Домой Блог Страница 45

2-модуль. 3-сабақ. Сторителлингке материалдар жинау

Дархан Өмірбек
-
0
2-модуль. 3-сабақ. Сторителлингке материалдар жинау

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, журналист Дархан Өмірбек сторителлингке қажет деректер жинау, кейіпкерден бөлек, оның оқиғасына қатысты барлық адамды сөйлету, деталдарға назар аудару туралы әңгімелейді.

Оқуға арналған материал

Деректер жинау

Сторителлинг журналистің қиялы емес, шынайы деректерге негізделеді. Сондықтан нысан ретінде алынған оқиғаны баяндау үшін журналистік зерттеу жүргізу маңызды. Жалпы журналист өз шығармасында дерек жетпегенде ойдан құрап жаза алмайды. АҚШ-та күрделі тақырыпты зерттеу үшін журналиске бірнеше айдан жарты жылға дейін уақыт беріледі. Әрине, ол жақта қаражат та, бәсеке де жоғары. Қазақстанда ондай уақытты ешкім бере алмайды, көбінесе екі аптаға дейін уақыт беріледі. Сондықтан уақытты тиімді пайдалану керек.

Материал толыққанды шығу үшін: кейіпкердің өзінен, ол сұхбатта атаған адамдардың бәрінен сұхбат алыңыз, жарияланбаған суреттерін жариялауға тырысыңыз, өмірінде тап болған қиындықтарға, одан қалай шыққанына назар аударыңыз, егер кезінде бір ауруды жеңсе, соған байланысты бар деректі жинаңыз, оның дәрігерімен сөйлесіңіз, сол мәселеге байланысты статистика, әлем тәжірибесін кіріктіріңіз. Детальдерге назар аударыңыз, сол оқиға кезінде қандай ауа райы болды, кейіпкер науқас екенін естігенде, оған дейін көңіл күйі қандай болды, қандай киім киген еді, қасында кім болды, қандай сезімде болды, осы сияқты көптеген детальдерге баса назар аудару керек. Сол уақытта жарымен, досымен түсінбестік болды ма әлде қиындық оларды жақындастыру түсті ме, жұмыста қандай жағдай болды? Сондай бір қағанда болмашы әрі қарапайым дүниелер оқиғаға рең береді.

Әсия Сардарбек туралы зерттеу жұмысы 4 айға созылды (ашаршылық жылдары Ауғанға кейін АҚШ-қа көшкен қазақтар жайлы). Ең алғашқы апта сол кісіні табуға кетті. Содан үш күн бойы мен ол адамның өзімен отбасы мүшелерімен кездесіп, әңгімелестім. Қызықты деректерді дәптерге тіздім, өз қалама келіп сол айтылған ақпараттың рас-өтірігін тексердім.

Ол үшін Қазақстан, Ауғанстан, АҚШ-тағы тарихшыларымен сөйлестім, Ауғанстандағы Қазақстан елшілігіне шықтым, Қазақстан тарихын зерттеген америкалық ғалымдармен тілдестім. Соның ішінде Қазақстандағы аштық туралы зерттеулер жазған Сара Кэмерон деген кісімен сұхбаттастым. Деректер іздеп жүргенімде Әсия апамыз туралы 2014 жылы Youtube-те шыққан видеоны таптым. Осы видеоға Зулфия Рахманова деген кісі «Мен бұл кісіні танитын едім, біз бұрын отбасымызбен араласушы едік, ол кісінің номері бар ма екен» деген комментарий жазыпты. Алыс тұрса да менің кейіпкерім туралы қосымша ақпарат білетін шығар деген оймен хабарласпақшы болдым. Алайда аккаунт соңғы рет үш жыл бұрын белсенді болыпты. Апамыздың Мойынқұмнан екенін білемін. В контакті әлеуметтік желісінде локацияны нақтылап іздеу салдым. Сөйтіп бір жас балаларға шықтым. Мен іздеген кісінің туыстары болып шықты. Комментарий жазған адамды табуға екі күнім кетті. Содан бір қызықты деректі білдім. Әсия апамыз «1970 жылы Қазақстанға бардым» деген еді. Мойынқұм ауылынан тапқан кейіпкерім сол сапардың қашан, қалай болғанын нақтылап айтып берді. Бірақ ол кісі Әсия апаймен байланысын үзіп алған екен. Сол кісінің арқасында мен Әсия апаның сапары 1970 емес, 1972 жылы болғанын білдім. Сол кісі арқылы Мойынқұм ауданында тұратын, бұл деректі растайтын бірнеше адамды тауып, олармен сұхбаттастым. Сонда бір ғана детальді нақтылау үшін қаншама адаммен сөйлесуім қажет болды. Жазушы еңбегінен айырмашылығы да осы. Әр дерек, әр деталь қазбалануы тиіс, нақтылануы, тексерілуі керек. Жазуға отырғанда әлі де деректердің жетіспейтінін сезіп, апамыздың үйіне тағы да барып екі күн сұхбаттастым. Сонда кейіпкердің өзімен бес күн сұхбаттасу қажет болды. Кеңес әскерінің кіруі, қуғын-сүргін алғышартын толық түсіну үшін бірнеше кітаптарды оқуыма тура келді. Осыған дейін журналистер апамыздың Ауған асып АҚШ-қа келгені туралы ғана 2-3 минуттық ролик түсірген еді. Мен ашаршылық жылдарынан, әжеміздің шекара асып көшкені, жастық шағының өтуі, қазіргі Америкадағы өмірі туралы толықтырып жаздым. Әжеміз туралы мақала eurasianet.org сайтында жарияланды. Бұл мақала менің 4 айлық еңбегімнің қорытындысы болды.

Сторителлинг жазу үшін деректер іздеу — қоржынға бидайдың дәндерін жинағандай ұзақ әрі күрделі процесс.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Ғылыми деректерді қалай тексереміз 
  2. Медиасауаттылық. Жоғары оқу орындарына арналған. 

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Журналист Дархан Өмірбектің eurasianet.org сайтында жарияланған «The Kazakh centenarian who escaped the Soviets twice» материалын оқып, материалды дайындау үшін қандай дереккөздерді пайдаланғанын жазып көріңіз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 2-модуль. 2-сабақ. Сторителлингке дайындық кезеңдері

2-модуль бойынша КӘСІБИ КЕҢЕС

2-модуль. 2-сабақ. Сторителлингке дайындық кезеңдері

Дархан Өмірбек
-
0
2-модуль. 2-сабақ. Сторителлингке дайындық кезеңдері

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, журналист Дархан Өмірбек сторителлинг тақырыбын анықтап алған соң, дайындықты неден бастау керегін, кейіпкерлермен сұхбаттасқанда қандай сұрақ қойып, рас-өтірігіне қалай көз жеткізуге боларын айтады.

Оқуға арналған материал

Сторителлинг курсында оқып жүріп зерттеген екінші тақырыбым — 1986 жылғы Алматы қаласындағы студенттердің демонстрациясы болған еді. Осы тақырыпты таңдап алып, Нью-Йорктен зерттеу жүргіздім. Бұл тарихи оқиға болғандықтан, бұрын-соңды жарық көрмеген материалдарды табу керек болды. Сол оқиғаның кейіпкерлерімен сұхбат құру қажет. Іздене келе осы тақырыпты Human Rights Watch ұйымы 1990 жылы өз өкілдерін Қазақстанға жіберіп, осы оқиға туралы үлкен зерттеу жүргізгенін білдім. Ол зерттеу нәтижесі баяндама ретінде 1990 жылы қазан айында жарық көрген. Бұл баяндама жарық көргенге дейінгі жазбалар менің зерттеу нысаныма айналды.

Баяндамаға 10 мың сөз кірсе, ол 10 мың сөзді жазу үшін осы ұйымның қызметкерлері жүздеген мың сөзден тұратын зерттеулер мен сұхбаттарды дайындаған еді. Менің мақсатым — осы баяндамаға енбеген детальдерге қол жеткізу болды. Бағыма орай бұл архивтер мен оқитын Колумбия университетінде сақталған екен. Бұл құжаттарда жариялауға арналмаған белгілері болды. Демек, мен құпия құжаттарды тауып мұратыма жеттім. Сонымен қоса АҚШ-та осы «Желтоқсан оқиғасына» қатысты бірнеше кітап шыққанын білдім.

Адамдар тарихи деректерді, бұрын болып кеткен оқиғаларды айтқанда кейбір есінде қалмаған детальдерді өз ойынан қоса салатынын білемін. Сондықтан тарихи деректер бойынша зерттеу жүргізгенде әр деректі бірнеше рет тексеруден өткізу қажет. Мен үшін желтоқсан оқиғасына қатысқан адамдардың 1987, 1990 жылдары берген деректері құндырақ болды. Себебі уақыт өткен сайын естеліктер көмескіленіп, қосымша ойдан құрастырылған деректермен толығып отырады. Мысалы, Алматы қаласында 1986 жылы алаңға шыққан датаның өзін көптеген адамдар «16 желтоқсан күні болды» дейді. Ал менің қолыма тиген барлық құжаттарда 17 желтоқсан деп жазылған. Оқиғаға жақын сұхбаттары шындыққа жақынырақ болады. Сіз тарихи деректермен жұмыс жасасаңыз, осы оқиға орын алған датаға жақын баспасөз материалдарына назар аударыңыз.

Сұхбатты қалай алу керек? Бізде тарихи дерекке, оқиғаға қатысты сұхбатта көбіне «Не болды? Не үшін?» деген сұрақтар қойылады. Бұл сұрақ бір емес, бірнеше рет қойылады. Оқиға куәгері бұл жауыр болған сауалға жаттанды жауабын беруі мүмкін. Бір сұраққа жауап бере берген соң кей деректерді ойынан қосып жібереді. Сондықтан сұрақты тосыннан, басқа қырынан қоюға тырысыңыз. Мәселен, «Қонаевтың қызметтен кеткенін қашан, қандай жағдайда естідіңіз, ол кезде қандай көңіл күйде болдыңыз?» деген сұрақтарды қойған жөн. Адам сол күні алаңға не үшін, қалай барғанын ойдан шығаруы мүмкін. Ал сол күні не кигенін, ауа-райының қандай болғанын, жаңалықты естігенде қайда болғанын ойдан құрай алмайды. Ол деректер шындыққа жақын болуы мүмкін. Сондықтан стандартты емес сұрақтар қойып, түбінде жатқан эмоция, детальдерді шығаруға тырысыңыз.

Деректер жинаған соң, жазуға отыру керек. Ол үшін алдымен жоспарды құру қажет. Ең тиімді жол ақ қағазға ой жүйесін схема түрінде салу. Оларды 1-оқиға, 2-оқиға деп білгілеңіз. Зерттеу детальдерінің барлығын ойда ұстау мүмкін емес, сондықтан барлық детальдерді қағазға жазып түсіріңіз. Енді тақтада немесе қағазда осы детальдерді құрастырыңыз.

Содан соң екінші жоспар жасайсыз, Екінші жоспарда негізгі оқиғаны қалай тарқататыныңызды, 1-оқиға, 2-оқиға, 3-оқиғаның байланыстырып, қайсы кульминацияға келетінін байқайсыз. Сторителлингте детальдерді осылай құрастырып алу қажет. Қағазда жоспар құрылған соң, әңгіме тізбегі құрылған соң жазуға кірісуге болады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Евгений Криницын «Как брать интервью» «Альпина Паблишер» баспасы, 2019
  2. Практическая журналистика 3.0 в Казахстане
  3. Google желісінде іздеудің жасырын мүмкіндіктері.

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Алдағы уақытта зерттеу жүргізіп, сторителлинг жазғыңыз келетін тақырыпты таңдаңыз. Тақырып таңдау кезінде:

  • Бұл тақырыпты неліктен таңдадым, осы жөнінде айтарым көп пе әлде қызығушылығым басым ба?
  • Менің осы тақырыптағы сторителлингім несімен ерекшеленуі мүмкін?

деген сауалдарға жауап беріңіз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 2-модуль. 1-сабақ. Тақырыпқа тереңдеу: «On the clock off the clock» әдісі

КЕЛЕСІ САБАҚ: 2-модуль. 3-сабақ. Сторителлингке материалдар жинау

2-модуль. 1-сабақ. Тақырыпқа тереңдеу: «On the clock off the clock» әдісі

Дархан Өмірбек
-
0
2-модуль. 1-сабақ. Тақырыпқа тереңдеу: «On the clock off the clock» әдісі

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, журналист Дархан Өмірбек оқырманды жалықтырып алмау әдістері туралы айтады.

Оқуға арналған материал

Оқырман назарын ұстау әдістері. On the clock off the clock ережесі.

Қазақстандық медиада сторителинг форматында зерттеу мақалаларын жазу кеңінен қолданылмайды. Бұл әңгімелеу сипатындағы материалдардың отандық ресурстарда жоқ екенін білдірмейді. Аға буын журналист, жазушылар әңгімелеу форматын көп қолданған. Бірақ олардың жазғаны — очерктік мақалалар. Оқырманға көбіне жолжазба очерктері таныс. Өздерінің естіген, көрген әңгімелерін баяндау сипатында. Сторителинг тұрғысынан бұл өте маңызды. Көргенін әдемілеп әңгімелеу екінің бірінің қолынан келмейді. Дегенмен журналист шеберлігінің шарықтау шыңы — зерттеу материалдары. Өз көзіңізбен көргенді баяндау жақсы. Ал көрмеген, бірақ зерттеген дүниені баяндау одан да зор шеберлікті талап етеді. Кейіпкер өмірін көргендей майын тамызып әңгімелеу, маңызды детальдерге мән беріп, құрылымын жасауды үйрену қажет.

Өзіңізді сол әңгімеге қосасыз ба, жоқ па, мұны өзіңіз шешесіз. Кейде өзіңіздің кейіпкермен танысқаныңызды айтуыңыз мүмкін. Немесе зерттеу процесінде әсеріңіздің өзін әңгімеге арқау етуге болады. Немесе үшінші тараптан, өзіңізді мүлдем қатыстырмай баяндауыңыз мүмкін.

Narrative writing сабағында үйренгеніміз — On the clock off the clock әдісі. Әңгімелеу форматының маңыздылығы: егер сіздің мақалаңыз тек сипаттаудан тұратын болса, онда ол оқырманды жалықтырады. Қазақ әдебиетінде жиі айтылатын сын — сюжеттен гөрі сипаттау көбірек. Бірақ әрекеттен соң әрекет бола берсе де оқырман ақпаратты қорытып үлгермейді. Сондықтан әрекеттен соң сол оқиға алғышарты, сипаттамасына тоқталған жөн. Бұл оқырманның тақырыпты тереңірек түсінуіне жол ашады. On the clock off the clock ережесі дегеніміз осы. The clock ағылшын тілінен сағат деген сөзді білдіреді. Яғни сағат тілінің бойымен, және сағат тілінен тыс баяндалатын дүние. Мәселен сіз бір әңгімені сағат тілінің бойымен айтып келе жатсыз. Кенет сағат тілін тоқтатып, әңгіме желісін ары қарай жалғастырмай, айтқан оқиғаға сипаттама беріп тоқталдыңыз.

Мұндай мысалдар қазақстандық медиада да кездеседі. Мысалы vlast.kz сайтында жарияланған «Анархист, арестант и начальник разведки» деп аталатын фоторепортажы әңгімелеу форматында жақсы жазылған. Журналистер әңгімелеуді экспозициядан бастаған. Азаматтық белсенді Бейбарыс Толымбековтың әскери ант беру рәсіміне өздері де қатысып оқиға ортасында жүріп баяндайды. Әңгіме әскери борышын өтеп жүрген сарбаздың ант қабылдауы, алайда Бейбарыс Толымбековтың кім екеніне тоқталады. Медиада жарияланатын мақалалардың құрылымына, баяндау техникасына назар аударып, қандай әдіс-тәсілдерді қолданғанына назар аударып жүріңіз.

Оқиғаны баяндаудың бірнеше әдісі бар. Солардың бірнешеуіне тоқталайық.

Мономиф немесе Кейіпкер жолы

Бұл баяндаудың ең кең тараған түрі. Бұл концепция кейіпкердің басынан өткен қиындығы, жүріп өткен жолы және соңында бақытқа жетуіне құрылған. Қазақтың халық ертегілерінен бастап соңғы уақытта көп тыңдалатын мотивациялық әңгімелерге дейін осы техникаға құрылған. Бірақ оқырманды жалықтырып алмау үшін драматургия заңдылықтарын есте ұстаңыз.

Тау

Бұл алдында айтылған техникаға өте ұқсас, бірде көл, бірде шөл болатын жағдайды баяндау. Алайда тау асып, қыр кезіп жүргенде оқиғаның соңы тәтті аяқталмауы да әбден мүмкін. Көбіне бизнестегі сәтсіздіктер, аяқталмаған күрес туралы материалдарға келіңкірейді.

Sparklines (болған және болуы мүмкін жағдаяттар)

Бұл концепция болған жағдайда және болуы мүмкін сценарийді салыстыра отырып баяндауға құрылған. Бұл тәсіл жарнамалық роликтерде жиі қолданылады. Немесе бірдей жағдайдағы әртүрлі топтардың тәжірибелерін салыстыра отырып контрастіні көрсетуге ыңғайлы.

Соңынан баста

Бұл тәсіл “реверсивті драматургия” деп те аталады, киноиндустрияда көп қолданылады. Белгілі бір жайтты басынан өткерген кейіпкер оқиға орнында немесе содан соң қайта өткен шаққа оралып бәрінің қалай басталғанын баяндап береді. Мұнда оқырманды бірден кульминацияға апарып тастайды да, ақырындап жағдайдың қалайша осыған жеткенін суыртпақтап айтып отырады. Бұл тәсілді қолданғанда барлық детальдерді бірден жайып тастамаңыз, оқырманды қызықтыратын жайттарды біртіндеп шығарып отырамыз.

Фальстарт

Бұл оқиға кәдімгі мамыражай, күнделікті күйбең сәттерден басталады. Кенет… Бір қараса, әлем астан-кестең. Осы жерде кейіпкер де, оның өмірі де кілт өзгереді. Нағыз оқиға басталады. Оқырман не күтерін де білмейді. Фальстарт тәсілін қазіргі танымал сериалдар жақсы қолданады. “Тақтар ойыны” сериалының қалай басталғаны есіңізде шығар, Эддар Старктің баянды өмірінен басталып, отағасының басы шабылғанда көрерменді есеңгіретіп, әрі экранға одан әрі телмірткен жоқ па еді?

Сторителлинг жазатын кезде оны баяндау техникасына назар аударыңыз. Дегенмен техникамен қатар журналистке мықты дайындық керек. Бұл туралы келесі сабағымызда айтылады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. 4 Articles You Must Read That Will Turn You Into A Fan Of Narrative Journalism
  2. Анархист, арестант, начальник разведки
  3. Михаил Хенкин. “Золотой ключик инфосторителлинга”

 

Тақырып бойынша тапсырма:

Журналист Аян Қалмұраттың «Анамды сағынбауға тырысатынмын» мақаласындағы бір кейіпкерді таңдап, оның оқиғасын On the clock off the clock әдісін қолданып баяндап көріңіз. 

 

АЛДЫҢҒЫ 1-МОДУЛЬ САБАҚТАРЫ: Сторителлинг құрылымын жоспарлау

КЕЛЕСІ САБАҚ: 2-модуль. 2-сабақ. Сторителлингке дайындық кезеңдері

4-модуль бойынша тест

Редакция
-
0
4-модуль бойынша тест

Әр модуль соңында курс қатысушысының оқып-үйреніп, білгенін пысықтауы үшін тест сұрақтары беріледі. 4-модуль бойынша тест сұрақтарына жауап беріп, өз-өзімізді сынап көрелік…

4-модуль. 3-сабақ. DataStory

Редакция
-
0
4-модуль. 3-сабақ. DataStory

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Асхат Еркімбай дата-журналистика дегеніміз не екенін, дата-сторителлинг, яғни дата-стори қалай жасалатынын, датаға негізделген материал жасау қадамдары туралы әңгімелейді.

Оқуға арналған материал

Алдымен «дата журналистика не үшін керек?» деген сауалға тоқталайық. Қазір интернетте ашық мәліметтер көп, олардың дені санмен өрнектелген. Әсіресе біздің елімізде басшылар, ресми тұлғалар мәлімет бергенде негізінен сандарға көп тоқталады.

Тақырыпты түсіндіру үшін бір мысалға тоқталайық, 2017 жылы сол кездегі ҚР Премьер-министрінің бірінші орынбасары Асқар Мамин бүкіләлемдік экономикалық форумда Қазақстан теміржол сапасы жөнінен 136 елдің ішінде 26-орында тұр деп мәлімдейді. Дата журналист ретінде бізге бұл қызық. Бұл мәлімет қалай шықты, бұл сандар қайдан алынды, бұл көрсеткіш жақсы ма, жаман ба деген сұрақтарға жауап бере отырып, оқиға іздеуге тырысамыз. Жаңалық ресми сайтта жарияланған, бұл сайттан біздің байқайтынымыз, деректі бүкіләлемдік экономикалық формуда мәлімдеген екен. Демек біз бүкіләлемдік экономикалық форумды іздейміз. Мұндай форум шынымен бар, осындай атаулы ұйым да, олардың сайттары да бар екен. Бұл сайтқа кіріп жыл сайын осы ұйым әр ел бойынша есеп жариялайтынын байқадық. Бізге қажеті 2017 жылғы есеп. Біз 2017 жылғы есепті ашсақ, ол тұтастай ағылшын тілінде екен. Біз жалпы барлық елдің деректерін қарай аламыз. Бұл есепке жауап беретін адам бар, біз оларға хат жазып нақтылауымызға болады. Бізге қажеті — осы есептегі Қазақстанға қатысты деректер. Қазақстанға келетін болсақ, бұл құжаттың 237 бетінде Қазақстанға қатысты деректер көрсетілген.

Байқағанымыздай бұл жерде бірнеше индикатор бар. Институт, инфрақұрылым, макроэкономика, денсаулық, бастауыш білім беру, жалпы 12 индикатор бар екен. Әр индикаторда Қазақстан әртүрлі көрсеткішке ие. Бізге қажетті теміржол сапасына келсек, шынымен де екінші индикатор инфрақұрылым, оның ішінде 2.03 деген жолда теміржол инфрақұрылым сапасы бойынша 26 санын көріп тұрмыз. Байқағанымыздай 2.03-тармақ бойынша Қазақстан 26-орында тұр.

Енді «Осы мәлімет қайдан шықты? Сауалнама негізінде болса оған кім қатысты?» деген сұрақтарға жауап іздеп көрсек, аталған құжаттың бірінші бетінде жалпы ұйымдардың атауы жазылғанын көреміз. Сөйтсек, Қазақстанда бұл сауалнаманы жүргізген ұйым, яғни ӘЭФ серіктесі — ұлттық зерттеу орталығы, оны Ақтоты Айтжанова басқарады екен. Есепке жауаптылардың ішінде Асылан Ақымбаев, Сәуле Ғазизова бар. Біз осы ұйымға хабарласа отырып, осы адамдардан сауалнаманың қалай жасалғанын сұрауымызға болады. Сонымен қатар 2017 жылғы есеппен бірге, ӘЭФ сайтында 2018 жылғы есеп те жарияланған. Сол есептің ішіне кіретін болсақ, 637-бетінде сауалнамға қатысқан жалпы адам саны көрсетілген. Сауалнамаға қатысқан адамдардың көпшілігі директор лауазымындағы кісілер екен. Бізге қажеті — 2017 жылы, Қазақстанда бұл сауалнамаға небәрі 86-адам ғана қатысқан. Яғни 86 адам пікіріне сүйене отырып Қазақстандағы теміржол сапасы жүзден аса елдің ішінде 26 орында деген қорытындыға келген екен. Ал 2018 жылы бұл сауалнамаға 124 адам қатысқан екен. Ендігі қызық сауал, сауалнамаға қатысатын адамдарды қалай кіріктеді, неге дәл осы адамдар қатыстырылды, неге 90 немесе 80 емес, неге дәл 86 адам. Бұл үшін сауалнаманы жүргізген Ақтоты ханым басқаратын ұйымды іздеп көреміз. Google бұл адамдар туралы не біледі? Google-ға Ақтоты Айтжанова деп енгізетін болсақ, Ұлттық зерттеу орталығында жұмыс істейтіні, шетелде оқығаны туралы мәліметтерді таптық, осы зерттеу орталығына қатысы бар екенін көрдік. Тіпті жұмыс орнын, адресін көре алады екенбіз. Ұлттық Зерттеу орталығы Астана қаласында, Қабанбай 53 мекенжайында орналасқан. Егер біз осы мекенжайы енгізсек, бұл мекенжайдың Асқар Мамин басқарған мекемеден аса қашықтықта орналаспағанын көре аламыз. Яғни бұл екі мекеме өте жақын орналасқан, араларында байланыс болуы мүмкін.

Бұл мысалды тұтастай «дата журналистика» деуге келмейді, бірақ мәселенің анық-қанығын біліп, мәліметтердің қайдан шыққанын түсінуге көмектеседі. Енді жалпы деректер дегенге тоқталсақ, ол ағылшын тілінде «дата» деп қолданылады. Бұл сабақта мен де «дата» деген сөзді қолданамын.

Жалпы Орта Азия елдеріне тоқталатын болса, тек Қазақстанда ашық деректер деген түсінік бар. Дата әртүрлі жолмен жиналуы мүмкін. Мәселен, сіздер білесіздер, сауалнамалар жүргізу, үй үйді аралап, адамдардан мәлімет жинауы мүмкін. Бізде бұл ұлттық санақ бойынша жүзеге асады. Біз туралы кесте түрінде көрсетілген мәліметтер банкте немесе денсаулық сақтау мекемелерінде бар. Соның барлығын біз дата журналиситкада дата деп қарастырамыз. Сондай-ақ датаның бірден визуализацияланған түрін көруіміз мүмкін. Яғни датаның көрінісі әртүрлі болады.

Қазақстандағы дата туралы заңға назар аударайық. Біздің елімізде ашық деректерге қатысты нақтыланған заң бар. Ол ҚР «Ақпаратқа қол жеткізу туралы» 2015 жылғы заң. Негізгі түсіндірмесінде ашық деректер дегеніміз машинада оқылатын түрде ұсынылған және өзгермеген түрде одан әрі пайдалануға, қайталап жариялауға жалпыға бірдей қолжетімді электрондық ақпараттық ресурстар деп аталған. Яғни дата дегенді Қазақстан заңнамасында негізгі ресурстар деп көпше түрде алған. Сонымен қоса олар машина оқи алатын түрде ұсынылуы тиіс, біз оны пайдалана алуымыз керек және оны жариялай алады екенбіз. Алдымен бірінші түсінікке тоқталайық, машина оқи алатын дегеніміз не? Қазақстанда Ашық үкімет порталы бар және ашық деректер беретін порталдар бар. Ол дата немесе e-gov.kz деп аталады. Бұл жерде 3 мыңнан астам түрлі мәліметтер жиналған. Кез келген журналист немесе азамат осы ашық деректер порталына кіріп өзіне қажетті деректерді пайдалана алады. Біз сіздермен білім деген бөлімге кіріп, соның ішінен бір деректерді қадағалап көрейік. Біз білім секциясына кірсек, сүзгілері бар, мәлімет таңдаған кезде облыс бойынша, мекеме бойынша деректерді таңдай аламыз. Сала бойынша да таңдай аламыз, соңғы жаңартылған деректерді қарай аламыз. Мәселен балабақшалар тізбесін назар аударып, осы деректерге тоқталып көрейік. Файлдың басында дата туралы сипаттамалар (Балабақшалар тізбесі, балабақшалар атауы, мекенжайы, директорлардың аты-жөні, деректер иесі, т.б.) бар, олар деректердің метадатасы деп аталады. Бұл өте маңызды, дата журналистерді бұл деректерді қайдан алдыңыз деп кінәлауы мүмкін. Сол кезде біз деректерді қайдан алғанымызды, кім жасағанын, оның дұрыстығына кім жауапты екенін айта аламыз. Сонымен осы деректерді жүктеп көрейік. Файлды жүктейтін кезде бізге бірнеше форматты таңдауға ұсынады: Excel, Docx, JSON, XML, CSV. Осының ішінде тек төртеуі машина оқитын форматқа жатады. Олар Excel, JSON, XML, CSV, ал Docx бұл мәтіндік формат болғандықтан датаны машина түсінетін форматқа жатпайды. Осылайша Қазақстанның ашық деректер порталынан өзімізге қажетті деректі жүктеп аламыз. Енді осы құжатты ашып көретін болсақ, ол кесте түрінде берілгенін байқаймыз. Онда бірнеше бағандар, жолақтар бар. Компьютер тапсырма бойынша адам көмегінсіз осы сандарды реттеп, түсіне алады. Сол себепті машина түсінетін формат деп аталады.

Енді дата журналистика қандай қадамдардан құралады? Бұл процес бірнеше кезеңнен тұрады:

  1. Compile — деректерді жинақтау, ағаш кессең ұзын кес, қысқарту оңай дегендей, мәліметтердің мейлінше көп болғаны жөн;
  2. Clean деректерді тазалау. Датаны артық мәліметтерден тазалаймыз;
  3. Context -деректерді бір мазмұнға байланысты жинақтау. Датада ненің көп, ненің аз екенін байқаймыз.
  4. Combine деректерді бітұтас формаға келтіру, анализ жасау сараптау;
  5. Communicate — осы датаны ел жұртқа түсіндіру. Бұл әртүрлі формада болуы мүмкін.

Бұл жерде айтып өтуіміз керек. Дата журналистиканы әдетте тек инфорграфика арқылы түсіндіреді деген жаңсақ пікір қалыптасуы мүмкін. Шындығында дата журналистика тек сандар туралы көбірек баяндау емес, ол аудио, видео немесе инфографика, деректі кино немесе бір ойын түрінде де көрініс табуы мүмкін. Датаның артындағы оқиғаны түсіндірген кезде әртүрлі форманы таңдауымызға болады. Сіз деректерді жинап, дата журналистиканың негізгі кезеңдерінен өткен соң оны жариялау үшін осы курста айтылған кез келген форматты таңдай аласыз.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. “Думай как дата-журналист: Руководство по журналистике данных” Оқу құралы. Авторы Ева Константарас.
  2. The Data Journalism Handbook 2
  3. Графики, которые убеждают всех 

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Ашық деректерді пайдалана отырып, есіміңіз немесе сізге ұнайтын есімдердің қай жылдары не себептен тренд болғаны туралы шағын стори жазып көріңіз.

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 4-модуль. 2-сабақ. AudioStory

4-модуль бойынша КӘСІБИ КЕҢЕС

4-модуль. Кәсіби кеңес

Редакция
-
0
4-модуль. Кәсіби кеңес

Сторителлинг онлайн-курсының «Кәсіби кеңес» тұрақты айдары бар. Мұнда журналистер сторителлинг материал дайындау бойынша тәжірибесін айтып, кеңес береді. 4-модулдің «Кәсіби кеңес» айдарында “Oy-detox” подкастының авторы Айнел Әмірхан подкаст жүргізуді қалай бастағанын, қандай подкастілер тыңдайтынын айтады.

Ainel Amirkhan. “Oy-detox” подкастының авторы

Подкастымның алғашқы эпизодын жариялап, әлеуметтік желіде шағын жарнама жасағаннан кейін жақын құрбымның біріне телефон соғып, осы қуанышты жаңалығымды бөлісіп, подкастымның алғашқы эпизодын тыңдауға шақырдым. «Қандай керемет жаңалық, құттықтаймын!»,- деді құрбым қуанып. «Бірақ неге мен 40 минут уақытымды бөліп сенің подкастыңды тыңдауым керек?», — деп шынайы сұрағын қойды. Мен не айтарымды білмей сасып қалдым. «Себебі сен менің құрбымсың» дедім міңгірлеп. Бүгінде осыдан бірнеше ай бұрын құрбым маған қойған осы сұрақты өз өзіме үнемі қойып отырамын. Достарыңыз, жақын адамдарыңыз, туыстарыңыз подкастыңызды ұялғаннан бір, тіпті бірнеше рет тыңдауы мүмкін, бірақ жасап жатқан дүниеңіз ұнамаса қызығушылығын көп ұстап тұра алмайсыз. Сондықтан подкастты дайындау, әр эпизодты жасау барысында үнемі өзіңізден «адамдар 1 сағат уақытын қиып, неге менің подкастымды тыңдауы керек?» деп сұраңыздар.

Адамдар әдетте подкастты қандай да бір жұмыспен айналасып отырып тыңдайды, мысалы менің соңғы эпизодымда қонақ болған Азат Ысқақ подкастты ыдыс жуып жатқанда тыңдайтынын айтты. Ал мен көбіне таңғы ас дайындау барысында және жолда (автобуста не көлікте)тыңдайды екенмін. Барлық тірлігін тастап қойып, сіздің подкастыңызды мұқият тыңдайын деп отыра қалатын адамдар өте сирек. Сондықтан сіз беретін ақпарат жеңіл (тақырыбы бойынша емес, берілу тәсілі бойынша), адамды еліктіріп алатындай қызықты әрі уақытын құрға өткізбегенін сезінетіндей пайдалы болуы керек.

Аудиохиқаяда кез келген киносценарийдегідей қандай да бір оқиға, басты кейіпкерлер, шиеленіс және соның нәтижесінде қандай да бір өзгеріске ұшырау, қорытынды жасау, сабақ алу деген сынды элементтер болуы керек.

Мен қазір ерекше қызығушылықпен тыңдайтын екі ресейлік подкаст бар:

  1. Либо выйдет либо нет. Бұл подкастта екі журналист Лика Кремер мен Катя Кронгауз подкастар студиясы бойынша бизнесін құру барысында кездесетін қиындықтар, кедергілер, жаңалықтар туралы аптасына бір рет шынайы баяндап, ұрсатын жерде ұрсып, достасатын жерде достасып, маманның көмегіне жүгінетән кезде жүгініп отырады. Өте шынайы, жақын әрі қызықты.
  2. Норм. Өзгерістер туралы подкаст. Бұл жерде де екі журналист (Даша Черкудинова мен Настя Курганская) бар және подкаст форматы бірнеше қонақ және қандай да бір үлкен тақырыпқа негізделген . Сталкерлер туралы төрт оқиға сипатталатын эпизодта мысалы күлесің де, жылайсың да, кей әрекеттерден өзіңді танисың да. 40 минутта осыншама түрлі эмоция сыйлайтыны және соңында іштей қандай да бір қорытындыға алып келетіні керемет. Байқағаным, видеода кадрларды өзгертіп отыратындай, бұл жерде де адамды жалықтырып алмас үшін бірнеше кейіпкер тартқан дұрыс. Қазір мен Эрих Нюзумның «Как делать хитовые подкасты» кітабын оқып жатырмын, Меломан желісінде бар. Кітапта тартымды аудиохиқая жасауға арналған тарау бар.

Қазір елімізде 40-қа жуық подкаст бар, олардың басым бөлігі сұхбат, өзара әңгіме түрінде. Аудиохиқая не сериал жанрындағы подкастар жоқ десе де болады, бұл бос сала. Сондықтан, іске сәт!

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 4-модуль. 3-сабақ. DataStory

4-модуль. 2-сабақ. AudioStory

Редакция
-
0
4-модуль. 2-сабақ. AudioStory

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, подкастер Талшын Тоқыжанова аудио сторителлинг, яғни аудио-стори қалай жасалатынын, подкаст түрлері, екі-үш адамның сұхбаты неліктен подкаст бола алмайтынын әңгімелейді.

Оқуға арналған материал

Аудиоподкаст жүргізу

Менің есімім — Талшын. Тамаша жыл подкастының авторымын. 2017 жылдан бастап подкастымның 100 эпизоды шықты.

Сіздерге подкаст жүргізу, аудиоподкаст не екендігін және оған қандай құрал керектігін айтамын.

Мен өзімді түрлі платформадан Youtube, facebook, instagram-нан іздедім. Youtube-те 10 шақты видео түсірдім, өзге де әлеуметтік желілерде пост, сурет салып назарды өзіме аударуға тырыстым. Бірақ уақыт өте келе бұл форматтар маған келмейтінін түсіндім. Содан бірде Гай Росстың подкастына тап болдым. Осы формат маған қатты ұнады және өзіме ыңғайлы болды, себебі Youtube-тегідей көп уақыт алмайтын, видеоға түсу керек емес еді.

Подкаст — радио бағдарламаларына ұқсас, видео немесе аудио формасында болатын материал. Көбісі подкаст екі не одан да көп адамның бір-бірімен әңгіме құруы деп қателеседі.

Блогерлердің көбісі өздерінің видео сұхбаттарын Instagram-ға, Youtube-ке салып, оны модаға айналған подкаст атауымен атап жүр.

Өкінішке қарай, бұл дұрыс емес. Подкаст RSS бар аудио немесе видео файл. Осы индекс болмаса, подкаст бағдарламаларында болмаса онда бұл тек ютубтағы шоу немесе инстаграмдағы видео деп айтсақ болады.

Подкасты жүргізу оңай. Оны кез келген жерден қалаған уақытта таратуға әрі тыңдауға болады. Ең алғашқы подкастты 2004 жылы BBC журналистері — Адам Кaрри және Дейв Вайнер шығарған еді. Тіпті, АҚШ президенті Джордж Буштың өзінде апталық жаңалықтарды жеткізетін подкаст болған.

Подкастың танымал болуына Тhe Serials детективтік аудиооқиғалар жиынтығы әсер етті. Ол жерде адамдар белгілі бір оқиғаның қылмыскерін табу керек болды, әрбір апта сайын жаңа оқиға. Сөйтіп, аудиторияны бейжай қалдырмайды.

Подкаст түрлері:

Тақырып бойынша – өнер, спорт, саяхат, ғылым, музыка, технология және т.. б.

Форматтары: соло, интервью, актерлік туынды немесе бірнеше адамның бір тақырыпты талдауы.

Тақырып таңдауда шек жоқ, сізлің идеяңыз бен дауысыңызды естуге зәру мыңдаған адам бар.

Қазіргі таңда Қазақстанда подкаст саны көбейді. Ал, 2015 жылы қазақ тілінде ғана емес, жалпы подкаст мүлдем жоқ болған.

Подкаст жайлы мифтер:

Дауысым өзіме ұнамайды.

Кезінде менде сондай күй кешкен едім. Шындығында сіздің дауысыңызды идеяларыңызды қажет ететін қаншама адам бар. Біздің әрқайсысымыз ақпаратты, білім ресурстарын таситын үлкен қорымыз бар. Сондықтан сіздегі бар білімге қызығушылық танытып,сіздің дауысыңызды тыңдауға дайын адамдар барына менің күмәнім жоқ. Дауыс практика жасау арқылы жақсартылады.

Басында бұл подкаст соло форматта болғандықтан, мен үшін микрофонды ұстап алып сөйлеген қиындық тудыратын. Себебі, алдымда сөйлейтін адам болмады, сөйтіп біреуге сөйлеп отырғандай тура келді. Кейін айнаға қарап сөйледім,дауысыма көңіл толмады,бірақ онымен жұмыс істеуге бел будым,әлі күнге дейін дауысым сондай жақсы деп ойламаймын.Мен де қателіктер жасаймын.

Келесі миф — контент сапасы нашар.

Ұзақ сапар қадамнан басталады, ал сапа өздігінен пайда болмайды. Сол себепті, көру керек,қателесу маңызды,шешімін табу одан да артық. Аудиоподкастка студия қажет.
Мен өз подкастымды көшеде жазған кездерім болды, ас үйде, жұмыста, ең бастысы жанымда микрофон мен компьютер болса болды.

Әлемге ақпарат тарату үшін небәрі бірнеше құрал қажет: компьютер, микрофон (blueyeti), құлаққап,және арнайы бағдарлама қажет (Audacity немесе Garageband).

Егер подкастқа бірнеше адам қатысса, онда микшер керек.

Подкаст жазам десеңіз алдымен оның тақырыбын дәне мазмұның анықтаған жөн.

Содан форматын біліңіз.

Подкастының баннеріне назар аударыңыз. Мен canva арқылы itunes-қа арналған баннер құрастырған болатынмын.

Естеріңізде болсын айтюнсқа подкаст салам десеңіз баннеріне қатты назар аударыңыз (пішіні,форматы).

Жұмыс процесі қарапайым қосылған микрофонды алып, жазу бағдарламсын қосып өз ойыңызбен бөлісе бастайсыз.

Содан оның монтажын жасайсыз. Мен garageband-ты қолданамын,ол жерде бәрі бар әрі қолданушыға оңай. Дайын болған mp3 форматындағы файлды сайтыңызға, арнайы платформаларға салуға болады.

Менде www.talshyn.com сайты бар. Оны wordpress арқылы жасадым. Әрі blubrry подкаст плагинін біріктіріп,оны ғаламтор қолданушыларына қолжетімді еттім.
Сонымен қатар подкастымды индексация арқылы басқа да платформаларға сілтемесімен бөлісу арқылы тарата аламын. Мен тек вебсайт хостингіне және доменге ақша төлеймін. Шамамен жылына 6000-7000теңге.

Сонымен қатар көптеген ақылы подкаст бағдарламаларын пайдалана аласыз, олар сіздің өміріңізді мейлінше жеңіл етеді. Сайт жасауға кеңес беремін: себебі ол сіздің портфолиоңызға да айналуы мүмкін.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. «Медиа топтоо – 2020» форумы аясында Дмитрий Голубовскийдің подкаст туралы оқыған тренингі
  2. Эрик Нюзум. “Пошумим. Как делать хитовые подкасты”

 

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 4-модуль. 1-сабақ. VideoStory

КЕЛЕСІ САБАҚ: 4-модуль. 3-сабақ. DataStory

4-модуль. 1-сабақ. VideoStory

Редакция
-
0
4-модуль. 1-сабақ. VideoStory

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, журналист, видео-маман Марат Садыков сторителлинг видео, яғни видео-стори қалай жасалатынын, құрылымы қандай болатынын, кейіпкер неліктен маңызды екенін әңгімелейді.

Оқуға арналған материал

Сторителлинг видео қалай жасалады?

VideoStory жасағанда алдымыздан шығатын бірінші сұрақ: «Қайсы маңыздырақ, кейіпкер ме әлде видео ма?»

Мен үшін ең алдымен кейіпкер маңызды. Мықты кейіпкер болмаса, қызықты стори да шықпайды. Әрине біз бір адам туралы әдемі видео түсіре аламыз, оны кәсіби тұрғыда монтаждай аламыз. Дегенмен егер қызықты оқиғасы жоқ кейіпкер болса, бұл визуалды әдемі кадрлар жиынтығы ғана болып қалмақ. Сондықтан кейіпкер сәтті сторидың кепілі.

Сізде тамаша оқиғасы бар кейіпкер бар делік. Сіз одан сторителлинг жасағыңыз келеді. Ол туралы әртүрлі форматта көп деректер жинадыңыз. Қайсысын мәтін, сурет не видео түрінде бересіз? Әрбір оқиғада жазғаннан гөрі оқырманның өзіне көрсететін деректер болады.

Видео сторителлингтің бір компоненті болуы мүмкін, сонымен қатар оқиғаны толығымен видео арқылы баяндауға да болады.

Кейіпкер ретінде бір ерекше оқиғаны басынан өткерген, түрлі қиындықтарға мойымай мақсатына жеткен немесе әлі күресіп жүрген, өмірі түбегейлі өзгерген адамды алуға болады.

Адамның баянын видеоға түсіруді бастамас бұрын дайындық жұмыстары қажет. Бұл дайындық сценарий жазу, түсірілім уақытын, монтаж уақытын үнемдейді. Әдетте біз сценарий жоспарынан бастаймыз. Кейіпкерді зерттеу. Алдымен өзімен жүзбе жүз кездесу керек, бұған көбірек уақыт бөлген жоқ. Кездесуге мүмкіндік болмаса, қоңырау шалыңыз. Кейде кездескен соң да бірнеше рет қоңырау шалып, деректерді нақтылауым мүмкін. Кейіпкерді зерттеңіз, барлық қызықты, қажетті деректерді жазып алыңыз.

Мәселен біздің кейіпкеріміз — отбасылы қарапайым еркек. Күндердің күнінде оның жұбайы ауыр науқасқа шалдығып, төсекке таңылады. Кейіпкеріміз не істейді: ауру жұбайын тастап кете ме әлде күтім жасау үшін жұмысын тастай ма? Осы жерде сыну нүктесі басталады. Сюжет басында оқырманды қызықтыруы тиіс. Ары қарай оның таңдаған қадамына байланысты мінезін ашып отырамыз. Кейіпкер не ойлады, не сезінді? Осындай сәттерді сұхбат арқылы немесе кадрдан тыс дауыстар арқылы беруге болады. Мұндай детальдер кейіпкер сипаттамасынан да артық. Ары қарай сөзден фактіге өту қажет.

Ары қарай «завязка» деп аталатын бөлімге келеміз. Мұнда конфликті басталады. Кейіпкердің өзгерісі, психологиялық сынуы. Мен бір зағип жан туралы фильм жасадым. Кейіпкер дәрігер қателігінен, көру қабілетінен айырылады. Өз оқиғасы туралы айтып отыр: «Көзім көрмей қалғанда ұзақ уақыт депрессияда болдым. Еш нәрсеге зауқым болмады. Бір күні үйде отырғанда 8-сынып оқитын қызым жылады. Неге жылайсың десем, бір апта бойы интернеттен көздің трансплантациясы туралы іздепті. Егер ондай мүмкіндік болса мен көзімнің біреуін саған берер едім дейді. Мұны естіп мен де жыладым. Бірақ осы әңгіме мені өзгертті. Бірден жиналып, есімді жидым». Кейіпкердің эмоциясын сақтай отырып өмірін өзгерткен қадамға қалай барғанын ашып отырамыз. Ары қарай кульминация басталады. Кульминацияда кейіпкер конфликтіні шешу үшін не істегенін көрсетеміз.

«2012 жылы Атырауда зағип жандарға арналған «Мөлдір көз» қоғамын құрдым. Осылайша өзім сияқты адамдар бірігіп, жұмыс істей бастадық. Бір-бірімізге психологиялық, консультациялық көмек береміз. Мүгедек адамдардың құқығы жиі бұзылады. Бір заң бойынша өз құқымыздың қорғалуын талап етеміз».

Енді кезек «развязкаға» келеді. Оқиға шарықтау шығына жетіп, немен аяқталды? Кейіпкер өзгерістерден өтіп, қандай шешімге келді? Не істеді?

«Қиындық әрқашан болады. Тіпті аяқ қолы балғадай адамдарда да болады. Өзім ештеңе көрмеймін. Үйде отыра берсем тіпті мақрұм қалам ғой. Сондықтан тиын тебем тапсам да, еңбектен қол үзбеймін».

Видео мәтін жазғаннан гөрі күрделірек процесс. Сценарий жоспарын, түсірілімді жасаған соң келесі кезең — «раскадровкаға» көшеміз. Тәжірибелі видеографтар раскадровканы жасамауы мүмкін. Себебі олар қай кадрды неден соң қоятынын автоматты түрде ойлап тұрады. Бірақ кейде оқиғаны қалай жалғастырарымды білмегенде раскадровка жақсы көмектеседі. Әр кадрды жіктеп отырғанда басыңда түрлі идеялар пайда болып, бейне анық көріне бастайды. Видеомен енді шұғылданып жүргендерге раскадровка жасау міндетті. Себебі бұл сіздің шығармашылық қиялыңызды шынықтырады.

Раскадровка — кадрларды шартты түрде суретке салып, оқиға өрбуін тізбектеп көрсету, ірі план, жалпы, орта планды белгілеу. Сырт қарағанда комикске ұқсайды. Сізден суретті әдемі салу талап етілмейді, өзіңізге түсінікті болса болғаны. Сурет астына комментарийлеріңізді жазасыз.

Түсірілім басында өз кейіпкеріңізбен араласыңыз. Нені қалай түсіргіңіз келетінін, қоятын сұрақтарыңыздың нобайын алдын ала айтыңыз. Операторыңызға нені қалай түсіргіңіз келетінін айтыңыз. Мүмкіндігінше өмірдегі қалпын түсіруге тырысыңыз, Арнайы қойылым жасалған видеодан шынайы видеолар қызығырақ. Кейіпкерден күндегі тірлігін жасауды өтінсеңіз, ол әдеттегідей автоматты жасап жүрген әрекетін жасайды. Осылайша үйреншікті жұмысын істеп отырғанда кейіпкер қысылмай сөйлейді, өзін жайлы сезініп әңгімені де еркін айтады. Кейіпкерге жат әрекеттерді таңбаңыз, бұл бірден көрінеді. Кейіпкерді идеалдандырып, ол жасамайтын әрекетті жасатқызбаңыз, ол ойламайтын ойды оған таңбаңыз. Монтажды түсірілім жасаңыз. Монтажды фраза дегеніміз — бір әрекеттің логикалық тізбегін монтажға лайықтап түсіру.

Мәселен сіз тұшпара дайындайтын әйел туралы сюжет жасайсыз. Кейіпкердің цехына бардыңыз. Ірі планмен қамыр жайып жатқан әйел, жалпы планда — цехта қамыр илеп тұрған әйел, ірі план — тұшпараны қорапшаларға салу, жалпы планда тұшпараны қораптарға салып жүрген келіншектер, орташа план — қаптамалар және жұмыс істеп тұрған келіншек, ірі план — тұшпара. Монтаж фразасы 6 кадрда жартылай фабрикаттың жасалу циклін толықтай көрсетіп шықты. Егер процесті толығымен түсірсек 1,5 сағатқа созылар еді. Ал бізде 15 секундқа сыйып кетті.

Түсірілім және монтаж кезінде атмосфераны жеткізу өте маңызды. «Көрермен динамиканы да сезсін» десеңіз, көбірек қозғалыс, кадрлар ауысуы жылдам болғаны жөн. Бұл жағдайда кадрлар да тығыз болады. Егер қандай да бір сәттерді еркін асықпай сезінуі керек болса, жалпы кадрдан ірі планға өтуі де баяу болады. Мысал ретінде екі үзінді беремін. Өздеріңіз кадрлар ауысуынан байқап көріңіз.

Сценарий жазу мәселесіне тоқталмайын, себебі алдыңғы сабақтарда айтылған ережелер видеостори жасауға да келеді. Тек, жеке ұсынысым – сценарий жазбас бұрын барлық синхронды егжей тегжей қағазға түсіріп алыңыз. Қай файлда кімнің нешінші минутта не айтқанын жазып алыңыз. Қызық сәттерді, интершум, блоктарды жзып, видеоны толық қарап алыңыз. Немен басталып, ортасын, соңы немен аяқталатынын біліңіз. Кейде мен кадрларды қарап отырғанда сюжеттің немен басталып, қай кадрмен аяқталатынын алдын ала біліп, белгілеп қоямын. Содан соң қалған барлық видеоларды құрап жасаймын.

Видео эмоция тудырып, кейіпкердің жанында болып, бүкіл жағдайды тұла бойыңызбен сезініп, өз басыңыздан өткізгендей әсер қалдыруы керек. Әдетте жалпы көріністі беретін қандай да бір видеоларды алып қоямыз. Мұны бізде «обои» деп атайды. Бірақ бізге видео мағынасын ашатындай кадрлар қажет. Сіздің ролик, фильм, сюжетіңіз оркестр іспеттес. Яғни ол музыкадан, монтаждан, кадрдан, мәтіннен құралады. Мұны жасау үшін үлкен команда жұмыс жасайды: журналист, оператор, монтаждаушы, дыбыс режиссері. Осы команда үйлесіп, әркім өз партиясын мүлтіксіз орындағанда өнер туындысы, тамаша шығарма туады. Сонда сіз 100% табысқа жетесіз. Ұсақ-түйекке мән беріңіз. Видеодан ұсақ детальдердің маңызы зор. Тіпті сәл ғана дыбыстың ақауы, видеоның дірілі бүкіл еңбекті зая етуі мүмкін.

Соңғы кеңесім — видеоны түсіріп, монтаждап болған соң тағы 1-2 күнге қалдырыңыз. Бірнеше күннен соң тағы да жетілдіретін тұстарын табуыңыз мүмкін. Ал егер түзететін жері болмаса, демек сіз жақсы бейне баян жасадыңыз.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Seven Rules Of Effective Video Storytelling
  2. Visual Storytelling (Видеода қолданылатын эффектілер туралы)

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Өзіңізге ерекше әсер еткен, дүниетанымыңызды, көзқарасыңызды өзгерткен адам туралы шағын (2-3 минут) видео түсіріңіз.

 

КЕЛЕСІ САБАҚ: 4-модуль. 2-сабақ. AudioStory

3-модуль бойынша тест

Редакция
-
0
3-модуль бойынша тест

Әр модуль соңында курс қатысушысының оқып-үйреніп, білгенін пысықтауы үшін тест сұрақтары беріледі. 3-модуль бойынша тест сұрақтарына жауап беріп, өз-өзімізді сынап көрелік…

3-модуль. 4-сабақ. Тильда платформасының мүмкіндіктері

Назгүл Қожабекова
-
0
3-модуль. 4-сабақ. Тильда платформасының мүмкіндіктері

Видеода мультимедиа сторителлинг онлайн-мектебінің менторы, медиатренер Назгүл Қожабек сторителлинг материалды жариялауға арналған платформалар, соның ішінде Tilda платформасының мүмкіндіктері мен артықшылықтарын айтып береді. Visual Storytelling не екенін түсіндіреді.

Оқуға арналған материал

Сторителлинг дизайнын жасауға арналған сервистер

Интернет дәуірі қалыптаса бастағанда материал бетін қаттау алгоритмі қарапайым еді: мақала бірнеше бөлімге бөлінеді, бірнеше суретпен әрленеді. Үлкен көлемді, визуалды тұрғыдан кедей мақалалардың оқылмайтынын білген соң кейбір редакциялар шағын мәтіндерге көшті. Әлеуметтік желілер танымал бола бастағанда ақпарат легі оқырманға контентті іріктеуді үйретті. Адамдардың талғамы әртүрлі, бірақ тартымды мақалалардың форматы ұқсас. Жаңа дәуір журналистикасы Visual Storytelling деп аталатын стандарт қалыптастырды.

Қысқа ақпаратпен қатар, ұзын материалдар (лонгридтер) де рейтингтің жоғарғы сатысына шықты. Енді контентті беттеу, ұсыну форматтары маңызды рөл атқара бастады. Себебі терең материалдарға сұраныс жоғары, visual storytelling оқырман назарын бірден өзіне аудартады, мұнай материалдар эмоция тудыра біледі.

Енді лонгридтерді көркем беттеуге мүмкіндік беретін түрлі платформалар пайда болды. Солардың ішінде ең танымалы — Tilda. Бұл платформаның ерекшелігі қолдану қарапайымдылығы, қарапайым журналистің өзі материалын өзі әрлеп, орналастырып, редакциялай береді. Бұл үшін бет қаттаушы, дизайнердің қажеті болмай қалды. Сонымен қоса Tilda кез келген сайтқа оңай орналастырылады. Тильдада жасалған үздік жобалар.

Tilda ақылы платформа екенін ескерте кеткеніміз жөн. Сіз Тильда арқылы тек бір жобаны ғана тегін жасай аласыз. Егер абоненттік төлем ұзақ уақытқа үзіліп қалатын болса, бұрын жасалған жобалар жоғалып кетуі мүмкін. Бұл платформаның барлық мүмкіндіктерін көрем десеңіз, сілтемеге өтіңіз.

Readymag- лонгридтер, микросайттар жасау үшін қолайлы сервис. Тегін және ақылы нұсқалары бар. Ридимаг логотипін өшіріп, өз доменіңізді тек ақылы нұсқасында қоя аласыз. Есесіне тегін нұсқасында қолдануға болатын жобалар саны шектеусіз. Анимациялау мүмкіндіктері мол, өз қалауыңызшы түрлі функция, дизайндарды жасай аласыз. Readymag-та жасалған жоба үлгілері.

Осындай лонгридтер жасауға арналған Squarespace, WIX сияқты басқа да көптеген сервистер бар, онда түрлі сайттарға қолдануға болатын шаблондар жиынтығы ұсынылады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Тильда платформасының білім беру курстары.
  2. Digital storytelling: как рассказывать истории своей аудитории.

 

Тақырып бойынша тапсырма:
Өзіңіздің бұрын жарияланған мақалаңыздың бірін Tilda немесе Readymag платформалары мүмкіндіктерін пайдалана отырып, қайта беттеп көріңіз. 

 

АЛДЫҢҒЫ САБАҚ: 3-модуль. 3-сабақ. Таймлайн

1...444546...77Страница 45 из 77

Бұл уеб-сайт америкалықтардың АҚШ халықаралық даму агенттігі (USAID) арқылы көрсеткен көмегімен мүмкін болды. Internews Қазақстан жарияланымдардың мазмұнына жауап береді, бұл АҚШ Үкіметі немесе USAID позициясын міндетті түрде білдірмейді. «Медиасын» бөліміндегі жарияланымдар автордың көзқарасын көрсетеді, бірақ Internews-тің, USAID-тің немесе АҚШ Үкіметінің позициясын міндетті түрде білдірмейді.

Хабарласыңыз: info@newreporter.org

СІЛТЕМЕЛЕР