«Медиасауат — адамның қоғамдағы мәдени, әлеуметтік және демократиялық процесстерге қатысуына жол ашатын негізгі құзірет. Медиасауат машығы дегеніміз — қауіпсіз өмір, жақсы жұмыс, бақуат тұрмыс және ұлттық қауіпсіздік кепілі». Финляндия Білім министрлігіндегі Аудиовизуал медиа ұлттық институтының медиасауат бойынша аға кеңесшісі, доктор Лаури Пальса ұжымдық медиасауат дамыту тәжірибесі туралы презентациясын осылай бастады. Бұл зерттеу институты Финляндияда медиасауаттылықты таныту-тарату, насихаттауға үлес қосып жүрген ұйымдар мен адамдарды қолдап, медиасауат дамыту жұмысын үйлестіреді. Финляндияның медиасауат дамыту тәжірибесі Еуропада ғана емес, жалпы әлемде озық саналады.
Финдердің медиабілім беру саясаты сонау ертеден басталады. Мектептерде жүйелі білім беру 1970 жылдары енгізілді. Алғашқы ұлттық медиасауат саясаты 2013 жылы қабылданды. Әрекет ету мерзімі 2016 жылы аяқталды. 2019 жылы Білім және мәдениет министрлігі жаңа медиасауат саясатын жетілдіріп, пысықтауды Аудиовизуал медиа ұлттық институтына тапсырды. Медиабілім берудің фин моделі әлемге әйгілі, халықаралық деңгейде мойындалған. «Еуропадағы медиа және ақпарат сауаты бойынша мемлекеттік саясат» зерттеуде Дания мен Финляндия ең озық елдер ретінде аталған. Зерттеу қорытындысы бойынша екі елде де медиасауат ұлттық саясатпен тығыз бірігіп, белсенді азаматтық ұстаным және адам құқықтары концепциясымен айқын байланысқан.
Финляндияда әр адам медиасауатын дамытуға жағдай жасалған. «Медиасауат бәріне» деген ұранмен дамып жатыр. Жақсы әрі мәнді өмір сүруге ықпал ететін медиасауат азаматтық біліктіліктің маңызды элементіне жатады. Сапалы, жүйелі және кешенді медиабілім білім беру арқылы медиасауат дамып, тарайды. Финляндиядағы кешенді медиабілім беру дегеніміз — мазмұны, перспективасы, мақсатты топтары мен географиялық қамту ауқымы жағынан жан-жақты медиабілім беруді білдіреді. Сапалы медиабілім дегеніміз — мазмұнды, ешкімді кемсітпейтін, ұдайы дамып отыратын, зерттеулерге сүйеніп бағаланатын білім. Ал жүйелі медиабілім беру дегеніміз — тұрақты және қисынды медиабілім беру.
Медиабілім беруді қолдану ауқымы кең және әралуан. Медиабілім беруді түрлі деңгейде насихаттауға, зерттеуге, дамытуға және жүзеге асыруға болады. Финляндияда медиабілім беру барлық жерде: ресми, бейресми және информалды білім беру мекемелерінде бар. Мектепке дейінгі білім беру, мектеп, кітапхана, жастар ұйымы, музей, мемлекеттік және қоғамдық ұйым, үкіметтік емес ұйымдар, ұлттық, аймақтық және жергілікті компанияларда медиабілімді оқытады. Білім беру жүйесі медиабілім берудің негізін қалыптастырып, қамтамасыз етеді. Бұл әркімнің білімге теңдей қол жеткізуіне жол ашады. Медиабілім беру түрлі мақсатты топтарды қамтиды. Медиабілім беру мәселесі білім және мәдениет, көлік және байланыс, әлеумет пен денсаулық саласы сияқты ұйымдастырушылық секторды да қамтиды.
Медиасауат саясатын дайындау барысында ауқымы, мақсаты мен перспективасы өзгеретінін ұмытпаңыз. Мәселен, медиасауат бойынша халықаралық және ұлттық саясат болуы мүмкін. Медиасауат саясаты оқу жоспарының бір бөлігі, сондай-ақ, мемлекеттік бағдарламаның да бөлігі бола алады. Медиасауат салаларға да бөлінеді, мәселен, кітапханадағы, білім беру саласындағы медиасауат, жастармен жұмыс істеудегі медиасауат. Аймақтық деңгейдегі медиасауат саясаты да бар. Сондай-ақ, медиасауат муниципалитет деңгейінде де тарап жатыр. Медиасауат саясатын жүзеге асыру кезінде жұртшылықтың түрлі сұранысына назар аударып, сұранысты қанағаттандыратын іс-әрекет таңдалады. Форматы әртүрлі болады: зерттеу, сауалнама, сұхбат, сайт жасау, консультация.
9-10 маусым күндері Алматыда өткен Медиасауат халықаралық конференциясында доктор Лаури Пальсаның «Цифрлы технологиялар дәуірінде тұрақтылыққа жету жолы: ұжымдық медиасауат саясатын әзірлеу» деген ашық лекциясы болды. Лекцияның видеожазбасы Қазақстандағы Internews өкілдігінің YouTube-арнасында сақтаулы .
Бұл материал АҚШ Халықаралық даму агенттігінің (USAID) қолдауымен Internews жүзеге асыратын Орталық Азияның MediaCAMP бағдарламасы аясында дайындалды.
