Домой Блог Страница 46

3-модуль. 3-сабақ. Таймлайн

Назгүл Қожабекова
-
0
3-модуль. 3-сабақ. Таймлайн

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек сторителлингте оқиғаны хронологиялық ретпен баяндауға арналған Timeline сервисін қолдануды үйретеді.

Оқуға арналған материал

Таймлайн оқиғаны уақыт тұрғысынан хронологиялық ретпен баяндау үшін негізделген құрал.

TimelineJS — Knightlab лабораториясының өнімі.

Бас беттегі жасыл батырманы шертіп «make a timeline» жасауға кіресеміз.

Таймлайн тек «Spreadsheet Template» арқылы жасалады (көк батырманы шертеміз).

Gmail арқылы тіркелеміз. Бізде кесте шаблоны шығады, онда өзгертулерімізді еніземіз, яғни тақырыбын жазамыз.

Әрбір жол таймлайндағы әрбір беттің ақпараты. Бұл бағдарламада хронологияны сағатына дейін жазуға болады. Әрине мәтініңізді фото,видео,инфографиканы көрнекілей аласыз. Бір ерекшелігі барлық көрнекі элементтерді «google drive»-ке сақтау керек.

Жалпы таймлайн лентасында уақыт, тақырып, мәтін және вижуал орналасады.

Бұл жоба сақталған соң, сілтемені көшіру арқылы embed код қойып, одан әрі дайын материалды сайтыңызға орната аласыз.

Сіздің деректеріңізді жүйелеп тізіп беретін Timeline JS-тен басқа да сервистер бар. Олардың бірнешеуіне тоқталайық.

Tiki-Toki — таймлайн жасайтын сервис. Мұнда сурет, видео, аудио, сайт сілтемелерін кірістіруге болады. Сонда лента көлемді болады. Бұл сервистің ерекшелігі оқырманға 2D -дан 3D режимге ауысуына мүмкіндік беруге болады. Сонымен қоса барлық лентаның сыртқы көрінісін де, жекелеген таймпойнттардың да түрін өзгертуге болады. Тегін нұсқасында тек бір таймлайн жасай аласыз.

Sutori — Мұнда таймлайн көлденең емес, тік қалыпта жасалады . Оқырман контентті жоғарыдан төменге қарай оқиды. Бұл сервиске мәтін, фото, видео, аудио, сауалнама, тесті немесе пікірталас форматтарын кіріктіре аласыз. Дайын таймлайнды сайт немесе блог парақшасына шығаруға, сондай-ақ әлеуметтік желіде бөлісуге болады.

MyHistro — сервис StoryMap JS-ке өте ұқсас, мұнда да геобелгілерге байлап, оқиғаны күні, сағатына дейін баяндауға болады. Нәтижесінде хронологиялық презентация шығады. Дайын таймлайнды embed-код көмегімен сайт немесе блогқа орналастыруға болады. Сервис тегін және орыс тіліне аударылған.

Ұсынылатын әдебиеттер:

Әдемі таймлайн жасаудың оңай жолы.

 

Тақырып бойынша тапсырма:
StoryMap JS көмегімен сүйікті Абай Құнанбаевтың шығармашылық жолын баяндап беріңіз. Таймлайнға өзіңіз ұнататын шығармаларының аудио немесе видео жазбаларын қосыңыз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 3-модуль. 2-сабақ. Интерактив карта

КЕЛЕСІ САБАҚ: 3-модуль. 4-сабақ. Тильда платформасының мүмкіндіктері

3-модуль. 2-сабақ. Интерактив карта

Назгүл Қожабекова
-
0
3-модуль. 2-сабақ. Интерактив карта

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек сторителлинг материалға енгізуге болатын интерактив құралдар, соның ішінде интерактив карта жасауға арналған Storymap сервисін қолдануды үйретеді.

Оқуға арналған материал

Солтүстік батыс университетінің Knight Lab зертханасы — бұл журналистиканы жаңа салалармен ұштасырып, дамытуға бағытталған эксперименттер жасайтын дизайнерлер, бағдарлама жасаушылар, студенттер мен оқытушылардың қауымдастығы. Knight lab қазіргі медиада жиі қолданатын бірқатар танымал сервистерді ұсынады.

Storymap — Knight lab дайындаған құрал.

Журналист жұмысында ең көп қолданатын карта, таймлайн және дейін/кейін деген фото әзірлейтін сервис. Knightlab әзірлеген тегін құралдарды пайдалану үшін тіркелуге gmail пошта қажет.

Storymaр — оқиғаны мекенге байлап баяндауға мүмкіндік береді.

Storymap-пен жұмысты басты беттегі жасыл батырмаға басудан бастаймыз — «make a storymap».

Келесі шыққан терезеде gmail поштасы арқылы тіркелеміз. Келесіде сізге осы бағдарлама арқылы жасалған өзге қатысушылардың карталарын ұсынады. Бірақ біз төмендегі «new» жазуы бар жасыл батырмаға басамыз.

Картамызға тақырып ойлап табу қажет.

Мұқаба суретін қалауыңызға қарай ауыстыруға болады.Фотосуреттерді өз галереяңыздан алатындықтан,оған арнайы папка жасап қойыңыз. Әрі барлық жазылатын мәтіндеріңізді: атауынан басталып сипаттауға дейін алдын ала дайындаған жөн.

Материалыңыз географияға байланысты болғандықтан, арнайы кесте сызыңыз.

Онда картада белгілегетін мекен жайды, тақырыптары мен сипаттамасын алдын-ала дайындасаңыз болады.

Storymap-тың мұқабасы дайын болды. Келесі бетінде іздестіруге арналған жол шығады,сол арқылы керек мекен-жайды тауып, әрқайсысына тақырып қойып,кішігірім сипаттаманы,фото,видеоны қосып,превьюден макетті көреміз. Одан қалса бэкгранудты өзгертуге болады.

«save» батырмасын ұмытпаңыз!

Шартты түрде алынған оқиға карта форматына көшті. Енді оны «share» батырмасын шерту арқылы әлеуметтік желілер арқылы бөлісеміз. Facebook пен Twitter арқылы тек сілтемемен бөлісуге болады, ал сайтта эмбед коды арқылы дәл осы күйінде жариялай аласыз.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Начало работы с Story Maps 
  2. Сервис мүмкіндіктеріне шолу.

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Өз өмірбаяныңызды, туған жер, балалық шағыңыз, студенттік кезеңдерді Story Mаp көмегімен баяндап беріңіз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 3-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг форматтарына шолу

КЕЛЕСІ САБАҚ: 3-модуль. 3-сабақ. Таймлайн

3-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг форматтарына шолу

Назгүл Қожабекова
-
0
3-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг форматтарына шолу

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек сторителлинг форматтары, оқырманды қызықтырар көрнекі ету туралы әңгімелейді.

Оқуға арналған материал

Мультимедиалық сторителлинг

Бастапқыда интернет сайттардағы материалдар құрғақ мәтін түрінде жарияланды. Кейін түрлі-түсті суреттер, графикалар қосылды. Дегенмен мәтін мен суретпен алысқа кете алмайсың. Көлдей мақалаларды соңына дейін оқитын оқырмандар көп емес. Бірақ оқырман интернетте бәрібір ұзақ отырады. Басқа материалдарды оқиды. Не істемек керек?

2012 жылдың соңына қарай редакциялар оқырман психологиясын түсіне бастады. Медиа басшылары, журналистер, дизайнерлер жаңа стандарттарды қалыптастырды, олар Digital Storytelling деп аталды. Түрлі эксперименттер жасалады. Бірақ ең сәттісі New York Times редакциясы жасаған Snowfall интерактивті баяны еді. Осыдан соң интернетте контентті ұсынудың жаңа стандарттары пайда болды. Содан бері мультимедиа құралдары, форматтар көбейді. Ал сторителингті қандай форматта беруді қалай таңдаймыз?

Сторителлингті мультимедиа форматында әзірлегенде ең алдымен мән беретініміз журналистиканың алты сұрағы: Кім? Не? Қайда? Қашан? Неге? Қалай?
Мультимедиа форматын таңдағанда осы алты сұраққа сәйкестігіне, релеванттығына қарай — қай форматпен қай сұраққа жауап беруге ыңғайлы болуына байланысты таңдаймыз.

Яғни оқиғаның қай аспектін, қырын, факторын, қай тәсілмен, құралмен жеткізе аламыз.

Мультимедиа форматын таңдағанда екіге бөлеміз: формат жеке өзі оқиғаны бастан аяқ баяндауға жарай ма және ол үлкен материалдың құрамдас бөлігі бола ма?

Форматтардың көбі өз алдына оқиғаны бастан аяқ баяндауға мүмкіндік береді.

Оқиға негізі — мәтін. Мәтін жазылып болған соң, автор оны көрнекі ете түсетін қосалқы форматты немесе сол мәтінді орналастыруға болатын формат іздейді. Яғни мәтінімізді сол күйінде мультимедиа форматында әзірлейміз, не болмаса мәтін арасына мультимедиа форматындағы көрнекілікті қосамыз. Олар фото, видео, аудио немесе жаңа мультимедиалық форматтар болуы мүмкін.

Фотосыз бүгінде ешбір материал жарияланбайды. Онда кейіпкер, оқиға орны, қалай болғаны бейнеленуі тиіс.

Аудиоформат. Сторителлингті тұтас сұхбат ретінде әзірлеп подкаст жасауға болады. Немесе слайдкаст — кейіпкер әңгімесіне аудио форматтағы бір немесе ондаған фотоны презентациялау.

Видео — сторителлингке үлкен мүмкіндік беретін, таптырмас формат. Бұл қысқа роликтер, фильм немесе фрагменттер болуы мүмкін.

Графика — инфографика, коллаж, фотожаба. Инфорграфика статистика немесе цифрларды сөйлетін таптырмас формат. Сонымен бірге сторителлингті ерекше әрлендіретін комикс немесе фотожаба бар. Фотожабаны қазақ медиасында жиі қолданатын журналист Серік Аббас Шах. Өз туындылары арқылы ол қоғамдағы жағдайға бей жай еместігін немесе оның әлсіз тұстарын көрсетіп отырады.

Карта. Оны графикаға жатқызуға болады. Ол интерактив және статикалық болып бөлінеді. Мысалы, интерактив картасы форматында жолжазбаны әдемі баяндауға болады. Онда уақыт, орын және тағы басқа детальдарды енгізуге болады. Ал, статикалық картаны жай көрнекілік ретінде қолдануға болады. Мысалы, бір оқиғаның орын алған жерін көрсету үшін қолданылады.

Таймлайн. Қазақ онлайн медиасында бұл формат аса танымал емес. Бұл жерде оқиғаны хронология түрінде береміз. Оған қосып басқа форматтарды да қолдануға болады.

Сұрақ-жауап. Ол мультимедиалық форматқа аса келмейді. Тек егер баяндау барысында кейіпкер немесе тарихи оқиғаға кішігірім сипат беру үшін қолданылмаса ғана.

Тест, ойындар. Тест оқырманның сторителлингке көз қарасын білуге, ал ойын оқырманды сол материалға деген қызығушылығын суытпауға, интерактив орнатуға мүмкіндік береді.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Мультимедиалық өнім мен дұрыс жазу дағдысы үшін журналиске қажет құралдар
  2. Советы журналистам: как делать мультимедийные истории об экологии?
  3. Storytelling Tools. We build easy-to-use tools that can help you tell better stories.
  4. Коммерсант жасаған “Земля отчуждения” жобасы
  5. 14 методов онлайн-сторителлинга: тексты, графика, анимация, видео, аудио, social media 

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Қалаңыздағы ғимараттардың тарихи суреттерін табыңыз. Дәл сол ракурстан жаңа суретке түсіріңіз. Осы екі суретті juxtapose сервисінің көмегімен дейін және кейінгі көрінісін жасап, бөлісіңіз.

 

КЕЛЕСІ САБАҚ: 3-модуль. 2-сабақ. Интерактив карта

2-модуль. Кәсіби кеңес

Редакция
-
0
2-модуль. Кәсіби кеңес

Сторителлинг онлайн-курсының “Кәсіби кеңес” тұрақты айдары бар. Мұнда журналистер сторителлинг материал дайындау бойынша тәжірибесін айтып, кеңес береді. 2-модулдің “Кәсіби кеңес” айдарында журналист, газет редакторы Жәнібек Нұрыш газет редакцияда сторителлинг материал дайындау процесі қалай жүретіні, сторителлингте ең бастысы не екені, команда жасақтау туралы айтады.

Жәнібек Нұрыш, журналист:

Біздің басылым соңғы уақытта сторителинг жобаларымен айналыса бастады. Газетімізде “Тағдыр” деген айдармен оқырмандарымыздың қилы тағдырына негізделген материалдар да дайындаймыз. Өз редакциямыздағы тәжірибемізбен бөлісейін.

  1. Ең бірінші тақырыпты анықтау керек, сол тақырыпқа сай хикая іздеу керек. Немесе тақырып жоқ, бір кейіпкердің хикаясын біліп қалсаңыз, соны лонгридке айналдыруға болады. Демек, лонгридте кейіпкер оқиғасы керек. Жақсы хикаясыз, кейіпкерсіз ешқандай сторителлинг болмайды. Мұнда жақсы дегеніміз — жақсы не жаман мағынасы емес, мұндағы жақсы дегеніміз — әсерлі/әсерсіз, елең еткізер/еткізбес, таңғалдырып, шошытып, есте қалар хикая.
  2. Мұндай хикая табу үшін алған тақырыбыңызға сай әр жаққа хабарласып, таныстарды аралап, кейіпкерлер іздеу керек. Бір емес, бірнеше хикая тапсаңыз, тіпті керемет.
  3. Содан соң хикаялардың арасынан ең жақсысын таңдайсыз. Әрмен қарай мейлінше сол хикаяны қазасыз. Оқиғаға қатыстылардың барлығын табуға тырысасыз. Кейіпкерді әбден сөйлетесіз, жылатасыз, күлдіресіз, бір сөзбен айтқанда, мейлінше сығып аласыз. Сосын сол тақырыпқа қатысты басқаларды да сөйлетесіз.
  4. Жалпы оқиғаның тұтас картинасы пайда болған соң, жазуға отырамыз. Ең әсерлі тұстарын ерекшелеп аламыз. Сосын хикаяны өрбітіп жазамыз. Осы тұста құрылымын жасау, тақырыпшаларға бөлу, басынан соңына дейін оқырманды ұстап отыру өте маңызды. Яғни, хикаяның бар қызығын бір жерге жинамай, текстің басынан соңына дейін шашып тастаймыз.
  5. Мәтінге иллюстрация: міне, осы тұста бірнеше тәсіл бар. Фото қосу, сурет қылып салу. Лонгрид фотолары не суреттерінің барлығы бір түстес, стилдес болғаны жөн. Мәтінмен үндесіп, үйлесуі керек. Оқырман не суретке не мәтінге қадалып қалмай, мәтін мен фотоларды не суреттерді бір деп қабылдауы керек. Үлкен сторителлинг жобаларды жасау үшін тұтас команда керек. Ол командада бір не екі тілші, Иллюстратор я фотограф, бетті қаттаушы, редактор, шама келсе администратор-продюсер болғаны жөн.

Бізде әлі сторителлинг материалдар аз, өзім holod.media, takiedela.ru лонгридтерін көп оқимын, үйренемін. Лонгридтерді әрлеуге қатысты бір мәселе, сторителлингте иллюстрациясы не тек фотодан не тек сызылған суреттен болуын құптаймын, және инфографика, анимация, түрлі эффект қосуға болар, бірақ эффектілерді асыра сілтеп жіберуге болмайды, себебі назардың барлығын өздеріне бұрып әкетеді.

Сторителлинг жасау қиындығы — хикая тауып, кейіпкерді сөйлеткеннен кейін сол оқиғаға қатысты басқалардан мәлімет алу, оларды сөйлету, егер меморган, құқық органдарына қатысты тұстары болса, олардан жауап алу, міне бұл қиын іс. Сосын тағы бір қиындық — хикаяда айтылғанға фактчекинг, растау мәселесі. Әсіресе, аты-жөнін құпия қалдырғысы келетін кейіпкер оқиғасын жазғанда фактчекинг өте қиын, тіпті кейде мүмкін емес іс екен. Аты-жөнін жасырғанда ойдан шығарылған хикая сияқты көрінуі мүмкін. Мұндайда журналист не медианың репутациясы ғана құтқарады. Саржағал медиа емес, салиқалы медиа, сенімге ие журналист болса, кейіпкерінің аты-жөні құпия хикаяға аудитория сенеді.

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 2-модуль. 3-сабақ. Сторителлингке материалдар жинау

2-модуль бойынша тест

Редакция
-
0
2-модуль бойынша тест

Әр модуль соңында курс қатысушысының оқып-үйреніп, білгенін пысықтауы үшін тест сұрақтары беріледі. 2-модуль бойынша тест сұрақтарына жауап беріп, өз-өзімізді сынап көрелік…

1-модуль бойынша тест

Редакция
-
0
1-модуль бойынша тест

Әр модуль соңында курс қатысушысының оқып-үйреніп, білгенін пысықтауы үшін тест сұрақтары беріледі. 1-модуль бойынша тест сұрақтарына жауап беріп, өз-өзімізді сынап көрелік…

1-модуль. Кәсіби кеңес

Редакция
-
0
1-модуль. Кәсіби кеңес

Сторителлинг онлайн-курсының «Кәсіби кеңес» тұрақты айдары бар. Мұнда журналистер сторителлинг материал дайындау бойынша тәжірибесін айтып, кеңес береді. 1-модулдің «Кәсіби кеңес» айдарында журналист Аян Қалмұрат сторителлинг тақырыбын таңдау туралы сөйлейді. Ол сторителлингке қандай тақырып таңдап, қалай кейіпкер табатынын баяндайды. Видеоны көрейік…

1-модуль бойынша ТЕСТ

1-модуль. 3-сабақ. Мінсіз сторителлинг шарттары

Назгүл Қожабекова
-
0
1-модуль. 3-сабақ. Мінсіз сторителлинг шарттары

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек мінсіз сторителлинг неден құралатынын айтады.

Оқуға арналған материал

Мінсіз сторителлингті жазуға кіріспес бұрын алдымен журналистиканың басты алты сұрағын есімізге түсіреміз. Бұл сұрақтарды «Бес W және бір H» деп те атайды. Кім – Who, Не – What, Қашан – When, Қайда – Where, Неге – Why және Қалай – How. Журналистикадағы осы басты алты сұрақ сторителлинг компоненттерімен қабысып жатыр.

1. Компонент — орын және уақыт — Қашан және қайда?

Көркем әдебиет болмағандықтан, оқиғаның орны мен нақты уақыты баяндалуы тиіс.

2. Бас кейіпкер. Ол жалғыз немесе тағы бірнеше кейіпкермен араласуы мүмкін, автор калауы бойынша олардың мінездерінен параллель өткізеді немесе бір-біріне қайшы етеді.

Бас кейіпкер болу керек деген шарт емес, бірақ онсыз сторителлинг жасай алмаймыз.

3. Конфликт. Әдебиеттегі 32-33 фабуланың әрбір өзегінде конфликт жатыр.
Конфликт бар жерде кейіпкердің оған деген реакциясы, әрекеті және шешімі болады. Кейіпкер оң немесе теріс жолға түсуі, не болмаса сол конфликтіге түспеу — бәрі әрекет.

Мінсіз сторителлингте тосын эффект/сюрприз, яғни оқырман күтпеген, басынан айтылмаған бір жағдай болу міндетті.

6. Таңдау жасау қиындығы. Міндетті түрде кейіпкердің алдынан таңдау шығу керек. Ол кейіпкерді болашағын болжауға, өткеніне көз салып шешім табуына итермелейді.

7. Интрига — әрбір әдеби жанрда, өмірдің өзіңде де кездеседі. Ол қандай, кімнің арасында, қалай жетілетінін автор өзі шешеді.

8. Өзгеріс — процесс күйінде кейіпкердің жаңа күйіне алып келеді. Осы тұста оқиғаның шешімі шығады.

9. Қисынды қорытынды кейіпкердің жүріп өткен жолынан, ішкі және сыртқы өзгерісінен, айналасындағы өзгерістен түйгені.

Мінсіз сторителлинг қандай болу керек:

        1. Оқиға шынайы (өмірден алынған, фактіге негізделген) болу керек;
        2. Интриганы соңына дейін сақтау керек, бірақ әңгімеңіз кұр бос сөз болып кетпей, оқырманды ширықтырып, қызығушылығын суытпау;
        3. Сынақ пен шешім. Кейіпкер сынаққа тап болуы қажет әрі одан оң немесе теріс шешім шығаруы тиіс;
        4. Құрылымы. Оқиғаны баяндайтын материал сауатты жазылуы тиіс. Қандай форматты таңдасаңыз да — аудио, видео, фоторепортаж, мәтін —оқиғаның басы,шырқау шегі және қорытынды бөлімі өз ретімен жүруі керек;
        5. Оқиға эмоцияға толы болу керек. Кейіпкерлеріңіздің айналасы, өздері де эмоцияға толы болу керек. Және оқырманның эмоциясын ояту керек. Эмоцияны берудің ыңғайлы форматы: фото, аудио және видео;
        6. Деталь молдығы. Автор қандай да бір детальдарды баяндау форматына енгізуі қажет. Оны көру оқырман қызығушылығын арттырады;
        7. Оқырманның атсалысуы — оқырман өзің бас кейіпкердің орнына қою арқылы оқиғаға негіз болған әлеуметтік проблемамен танысады, одан шығу жолын білетін болады,әрі өмірде сондай жағдайға тап болғандардың халін түсінеді;
        8. Динамика. Мысалы видеода статикалық кадрлар қолданылмайды, тура солай мәтінде де бір нәрсені ғана әрдайым әрі шексіз сипаттауға болмайды;
        9. Визуал контент. Әсіресе онлайн платформадағы материалдарда қажет. Визуал контент форматтары шексіз;
        10. Әр экранда оңай көрсетіледі. Аудио, видео лонгридтің форматы кез келген құрылғыдан — смартфон,ноутбук,планшет т.б.) оңай көрсетілуі қажет, сонда аудиторияға бұл материалмен бөліседі, сторителлинг оқырманы көбейеді.
        11. Түрлі эмоция тудырады. Кейіпкердің эмоциясы арқылы оқырман эмоциясын тудыру. Бұл реакция сторителлингті көпшілікке қызықты етіп қана қоймай, сонымен бірге әлеуметтік проблеманы көтеріп, шешімін табуға көмектеседі.
Ұсынылатын әдебиеттер: 

  1. How to Write a Novel Using the Snowflake Method. Randy Ingermanson
  2. Сторителлинг. Как использовать силу историй.  Аннет Симмонс
  3. Золотой ключик инфосторителлинга. Михаил Хенкин

 

Практикалық тапсырма:

Алдыңғы сабақтарда айтылған кеңес, нұсқауларды ескере отырып, өміріңізді өзгерткен бір оқиғаны баяндап беріңіз. Бұл оқиға әрине сторителлинг бола қоймас … Бірақ, барлығы да мүмкін ғой?

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 1-модуль. 2-сабақ. Сторителлинг бөлімдерін баяндау техникалары

1-модуль бойынша КӘСІБИ КЕҢЕС

1-модуль. 2-сабақ. Сторителлинг бөлімдерін баяндау техникалары

Назгүл Қожабекова
-
0
1-модуль. 2-сабақ. Сторителлинг бөлімдерін баяндау техникалары

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек сторителлингте оқиғаның кілті мен құпиясы неде екенін, кейіпкер оқиғасын баяндау шеберліктері туралы айтады.

Оқуға арналған материал

Сторителлинг құрылымының қатып қалған ережесі жоқ. Дегенмен өзіңіздің алғашқы сторителлингіңіз үшін жеңіл шаблонды пайдалана аласыз. Кейінірек тәжірибеңіз арта түскен сайын сіздің баяндарыңыздың құрылымы да түрлене түседі.

Ең алдымен аудиторияны қызықтыруды ойлаңыз. Сіздің міндетіңіз жазушы болу емес, оқырманды қызықтыру. «Ол өмірі бірсарынды қарапайым ауыл мұғалімі еді. Аляскаға барып, поляр шұғыласын көремін деп ешқашан ойламапты…», «30 жылдық тәжірибесінде аппендэктомия операциясына үш мыңнан астам рет кірген екен. Бірақ бұл жолы қобалжуы басылар емес…» Сіз кіріспеңізде кейіпкеріңіз туралы ақпарат бере отырып, оның миллиондаған адамнан ерекшелігін көрсетуіңіз керек. Оқырман неліктен ары қарай оқуы керек? Неліктен сіз дәл осы кейіпкерді немесе оқиғаны таңдап, оны сторителлинг арқауы еттіңіз? Кіріспеде осы сұрақтың аңдатпасы болуы тиіс.

Қандай да бір оқиғаның өзегі – кейіпкер. Кейіпкерсіз ешқандай оқиға жоқ. Өйткені, әрбір әңгімеленетін оқиға — бір адамның басынан кешкені. Мұнда кейіпкер қиын жағдайға түседі, небір өзгерістерге тап болады, соңында оқиға шиеленісіп барып, шешімі шығады.

Шығармашылық ережелерге сүйенсек, кейіпкерің есік қағылған кезде бірден есікті ашса, онда мұнда оқиға жоқ деген сөз. Ал, егер кейіпкер есік ашуға бара жатқанда оқыс оқиға болса, міне осы қызық. Себебі, ол кедергіге тап болды және ол оқиғанын әрі қарай дамуына түрткі болады. Кейіпкеріміз тағдырдың ағысымен еріп кете беретін, ешқандай қарсылық танытпайтын адам емес. Ол — күрескер, ол мақсатына жету жолында түрлі кедергілерден өтеді, ол әрине өзгереді. Өзгеріс оң немесе теріс болуы мүмкін. Кейіпкерді өзгеріске итермелейтін мотивациясы болады. Сол мотивация оң болса ол мақсатына жетіп, күллі әлемді оның құрылымын,өзің және айналасындағыларды өзгерте алады. Бірақ сторителлинг хеппиэндпен аяқталатын ертегі емес. Сіз жазушы емес, журналистсіз. Сондықтан әрбір өзгерістің аяғы жақсылыққа ұласпауы да мүмкін. Кейіпкер күресі жеңіспен аяқталмаса, сторителлингтің баяны ашық қалады. Есесіне ол ой, кейіпкер күресі ары қарай оқырманның басында жалғасады.

Сторителлингтің ең басты шарттарының бірі — кез келген кейіпкер оқырманның эмоциясын тудыра алуы керек. Егер автор тыңдаушыны кейіпкер үшін уайымдауға тартып, оқырман оның әрбір қадамына алаңдайтындай мәтін құрамаса, онда бұл жазушының шеберлігіне күмән келтіруге болады. Сөйтіп, кейіпкердің міндеті —аудиторияны автор қалыптастырған әлемге алып келу, сол әлемнің эмоциясын оқырманға жеткізу.

Медиа салада «вовлечение аудитории» деген термин бар (аудиторияны оқиғаға тарту), яғни аудиториямен интерактив жасау. Мысалы, тек газет пен телеарналар заманында аудитория қандай да бір шығармашылық туындыдан алған әсерімен редакцияға хат жіберіп немесе телефонмен қоңырау шалу арқылы бөлісетін. Бұл байланыстың қазіргіден айырмашылығы жеделдігінде. Сіздің шығармаңыз онлайн платформаға бірден шығады әрі бұл мезеттен бастап ол өз бетімен өмір сүреді. Осындайда медиа мамандары «басқа оқиға басталады» дейді. Яғни жазылған оқиғаның өз оқиғасы басталып кетеді. Ол жетер жеріне жетіп, нәтижесін береді. Кейіпкер адам болуы шарт емес, ол қандайда бір идея немесе сөз болуы мүмкін (жазушының қалауына).

Оқиғаны баяндаудың ең жеңіл жолы — үш актілі драматургия құрылымын қолдану. Бірінші актіде оқиғаның басы немесе экспозиция мұнда кейіпкер кім, оның жағдайы, мінезі қандай, қандай қиыншылықтардан өткенін баяндаймыз.

Екінші актіде оқиға шиелініседі. Кейіпкер мақсатына қарай жолға шығады, сол жерде өзгереді, өзіңе үңіледі, қатесін түсінеді, оны түзеуге әрекет етеді. Егер кейіпкер ауру болса, оның мақсаты — жазылу, кедей болса — баю немесе айналасын өзгерту болуы мүмкін.

Үшінші актіде кейіпкердің белсенділігі азаяды, оқиғаның шешіміне жақындаймыз. Әлеуметтік маңызы бар оқиғада сыртқы күш әсер етеді, ол мысалы мемлекет, өзге азаматтар және т.б. болуы мүмкін. Яғни кульминацияда оқиға шешімі табылмақ не оның баяны ашық қалмақ. Өз кейіпкеріңіздің оқиғасын осы құрылымға салып, эмоция тудыратын детальдерді орында пайдаланыңыз. Сіздің баяныңызда артық сөйлем, сөз болмауы тиіс. Ешқандай жүктемесі жоқ бос сөйлемдер драматургияны нашарлатып, оқырманды жалықтырып жібереді. Сондықтан мәтін жазу кезінде барынша редакциялаған жөн. Сторителлингті баяндаудың қатып қалған формуласы жоқ. Шеберлігіңіз артқанда шаблоннан шығып, өз конструкцияңызды құруыңыз әбден мүмкін.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. 8 техник сторителлинга
  2. Оқиғаны шеберлікпен баяндаудың 6 ережесі (Pixar кеңесі) (ағылшын тілінде)
  3. Кез келген жазушы қолдана алатын 7 сюжет құрылымы (ағылшын тілінде)

 

Тақырып бойынша тапсырма:

Журналист Дархан Өмірбектің «Егемен Қазақстан» сайтында жарияланған «Америка асқан алғашқы қазақтар – соғыс тұтқыны болған Мұхтар Қарабай АҚШ-қа қалай барды?» материалын оқып, құрылымына назар аударыңыз. Кіріспе бөлімі, негізгі бөлімі мен қорытындысына «тақырыпшалар» тауып жазыңыз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 1-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг құрылымы.

КЕЛЕСІ САБАҚ: 1-модуль. 3-сабақ. Мінсіз сторителлинг шарттары

1-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг құрылымы.

Дархан Өмірбек
-
0
1-модуль. 1-сабақ. Сторителлинг құрылымы.

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, журналист Дархан Өмірбек сторителлинг құрылымы: кіріспе, экспозиция, негізгі бөлім, кульминация, түйін туралы әңгімелейді. 

Оқуға арналған материал

Күрделі тақырыптарға жазылған мақалаларда әдетте терминдер, сандар, құрғақ фактілер көп болады. Мұндай көлемді мақалаларды оқырман соңына дейін оқуы екіталай. Сондықтан журналистер сторителлинг форматында күрделі мәселелерді оқырманға жеңіл жеткізуге тырысады. Адамға тек адам қызық. Кейіпкердің басынан өткен жағдайы арқылы оқырман оқиғаға қызығады. Журналист деректермен жұмыс жасауы қажет. Егер қорытынды мақалаңыз 5 мың сөз болса, сіз 50 мың сөзден тұратын материал жинайсыз. Архивпен, дереккөздермен жұмыс істей білген жөн. Сторителлингті жазуға отырмас бұрын ең алдымен жоспар құрған жөн. Журналист сюжеттің немен басталып немен аяқталатынын алдын ала біледі. Журналистің жазушыдан ерекшелігі — ол фактіні ойдан шығара алмайды.

Сторителлинг көлемді материал. Оның құрылымы — кіріспе, экспозиция, негізгі бөлім, кульминация, түйіннен тұрады.

Кіріспе. Кіріспеңіз қызық болмаса, ары қарай ешкім оқымайды. 1 минут ішінде адам 200-300 сөз оқиды десек, сіздің алғашқы 200-300 сөзіңіз ерекше жазылуы тиіс. Оқырманды мақаланың қызық екеніне көндіру қажет. Кіріспе тұзақ функциясын атқарады.

Тұзақты қалай құрамыз? Тұзақ оқырман ойында бұдан әрі не болды ойын ұялатып, интрига тужыруы керек. Ондай сұрақ туындамаса, кіріспе өз функциясын орындамады.

Экспозиция — сараптама мақалынан айырмашылығы, сторителлингте оқырман өзін сол оқиғаның ажырамас бөлігі сезінуі тиіс. Кейіпкерді бұрыннан танитын, оқиғаны ЗД форматындағы фильм тамашалап отырғандай сезінуі тиіс. Ол үшін не істеу керек? Бізге экспозиция бөлімі керек. Мұнда кейіпкерді жақынырақ таныстырамыз, оның образын ашамыз. Оның мінез-құлқы, киім киісі, сөйлеу манерасы, т.б. ерекшеліктерін сипаттаймыз.

Негізгі бөлім. Мұнда кейіпкердің басынан өткендерін хронологиялық тәртіп ойынша тізіледі. Әңгімелеудің тарихи еңбектен айырмашылығы, журналист уақыттық хнологияға тікелей тәуелді емес. Егер оқиға 10 жылға созылған болса, оныншы жылы болған оқиғаны айтып оқиға басына оралуға болады. Ал тарихшыларда ондай еркіндік жоқ. Дегенмен журналистік сторителлинг мақаласында өзіндік хронологиясы болады. Хронология дегеніміз оқиғадағы әрекеттер желісі белгілі бір шартқа бағынуы керек. Мәселен, журналистік терең еңбектің мәні қылмыс болса, қылмыстың не екенін басынан бастап жазуға болады.

Негізгі бөлімнің басты шарты кульминация. Әңгіменің бір шарықтау шегі боулы керек. Әйтпесе адам өмірі бірсыдырғы болса, оқырманға қызық болмайды. Кейіпкер өмірінде бір оқиға болуы тиіс, бірнеше оқиға болуы мүмкін. Бірақ олардың ішіндегі ең маңыздысын, тұздық ретінде ортасынан кейінгі бөлікке сақталады. Бірақ бүкіл әңгімедегі баяндама сол оқиғаға алып келуі керек.

Әңгімелеу форматында кино, драматургиядағы жиі қолданылатын «Чехов мылтығы» ережесін ойда ұстағанымыз абзал. Яғни бірінші актіде қабырғада мылтық ілініп тұрса, ол екінші немесе үшінші актіде атылуы тиіс. Артық факті, артық дерек болмауы тиіс. Мақаланы түзеткен кезде бір параграфты, деректі, сөйлемді алып тастағанда мәні өзгермесе, демек ол артық.

Әңгіме соңы. Әңгіменің соңында маңызды рөл ойнатын деталь туралы дерек жанама түрде болсын сторителлинг ішінде айтылуы тиіс. Мәселен бір адам шырғалаңнан өтіп, қиындықтарды жеңіп, сюжет соңында тұзаққа түсті делік. Сол сәтте дорбасынан бәкісін алып, тұзақты кесіп, босап шықты. Дорбадағы пышақ кенеттен пайда болмауы тіс. Ол туралы деталь әңгіме барысында айтылған болуы керек. Осылайша әңгіменің логикалық түйіні шешіледі.

Ұсынылатын әдебиет:

  1. Журналист Дархан Өмірбектің eurasianet.org  сайтында жарияланған «The Kazakh centenarian who escaped the Soviets twice» материалы.

 

Тақырып бойынша тапсырма:

Сұрақтарыңызды, ұсыныстарыңызды әлеуметтік желідегі парақшаларымызға жазыңыз. Дәріс, ұсынылған материалдар немесе осы тақырыптағы өз ойларыңызды әлеуметтік желілерде #QazStorytelling2020 хештегімен бөлісіңіз, біздің спикерлер сізге жауап беруге тырысады.

 

КЕЛЕСІ САБАҚ: 1-модуль. 2-сабақ. Сторителлинг бөлімдерін баяндау техникалары

1...454647...77Страница 46 из 77

Бұл уеб-сайт америкалықтардың АҚШ халықаралық даму агенттігі (USAID) арқылы көрсеткен көмегімен мүмкін болды. Internews Қазақстан жарияланымдардың мазмұнына жауап береді, бұл АҚШ Үкіметі немесе USAID позициясын міндетті түрде білдірмейді. «Медиасын» бөліміндегі жарияланымдар автордың көзқарасын көрсетеді, бірақ Internews-тің, USAID-тің немесе АҚШ Үкіметінің позициясын міндетті түрде білдірмейді.

Хабарласыңыз: info@newreporter.org

СІЛТЕМЕЛЕР