Арнайы репортаж түсіресіз бе? Неден бастаймыз? Тақырыпты қалай іздейміз? Қалай түсіреді, қалай монтаждайды? Осы және тағы басқа сауалға ресейлік тележурналист, ТЭФИ сыйлығының иегері, медиатренер («Лёшкина мама» және «Чёрные лесорубы» деген үздік фильмдері бар) Денис Бевз жауап берді. Жазып алдық.

1. БАҚ-тағы тақырыптарды аудиториясы бойынша төрт үлкен санатқа бөлуге болады: тұрғын үй-коммуналды шаруашылық, тұтынушылар, қауіпсіздік, жүргізушілер. Төртеуі де ең үлкен аудитория. Барлық тақырып осы аудиторияға келіп түседі. Қоғамның шын әрі өзекті мәселесін қозғау — репортаждың да, автордың да рейтингін көтереді. 
2. Тақырып мәселені шешу тәсілі ретінде туындауы мүмкін: мәселен, денсаулық мәселесі не қайырымдылық жасау. Айта өтер маңызды жайт: егер потенциалды кейіпкерлер ештеңе жасамаса, онда журналист өзі бірдеңе істеуге міндетті емес. Қоғамның негізгі кемшін тұсы — пассив болу: «Келіп түсіріп кетіңіз, біз ештеңе айтпаймыз, сөйлемейміз» деп жатады. Журналист сол үй тұрғындарының жиналғанынан ақпарат таратуға келуі мүмкін, бірақ олардың орнына бірдеңе істеуге міндетті емес. Журналист құбырды жөндеп бермейді. Ол адамдар су алуы үшін сол құбыр жөнделуін бақылайды. 
3. Әлеуметтік маңызы бар тақырып ≠ қаржылай шығыны ақталады. Арнайы репортаж түсіру шығыны түсетін төлемнен асып кетуі мүмкін. Кейде репортаж авторлары шығынға батады. 
4. Тележурналист дегеніміз — хикаяны суретпен жеткізе алатын, вижуал тілді білетін маман. Кадр дегеніміз = сөз. Монтаждау = сөйлем құрау. Бір кадрдің ұзақтығы (статикалық видеотізбек) орташа есеппен: үш секунд. Кадр хронометражы аудиторияға байланысты өзгеріп отырады: жастар аудиториясына қысқа кадр, егде жастағы аудиторияға ұзақ кадр ыңғайлы. Динамикалы видеотізбектегі бір кадрдің хронометражы кадрдегі оқиғаға байланысты болады. Журналистің міндеті: процесстің маңызды тұстарын өткізіп алмай іс-әрекет динамикасын көрсету. 
5. Статикалық вижуалдың негізгі ережесі — көрерменге жайлы болуы. Кадр хронометражы көрерменнің сол материалды қалай қабылдауына қаншалықты ыңғайлы болуына байланысты. Журналистке динамикадан гөрі статик оңай. Динамикалы видеода мәтінмен жұмыс істеу қиын. 
6. Журналист түсірілім процессін түсінуі керек. Әйтпесе операторға не түсіру керек екенін түсіндіре алмайды. Вижуалды ойланып, қандай видеотізбек болатынын елестетуге бейімделу шарт. Тренинг қатысушылары түсірілімге бара жатқанда монтаж процессін таныстырып, операторға ұзынсонар түсініктеме бермесе, нәтиже болады. Бір-екі нақты сөзбен жеткізсе, оператор да тек қажет нәрсені дәл түсіреді. 
7. План алмастырумен қатар кадрішілік монтаж жасауға болады. Камера планы өзгермей, біра кадрдегі объект қозғалса, бұл да кадрдегі объектіні үлкейтіп-кішірейтеді. Динамикалы процессті түрлі планда түсіру қажет. Бұл — монтаж талабы. Өйткені видео көрерменнің қабылдауына қисынды әрі жайлы болуы керек. Аналитикалық монтажға тек қана ірі план (ара-тұра орташа пландар) қажет. Жалпы план жоқ болса, көрермен шындықтан гөрі драмалы бейнені қиялынан құрастырып алады.

Қазақстан мен Өзбекстандағы тележурналист болып жұмыс істей бастаған адамдар мен дербес видеомейкерлерге арналған «Арнайы репортаж мектебіне» Алматыда 30 мамыр — 3 маусым аралығында өтті.

Бұл материал АҚШ Халықаралық даму агенттігінің (USAID) қолдауымен Орталық Азияның MediaCAMP бағдарламасы аясында дайындалды.