистикадан кете ме, әлде түк болмағандай Қазақстан немесе басқа арналарда жұмысын жалғастырып жүре бере ме? Осы мәселені біз ойластыруымыз керек.
Жұлдыз:
БАҚ қоғамның айнасы болу керек. Қазір Қазақстандағы жағдайды мен медиа саласында депрессиялық жағдайда деп бағалайтын едім. Екінші мәселе қазір әлеуметтік желмен бәсекеге түскен кезде қазақ медиасы сол бәсекеден оза ала ма жоқ па?
Белла: Адамның этиканы ұстануына ешқандай заң да басқа да мәжбүрлей алмайды. Ішіңде бар адамгершілігің, тәрбиең этикалық бір құндылықтарың. Және сен оны орындадым деп ешкімге бұлдануыңа да болмайды. Егер сен өзіңнің этикаңа сай әрекет етсең, басқа бір адамдардан талап етіп, мен осындай құрбандық жасадым, маған бір нәрсе қажет деген сияқты. Адамда болуы тиіс кәдімге шартты рефлекс сияқты нәрсе болу керек. Журналисте де этикада дәл солай.
Аман:
Ішіміздегі ұят деген редактор өлмесін. Билік пен БАҚ-тың арасындағы бір келісім жақын уақытта болмайды. БАҚ-тың басынан бақ таймасын.
Сәкен:
Енді қорытынды жасайық. Этиканы сақтау журналистің кәсіби біліктілігімен қатар оның ар ұятының белгісі деп білуге болады. Сондықтан БАҚ құралының басшысына ғана емес оның өзіне де байланысты. Ақпарат таратуда қоғам алдындағы жауапкершілікті сақтау керек. Халықаралық … 17 қағидасы бар. Соларды сақтасақ этика да бәрі жөнделеді. Бірақ жаңағы биліктен де Ербол айтып кеткендей бұны қарастыру керек. Мүмкін заң өзгеру керек шығар, мүмкін министрлік керек пе, керек емес пе? Үкіметтік, мемлекеттік ақпарат құралдары жалпы болу керек пе болмау керек пе, нағыз коммерциялық бәсеке болу керек пе, болмау керек пе? Меніңше бұл да этикаға байланысты Бірінші материалды сосын этика дейміз эстетика дейміз. Қонақтарға рахмет. Ток шоу қалай болғанын көрермендеріміз өздері шешер. Сіздерге рахмет. Барлығыңызға шығармашылық табыс тілейміз. Денсаулық тілейміз. Сау болыңыздар.

1...757677Страница 77 из 77

Бұл уеб-сайт америкалықтардың АҚШ халықаралық даму агенттігі (USAID) арқылы көрсеткен көмегімен мүмкін болды. Internews Қазақстан жарияланымдардың мазмұнына жауап береді, бұл АҚШ Үкіметі немесе USAID позициясын міндетті түрде білдірмейді. «Медиасын» бөліміндегі жарияланымдар автордың көзқарасын көрсетеді, бірақ Internews-тің, USAID-тің немесе АҚШ Үкіметінің позициясын міндетті түрде білдірмейді.

Хабарласыңыз: info@newreporter.org

СІЛТЕМЕЛЕР