Домой Блог Страница 35

Сторителлингтен сторидуингке. Марьям Ахунованың кеңестері

Жәнібек Нұрыш
-
0
Сторителлингтен сторидуингке. Марьям Ахунованың кеңестері

2009 жылы америкалық журналист Роб Уолкер ерекше тәжірибе жасады: ешкімге қажетсіз жүздеген затты сатып алып, жергілікті авторлардан сол заттарға хикая ойлап табуды өтінді. Қажетсіз заттар ішінде майонездің босаған құтысынан бастап хот-дог муляжына дейін бар. Әр заттың бірегей тарихи хикаясын ойлап тапқаннан кейін оны Ebay дүкенінде өз бағасынан 28 есе қымбатқа сатты. Бұл жоба — сторителлингтің маңызды екеніне және сторидуингке де мысал бола алады. Сторидуинг дегеніміз — адамдар өз бетінше қызық хикая болатын нәрсе жасауы.

Possible Group креатив директоры Марьям Ахунованың сөзінше, хикая ойлап тапқаннан гөрі бірнәрсе жасап, сол туралы айтқан дұрыс. Ол Red Jolbors 2020 сессиясында бұл жайында кеңінен әңгімеледі. «Жаңа репортер» сайты Марьям Ахунованың рекомендацияларын бір мақалаға жинақтады.

2000 vs 2020 тайталасы, Budweiser мысалында

Budweiser компаниясының мысалында соңғы 20 жылда жарнамаға көзқарас, жарнама жасау, идеялар қалай өзгергенін байқауға болады. Бұл ролик 2000 жылы шығарылды. Бәріміз де тентектік жасап, алаңғасарлануды жақсы көреміз, деген идеяны жеткізер ойдан шығарылған хикая өте танымал болып, «Канн арыстандары» сыйлығын жеңіп алды.

2018 жылдан бастап жағдай өзгере бастады. Шын оқиғаға негізделген әлеуметтік хикаялар мәнге ие болды. Budweiser компаниясы табиғи апаттан зардап шеккен адамдарға 30 жыл бойына көмек көрсетті: қаңылтыр құтыларға сыра орнына су құйып, өрт, дауыл, су тасқыны аймағында қалған мұқтаж адамдарға жіберді.

— Қазіргі әлемде бәрі керісінше болуы шарт: бренд бірнәрсе істеп, нақты әрекеттер жасауы міндетті. Нақты жасалған әрекет, яғнм «doing» негізінде шынайы коммуникация құруға болады. Нақты іс-әрекетте сторителлингке айналдырып, бұл туралы айту керек,-дейді Марьям Ахунова.

Сторидуингті қалай ойлап табуға болады?

Табиғи апаттан зардап шеккендерге 30 жыл көмектесуге әркімнің шамасы жете бермейтіні анық. Көптеген компаниялардың миллиондаған бюджеті жоқ. Нарықтағы негізгі ойыншылар қатарына да кіре бермейді. Алайда «ақша жоқ» деп, ештеңе істемей отыруға да болмайды. Сторидуингті диджитал әлемге аудару қажет.

Марьям Ахунованың презентациясынан скриншот

Сторидуинг қандай да бір мәселені шешіп, пайдасын тигізуі керек. Батыл әрі адамдар сол туралы айтып жүретіндей болуы шарт. Мұның барлығы көбіне диджитал-ортаға да тәуелді, сондықтан «бренд не істеуі тиіс» деген сауалға үнемі байланып қалуға да болмайды. Кейде аудиторияңызды қалай, қай жерде ұстап қалуға болатынын ойланыңыз. Таңдаған арна/формат/медиа бірегей шешімге әкелуі мүмкін.

Марьям Ахунованың презентациясынан скриншот

Лайық идеяны қалай ойлап табамыз? Креатив ойлануды дамытып, нұсқаларды іріктеп, таңдай білу қажет. Мәселен, елестетіп көрелік: сіздің бренд негізгі нәрсені жасауын доғарып, өзіне немесе аудиториясына қажет бірнәрседен бас тартып, тыйым салды, делік. Мысалы, Orea тәтті күлшелеріне тән дәстүр бар: күлшені алып, ыстық сүтке малып, үгітіліп кеткенше жеп үлгеру. Егер мұны жасауға тыйым салса, не болмақ?

Тағы бір мысал: жеткізу қызметі бір күнге жұмысын тоқтатып, тауар жеткізуін доғарды, делік. Неліктен? Сол күні не істейді? Басқа нәрсе жеткізе ме? Мұны неліктен жасады? Бірдеңені қолдау үшін бе?

Марьям Ахунованың презентациясынан скриншот

Жайлы зонадан шығуға тырысып көріңіз. Күйзеліс жағдайларына мысал ойлап тауып, бұл қоғамға қалай көмектесуі мүмкін екенін ойланыңыз. Мәселен, медиада салмақты орныңыз бар. Белгілі бір уақыт жиілігінде (күнде, аптасына, айына) әр хабарламыңыздың астына жоғалған баланы іздеу туралы ұран қосып жариялайсыз.

Сторидуингты ойлап табудың тағы бір жақсы тәсілі — көрсеткіштерді ойнату. Егер бағасы, өлшемі, салмағы өзгерсе, онда брендке не болмақ? Бәлкім, өте үлкен бірнәрсе дайындау керек шығар. Не үшін? Бәлкім, әлдекімдерді тамақтандыру үшін бе?

Марьям Ахунованың презентациясынан скриншот

Екі бағанадан тұратын кесте жасаңыз. Өніміңіз не нәрсеге ықпал ететінін және ықпал етпейтінін жазып шығыңыз. Осыларды байланыстырса, не болмақ? Миымыз белгілі бір форматтар бойынша жұмыс істеуге үйренген. Мұндай бейстандарт әрекеттер миға «қозғау салып», жаңа идеяларға, күтпеген шешімдер мен креатив ойларға жетелейді.

Диджиталдағы сторидуинг

Марьям Ахунованың презентациясынан скриншот

Осыған ұқсас кампаниялар мен идеялардың көбі аудиторияңызға тән нақты диджитал-әдеттерден негіз алады. Ойланыңыз: аудиторияңыз қайда отырады, көбіне не көреді, қандай контентті шертеді? Міне, осыдан диджиталдағы мықты сторидуинг жасауға болады. Бұл мынадай нәрселер болуы мүмкін:

Медиаформаттар

Медиаформатты сторидуингте қолданудың бір мысалы — БЦС-мен (ДЦП-орысша атауы) ауыратын балалардың жазған шрифті.

Үлкен деректер

Әйелдердің жол-көлік оқиғасынан зардап шегу ықтималдығы ерлерге қарағанда 71% жоғары. Неліктен? Өйткені, краш-тестілер ондаған жылдар бойына еркек қуыршақтарға жасалған. Жағдайдың шешімін табуға қолдану үшін Volvo өз краш-тестілерінің деректерін жариялады.

Ерекше орындар

Жануарларды паналататын орталық Spotify-дан опера, хип-хоп және тағы басқа музыка тыңдап, рахаттанған иттерді көрсетті.

Әдепкі жүріс-тұрысқа астыртын қарсылық

Audi компаниясы қозғалыс жылдамдығыңызды сағатына 40 шақырымнан асырсаңыз, сайттардың ашылуын бұғаттайтын арнайы код жасады. Компания бұл кодты баршаға қолжетімді ету үшін, ашық жариялап, басқа компанияларды өз парақшаларына кодты орнатуға шақырды.

Марьям Ахунованың сессиясы Red Jolbors 2020 коммуникация фестивалінің Digital секциясы аясында өтті. «Жаңа репортер» сайты — фестивалдің ақпараттық серіктесі. Фестиваль туралы барлық материалды мына парақтан табуға болады.

Сайтты БАҚ ретінде тіркету: ұтымды тұстары мен кері салдары

Жәнібек Нұрыш
-
0
Сайтты БАҚ ретінде тіркету: ұтымды тұстары мен кері салдары

«Жаңа репортер» сайтының «Сұрақ-жауап» тұрақты айдарында желілік басылымды қалай тіркетуге болатынын түсіндіреміз.

СҰРАҚ: Пандемияға байланысты қаржылық жағдай нашарлап, мерзімді баспасөз басылымы — журналымызды жабуға мәжбүрміз. Журнал БАҚ ретінде тіркелген. Сайтымыз да бар. Хостингіміз шетелде орналасқан. Жабылған журналымызға ақылы негізде материал жариялап келген серіктес-компаниялардың материалын енді сайтта жариялау үшін сайтты БАҚ ретінде тіркету керек пе? Банктегі есепшот арқылы ғана төлем жасаймыз. Біз БАҚ ретінде тіркелуге жататын желілік басылымбыз ба, жоқ па? Нақты салалық тақырыпқа негізделген сайтпыз. 

ЖАУАП: Қазір сайтты БАҚ ретінде тіркету — ерікті түрде жүзеге асады. Меншік иесі сайтын БАҚ ретінде тіркету не тіркетпеу туралы шешімді өзі қабылдайды. Сайтты БАҚ ретінде тіркетудің мынадай артықшылықтары бар:

  • тендерлерге, байқауларға қатысу мүмкіндігі;
  • журналистерді аккредитациядан өткізу;
  • ақпарат сұратудың басқаша тәртібі;
  • «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заңның 26-бабы —
    Шындыққа сәйкес келмейтін мәліметтерді таратқаны үшін жауаптылықтан босатылатын жағдайлар мүмкіндігі;

Ал сайтты БАҚ ретінде тіркетудің кері салдарлары:мониторинг және бақылау деңгейінің жоғары болуы, редакция мен лауазымды тұлғаларға қосымша жауапкершілік жүктеледі. БАҚ редакторын тағайындаудың да арнайы талаптары бар.

БАҚ мәртебесінің болуы не болмауы жарнама қызметіне еш ықпал етпейді. Тауарлар мен қызметтер жарнамасына шектеулер және арнайы талаптарды (мәселен, дәрілік заттарды, биобелсенді қоспалар (БАД), қаржылық қызметтер және т.б.) жарнама таратудың барлық арнасында орындау міндетті. Интернетте жарнама орналастырудың айрықша талаптары әзірге жоқ.

Егер сайтты БАҚ ретінде тіркету қажет болса, онда желілік басылым немесе ақпараттық агенттік ретінде тіркетуге болады. Екі нұсқаның қай-қайсысында да сайт хостингі Қазақстан аумағында орналасуы міндетті. Бұл — міндетті шарт. Мұны орындамау — БАҚ-ты есепке қою туралы куәліктің күшін жоюға әкеліп соғады.

Мерзімді баспасөз басылымының немесе ақпараттық агенттіктің не желілік басылымның шығарылуын сот тоқтата тұрған жағдайларды қоспағанда, мерзімді баспасөз басылымының немесе ақпараттық агенттіктің не желілік басылымның өнімін шығару мерзімін өткізіп алған, сондай-ақ мерзімді баспасөз басылымының немесе ақпараттық агенттіктің не желілік басылымның өнімін шығару үш ай бойы тоқтап қалған жағдайда, уәкілетті органның шешімімен мерзімді баспасөз басылымын немесе ақпараттық агенттікті не желілік басылымды есепке қою туралы куәліктің күші жойылды деп танылады. Не болмаса, әр үш ай сайын мерзімді баспасөз басылымының шектеулі тиражын шығарып отыру қажет.

ТҮЙІН:

— Сайтты БАҚ ретінде (желілік басылым не ақпараттық агенттік) есепке қою туралы шешімді меншік иесі өзі ерікті түрде қабылдайды;

— БАҚ ретінде тіркетудің екі ұшы бар;

— БАҚ мәртебесінің болуы не болмауы — жарнама қызметіне ықпал етпейді. Жарнама орналастыру — журналист пен редакция саясатына көбірек қатысты болады.

— Сайтты БАҚ ретінде есепке қойсаңыз, онда сайт хостингі Қазақстан Республикасы аумағында орналасуы міндетті.

Коронавирус толқыны, Абай ескерткіші және әйелдерді кінәлау. 12-18 қазан апталық бағдарламаларға шолу

Риза Исаева
-
0
Коронавирус толқыны, Абай ескерткіші және әйелдерді кінәлау. 12-18 қазан апталық бағдарламаларға шолу

12-18 қазанды қорытындылаған апталық бағдарламалар әлемде коронавирус індетінің екінші толқыны басталғанына және Қазақстандағы жағдай қандай екеніне назар аударды. “7 күн” мен Apta бағдарламалары ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Шығыс Қазақстан облысына сапарын көрсетіп, алимент өндіру мен Қарағанды облысындағы жер дауына сюжет арнады.

Ал “Басты бағдарлама” редакциясы шенеуніктерді жемқорлыққа кім итермелейтінін анықтап, бірақ “кінәліні” сөйлетпеді.

Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламасын қамтыдық.

“7 күн”, “Хабар”

Бағдарлама тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Nur Otan партиясы төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбекті қабылдауынан басталды. Олар партия праймеризінің нәтижесін талқылапты. Осылайша “7 күн” авторлары партия басшылығының кездесуін аптаның басты тақырыбына айналдырды.

Жүргізуші Ринат Думанұлы президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың апталық қызметіне шолуын бастамас бұрын, “Жоғары Еуразиялық Экономикалық кеңестің құрметті төрағасы” Нұрсұлтан Назарбаев ҚР сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтановты да қабылдағанын атап өтті.

Қазіргі президент бөлімінің алғашқы тақырыбы — мемлекет басшысының Шығыс Қазақстан облысына жұмыс сапары. Қасым-Жомарт Тоқаев Семей өңіріне сапарында Абай музейіне барып, ұлы ақынға арналған ескерткіштің ашылу салтанатына қатысып, абайтанушылармен кездесіпті.

Сюжеттің елең еткізер тұсы — Абай Құнанбаевтың аталас туысы Манатай қариямен сұхбат. Тілші Шынар Досанқызының айтуынша, бұл кісі “Абай жолы” роман-эпопеясының жазылуына куә болған.

Сюжеттен кейінгі топтама Ақордағы кездесулерден құралып, президент Тоқаев апта ішінде кімдерді қабылдағанын шолып шықты.

Коронавирус тақырыбы бағдарламаның ортасына ығысып, 23-минутында кезек жетті. Бағдарлама тілшісі Ерболат Қайыржан мониторинг топпен бірге елордадағы ХҚО-ға рейдке шығып, облыстарда енгізілген шектеу шараларына сюжет әзірлепті.

“7 күндіктер” әлемдегі коронавирус ахуалы қандай екеніне бөлек сюжет жасапты. Мұнда да тілші Ерболат Қайыржан Испания, Франция, Израиль, Чехия, Германия, Иран, Хорватия, Нидерланд, Швеция және АҚШ-тағы эпидемиологиялық жағдайға жеке-жеке тоқталып, аталған мемлекеттерде жағдай ушығып тұрғанын баяндады. Осы сюжеттің алғысөзінде жүргізуші Ринат Думанұлы әлемдік жағдайды бейнелер статистиканы хабарлады.

Алимент өндірудің жаңа шарттарын түсіндіретін сюжет “Қазақстан — ажырасу жөнінен әлемде оныншы орында” деп басталды. Тілші Ақбөпе Тәңірберген ажырасуға не себеп болатынын, психологиялық факторлар туралы сарапшылардан сұрапты.

Алименттен кейінгі тақырып — Қазақстандағы еріктілер қозғалысының жұмысы. Сюжетке ҚР президенті Қ. Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-сессиясында “Волонтерлердің халықаралық жылын жариялау” ұсынысын да қосыпты.

Бағдарламаның соңғы сюжеті — жол құрылысының сапасы. Тілшілер «Жол активтері ұлттық сапа орталығының» мамандарымен бірге Нұр-Сұлтан қаласының көшелерін жөндеу жұмыстарын тексерді. Алматыдағы жөнделген жолдарды да көрсетті. Сюжетте сарапшылар, екі қаланың тұрғындары жол сапасына қатысты назын айтыпты.

“Басты бағдарлама”, “Еуразия бірінші арнасы”

Коронавирустың жаңа белгісі, әлемдегі екінші толқын, Қазақстандағы ахуал. “Басты бағдарлама” эфирі осы тақырыптан басталып, жүргізуші Берік Дүйсенбай астанада енгізілген шектеу шараларын баяндады. Көп мәліметті графика түрінде көрсетті.

Карантинде желі алаяқтары көбейіпті. «Жердегі емес, желідегі қылмыс болған соң, алаяқтардың аяғына тұсау салу оңай емес» деген жүргізуші статистиканы да сөйлетті. Адамдар қалай алданатынын, әлеуметтік желілерге ақпарат жариялағанда нені ескеру керек екенін айта келе алаяқтардан қалай сақтануды да түсіндірді. Нақты мысалдары мен сарапшылар пікірі бар шағын сюжет.

Желі алаяқтары тақырыбы қарыз өндіруші коллекторларға ойысты. Елімізде 2017 жылы “Коллекторлық қызмет туралы” заң қабылданды. Сол заң қалай орындалып жатыр? Тілші Нұржан Сәдірбай осы сауалдың жауабын сарапшылардан сұрайды. Коллектор шектен шықса не істеу керек екенін де айтады. Алайда коллекторлар мен сот орындаушыларынан түрлі дауға не себеп болатынын сұрамады. Сюжетте төбелесу, әлімжеттік жасауды бейнелейтін бірнеше видео көрсетті. Алайда тілші видеодағы оқиғаны еш түсіндірмеді.

Жүргізуші Берік Дүйсенбай “Борат-2” фильмі туралы түрлі пікірлерге жеке сюжет дайындапты. Сюжетте алғашқы “Борат” фильміне қарымта фильм түсіруді айтып, Қазақстанда жұмыс істейтін америкалықтың да пікірін сұрапты. “Хайпқа хайппен жауап беру” туралы ұсыныстар, сатира деңгейі мен қазақстандықтардың желідегі белсенділігін де көрсетті.

“Басты бағдарламаның” соңғы сюжетінде әйелдерді кінәлау байқалды. “Шенеуніктерді жемқорлыққа итермелейтін үйдегі әйелдері ме” деген сауалды ортаға тастайтын сюжетті Тілші Гүлнәзия Жалғасқызы жасаған. Аңдатпасында “Тендерге гендер”, “лауазым иелері әйелдеріне сыйлыққа тендер әперетін болған» деп айтқан сюжетте тендер туралы бір ауыз сөз жоқ. Нақты дерек те келтірмеді.

Сюжет тақырыбы — «Бәріне әйелдер кінәлі». Тақырып объективтілік, журналист этикасы шарттарына қарама-қайшы. Ал сюжетте сарапшылар “әйелдердің тойымсыздығы ер адамдарды жемқорлыққа жетелейді” деген пікір айтады.
Мемлекеттік қызметкердің жемқорлығына әйелдерін кінәлі еткен сюжетте тым болмаса әйелдерді сөйлетпейді.

Apta, QAZAQSTAN

Apta бағдарламасы әдеттегідей елдегі Covid-19 және коронавирусты пандемия статистикасынан басталып, әлемдегі қатаң карантин және елдегі рейд, карантин талаптарын бұзу оқиғаларын көрсеткен сюжетке жалғасты. Қазақстанда коронавирустың ықтимал екінші толқыны неліктен қараша-желтоқсан айларында келетінін түсіндіріп, карантин шараларын сақтау маңызын мейлінше жіті түсіндірген толымды сюжет болды.

Өткен бейсенбіде Қырғыз Республикасының президенті Сооронбай Жээнбеков отставкіге кетті. Жүргізуші Жайна Сламбек оның отставкісі туралы айта келе, қырғыз билігіндегі қазіргі ахуалды да баяндады.

Қасым-Жомарт Тоқаевтың Шығыс Қазақстан облысына жұмыс сапарына арналған сюжетте: президент Абай музейін аралағанын, Абай және ұлдарына арналған ескерткіштің ашылу салтанатына қатысқанын, абайтанушылармен кездескенін, облыстағы тұрғын үй құрылысымен танысқанын, Жидебайдағы “Абай-Шәкәрім” мемориал кешеніне барғанын тізіп шықты.

Мәжілісте жаңа Экологиялық кодекс талқыланып жатыр. Жүргізуші жаңа кодекстегі өзгерістерді айтты. Сосын ШҚО-дағы гидрогеологиялық ұңғымылар туралы сюжет шықты. Бұл ұңғымалар кеңес заманында қазылған. Біразын жапқан, ал әлі күнге ашық тұрғандарынан тоқтаусыз су шығып жатыр. Тұрғындар су ысырап болып жатқанын, ал гидрогеологтар жерасты суларының көлемі азаятынын айтады. Сюжетте барлық тарапты сөйлетіп, ауыз су тапшы ауылдарды да көрсетті.

Келесі сюжет Қарағанды облысындағы жер дауына арналыпты. Баршын ауылының тұрғындары телеарна редакциясына хабарласып, көмек сұраған. Ауылдың жайылым жері конкурс негізінде көрші ауылдағы кәсіпкердің меншігіне өткен. Тұрғындар енді мал жаятын жер қалмайды, деп қауіптенеді. Мейлінше толымды жасалған сюжетте барлық тарапты сөйлетеді, алайда жерге иелік ету құқығын жеңіп алған кәсіпкерлер тарапынан комментарий алу мүмкін болмапты.

Көне Сарайшық қаласының аумағынан ерекше мазарат-кесене табылды. Бұл Қасым ханның қабірі болуы мүмкін.

Бағдарлама қызық ақпаратпен түйінделді. Жүргізуші Жайна Сламбек Wildlife Photographer of the Year жабайы табиғат байқауының биылғы жеңімпаз фотосуреттерін таныстырды. Жеңімпаз фотолар ішінде Қазақстан жоқ, әйтсе де фотосуреттер өте әдемі екен.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.

Қатаң карантин, қырғыз революциясы және шерифтер. 5-11 қазан апталық бағдарламаларға шолу

Риза Исаева
-
0
Қатаң карантин, қырғыз революциясы және шерифтер. 5-11 қазан апталық бағдарламаларға шолу

Өткен аптаны түйіндеген ақпараттық-сараптамалық бағдарламалардың барлығы коронавирус індетінің екінші толқынына дайындық пен Қырғыз Республикасындағы революцияға сюжет арнады.
“7 күн” және Apta бағдарламалары Nur Otan партиясының праймеризі қалай өткенін сол саяси ұйым басшылығынан сұраса, “Басты бағдарлама” авторлары жемқорлыққа қарсы күрес қалай болу керек екенін талдайды.

Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламасын қамтыдық.

“7 күн”, “Хабар”

7 қазанда ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаев коронавирус індетінің екінші кезеңіне дайындық жөнінде кеңес өткізді. “7 күн” бағдарламасының бірінші сюжеті де осы кеңес қалай өткенін баяндайды. Сюжет мемлекет басшысының отырыста айтқан сөздерінен құралыпты.

Жүргізуші Ринат Думанұлы коронавирус сюжетінен кейін іле-шала тұңғыш президент Н.Назарбаев пен қазіргі президент Қ.Тоқаевтың апта ішіндегі телефон сөйлесулерін тізіп шықты. Ол Орталық Азияның төрт мемлекет басшылары Қырғыз Республикасындағы оқиға туралы бірлескен мәлімдеме жариялағанын айта келе тақырып ауанын қырғыз еліндегі жағдайға бұрды.

Сюжетті тілші Сәкен Сейітханұлы дайындапты. Қазақстандық бірнеше саяси сарапшыны сөйлетіп, Қырғыз Республикасындағы қазақстандық компанияларға шабуыл жасалғанын да айтады. Тілші Қырғыз еліндегі ахуалға экономикалық тұрғыдан баға беріп, сюжетін «саяси күштердің билікке таласы көрші елдегі бейбіт күнді әлі де көлеңкелеп тұрғандай» деп түйіндейді.

Дүниежүзілік банктің жыл сайын жарияланатын Worldwide Government Indicators зерттеуінде Қазақстанның бірқатар көрсеткіші жақсарыпты. Мұны негізге алған сюжетте де сарапшылар сөз алып, елдегі саяси тұрақтылыққа мән бере сөйлейді. Олар Қырғыз Республикасындағы жағдайды мысалға ала отырып, шетелдік инвесторлар елдегі тұрақтылыққа баса назар аударатынын атап өтті.

ҚР тұңғыш президенті Н.Назарбаевтың “Абай аманаты” атты мақаласы жарық көрді. “7 күн” авторлары сол мақаланы талдауға екі сюжет арнайды. Біріншісінде мақаладан үзінділер келтірсе, екінші сюжетте ғалымдарды сөйлетеді.

“Абай аманаты” мен Назарбаевтан кейін не көрсетер екен” деп отырғанымызда кенеттен әскери тақырып пен Тоқаев сапары басталды. Президент Тоқаев Алматы облысына барып, кешенді бітімгершілік оқу-жаттығу жиынына қатысқанын айтты.

“ 7 күн” авторлары мемлекет басшының апта ішіндегі қызметіне толық шолу жасау дәстүрінен жаңылмады. Жүргізуші Ринат Думанұлы президент Тоқаев өткен аптада кімдерді қабылдағанын Ақорда таратқан ақпарат негізінде баяндап берді.

Әдетте президенттерден тыс тақырыпқа да бірнеше сюжет арнайтын “7 күн” редакциясы бұл жолы президенттер тақырыбын ұзаққа сүйреді. «Біз қалаған болашақ» деп аталатын сюжет те президенттерге негізделіпті. Сюжет тұңғыш президент Н.Назарбаевтың халықаралық аренада бейбітшілікке үндейтін ұсыныстарынан басталып, қазіргі президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-сессиясында биологиялық қауіптің алдын-алу туралы айтқанына жалғасты.

Бағдарлама авторлары Nur Otan праймеризі қалай өткенін аталған партия төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбектен сұрайды. 8 минуттық сұхбат партия кеңсесінде түсірілгені видеодағы партия логотипінен байқалады. Праймеризді ұйымдастырған партия басшылығының айтуынша, праймериз әділ өтіпті.

Бағдарламаның соңғы сюжеті президенттер тақырыбынан тыс, бірақ мемлекеттік бағдарламаның орындалу барысына арналыпты. Сюжетте Жұмыспен қамту — жол картасы аясында Ақмола облысында жүргізіліп жатқан құрылыс жұмыстарына жергілікті тұрғындар тартылғанын баяндайды.

“7 күн” авторлары бағдарламаны Ақмола облысындағы оңды істермен түйіндеуі дәстүрге айналғандай. Алдыңғы бағдарламаның соңғы сюжеті Ақмола облысында “Еңбек” бағдарламасы қалай жүзеге асырылып жатқанынан хабардар еткен еді.

“Басты бағдарлама”, “Еуразия бірінші арнасы”

Ел аумағында коронавирусқа байланысты қатаң карантин қандай жағдайда енгізілуі мүмкін? “Басты бағдарлама” авторлары ҚР Денсаулық сақтау министрлігі хабарлаған сценарийді негізге алып, графикалық сызбанұсқа дайындапты.

Келесі сюжет Қазақстанда жемқорлықпен күрес идеяларын жинақтапты. Күдіктілерді қадағалайтын арнайы білезік, мемлекеттік қызметкерлерге ескерту мен сарапшылар пікірі де бар. Тілші Нұржан Сәдірбай “Жемқорлықпен күрес туралы” заң талаптарын айта келе, соңғы уақытта қанша шенеунік жемқорлық фактісімен ұсталғанын баяндады.

Қазақстанда шериф қызметі пайда болуы мүмкін. Бұл тақырыпты «Ұр тоқпақ» айдары нысанаға алыпты. Мұнда автор шерифтің немен айналысатынын, оларды кім тағайындап, жалақыны кім төлейтінін талдайды.

Басты бағдарламаның” төртінші тақырыбы Қырғыз еліндегі аухалға арналады. «Билікке таласқандар бітімге келе ме?» деп аталатын сюжетте оқиғалар хроникасы, қырғыз сарапшылары мен қазақстандық саясаттанушылар бағасы бар. Бір ерекшелік — нумеролог пікірін қосуы болды. Тілші Берік Дүйсенбай сюжетті «Сабырлы болсаң, озарсың, Сабырсыз болсаң, тозарсың» деген қырғыз мақалымен аяқтады.

Әлемде 2,5 мыңнан астам “ақылды қала” бар. Қазақстаннан бұл тізімге Нұр-Сұлтан мен Алматы енеді. Қазақстандағы “ақылды қалалардың” бірі — астанадан 100 шақырым қашықтағы Ақкөл қаласы. Бұл елдімекенді “ақылды қала” ету үшін 2,5 млрд теңге жұмсалыпты. Сюжетте Ақкөл қалайша “ақылды қалаға” айналғанын айтады. Қала маңындағы шашылған қоқыс, нашар жол, арбамен су тасыған тұрғындарды да көрсетті. Әлемдік “ақылды қалалар” тізіміне енетін “Нұр-Сұлтан” қаласының автобустарында уәде етілген facepay құрылғысы бар-жоғын да тексерді.

Apta, QAZAQSTAN

Бағдарлама COVID-19 және коронавирусты пандемия статистикасынан басталды. Жұртшылық карантин тәртібін сақтамайтынын да айтып, рейд нәтижелерін көрсетті.

Президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстанда коронавирустың екінші толқынына дайындықты пысықтап, кеңес өткізген. Авторлар сол отырысты негізге алып, толымды да ақпаратты мол сюжет әзірлепті. Сюжетте үстемақы ала алмай жүрген дәрігерлер мәселесін де қозғайды. Қандай жағдайда локдаун енгізілетінін де көрнекі түсіндірді.

Қырғыз Республикасындағы наразылық — Apta бағдарламасының екінші тақырыбы. Сюжетте Қырғыз еліндегі азаматтық белсендінің сөзі, қырғызстандық және қазақстандық сарапшылар пікірі бар. «Милициямен қақтығыс кезінде ауыр жарақаттанып, артынша опат болған” 19 жасар жігіт символға айналғанын атап өтті.

Nur Otan праймеризі қалай өтті? “7 күн” авторлары бұл сұрақтың жауабын партия төрағасының бірінші орынбасары Бауыржан Байбектен сұраса, “Apta” редакциясы партияның жауапты хатшысы Арман Қырықбаевтан біліпті. Сұхбатта жауапты хатшы партия ұйымдастырған праймериз жақсы өткенін, жеңіске жеткендерге қандай мүмкіндік берілетінін әңгімелейді.

Түркістан облысының мақташылары мақта бағасына наразы. Мақта қабылдаушы пункттер белгілеген бағам ақ алтын өсіру шығынын да жаппайды. Мейлінше толымды сюжетте барлық тараптың комментарийі бар.

Желіде Түркістан облысының Қазығұрт ауданында әкесі балаларын аяусыз ұрып-соғып жатқан видео таралды. Осы оқиға келесі бір сюжет — отбасындағы баланы ұрып-соғу тақырыбына түрткі болыпты. Сюжет алты баласымен дағдарыс орталығын паналаған ана хикаясынан басталады. Күйеуі арақ ішеді, әйелін де, балаларын да ұрып-соғып, күн көрсетпейді екен. Сюжет авторы ересектер баланы неліктен ұратынын, бұл бала болашағына қалай әсер ететінін психологтан сұрайды. Қоғамдағы өзекті мәселені көтерген сюжет болыпты.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты

Аркадий күшік сапары: Роман Аниннің зерттеуші журналистерге кеңесі

Жәнібек Нұрыш
-
0
Аркадий күшік сапары: Роман Аниннің зерттеуші журналистерге кеңесі

Еуропа және ТМД елдерімен салыстырғанда зерттеу журналистикасы Орталық Азияда енді-енді дамып жатыр. Қазір аймақта сәтті талпыныстан гөрі сәтсіз әрекеттер жиі ұшырасады. Әйтсе де осы бағытты дамытуға мүмкіндік те, тақырып та жетерлік.

Белгілі ресейлік зерттеуші-журналист, Новая газета басылымында ұзақ уақыт қызмет етіп, кейін командасымен бірге «Важные истории» медиаресурсын ашқан Роман Анин «Қоқыс ісі» жобасы мысалында әріптестеріне кеңес берді.

«Қоқыс ісі» материалы — «Важные истории» командасының таяуда жариялаған зерттеуі. Ресейдің түрлі аймақтарында терезеден сыртқа көз салсаңыз, тау-тау боп жатқан қоқыс үйінділерін көресіз. Ұшар басына өрмелеп шығуға да болатындай. Жергілікті тұрғындар билікке үнін жеткізе алмайды. Мәселе күн өткен сайын ушығып барады. Журналистер қоқыс үйінділері бір күнде пайда болмағанын, көптен бері еш қам-қарекет жасамау салдары екенін түсінген.

«Жаңа репортер» осы «Қоқыс ісі» материалы қалай дайындалғанын тыңдап, Орталық Азия зерттеуші-журналистеріне пайдалы кеңестерді жинақтады.

Адамдарға жақын тақырыптарды таңдаңыз

— Біз «Важные истории» командасында аймақтардағы өзекті тақырыптарды аламыз. Бұл тақырыптар адамдардың күнделікті проблемасына қатысты болады. Көптеген әлемдік масштабтағы зерттеу материалдарды журналистер журналистерге арнап жазады. 20 млрд доллардың ізін жасыруды тереңінен қазып, сол жайында зерттеу материал жарияладыңыз, делік. Бұл жақсы-ақ. Бірақ, шалғай елдімекен тұрғындарынан бұл туралы сұрасаңыз, оларға бәрібір екенін түсінесіз. Өйткені, мұндай сома — олар үшін құр сөз. Олар мұндай соманы елестете алмайды, өміріне қатысы қанша екенін түсінбейді. Ал қоқыс, тұрғын үй-коммуналды шаруашылық сияқты тақырыптар адам өміріне тікелей қатысты. Дұрыс жағынан қарай білсеңіз, оның да астарында миллиардтар жасырулы.

Мәселеге түрлі қырынан қараңыз

— Мінсіз хикаяда екі түрлі көзқарас: қыран және құмырсқа көзқарасы болады. Қыран көзқарас дегеніміз — елдегі не аймақтағы мәселені масштабты зерттеу. Құмырсқа көзқарас дегеніміз — ең төменнен, мәселен, қоқыс полигоны маңындағы адамдар қалай өмір сүріп жатқанынан қарау.

Хикаяны мемге айналдырыңыз

— YouTube-тағы атышулы зерттеулерді талдап қарасақ, миллиондаған қаралым жинау себептерінің бірі — мем қолдану. Зерттеу және үлкен мәтінді мемдеу — материалды вариативті етер қызық тәсіл. Қоқыс ісін зерттегенде сондай мем қажет болды. Біз хикаяны сату үшін мемге арналған мем жасағымыз келмеді. Пайдалы, нәтижеге жеткізер мем болуын қаладық. Осылайша Аркадий күшігіміз өмірге келді. Жұмсақ пүліштен жасалған күшіктің ішіне телефон салынған. Қоқысты қайда шығарып жатқанын осылай қадағалаймыз.

Егжей-тегжейін пысықтаңыз

— Қоқысты қоқыс тасымалдайтын көлікке қалай дестелеп жинайтынын көрдік. Көлік ішіне мейлінше көп қоқыс сыйғызу үшін әбден нығыздап салады екен. Белгі беретін құрылғыны жаншып, талқандап тастар ма екен, деп қауіптендік. Құрылғыны темір қалбыр ішіне салсаңыз, сигнал өткізбейді. Біз шайдан босаған қалбырды қолданып көрдік, сигнал өтпеді. Пластик бөтелке ішіне салуды да ойладық, бірақ Мәскеуде қоқысты сұрыптап жинайтын болған соң, бұл ойымыздан бас тарттық. Ойлана келе, белгі беру құрылғысын жұмсақ затпен ораймыз, деп шештік. Күшік Аркадий осылайша пайда болды.

Көлемді құжаттарды оқыңыз

— Күшік Аркадий қажет жеріне жетуі үшін оны дұрыс орынға қалдыру маңызды. Қоқыс реформасына арналған көп құжатты ақтарып, оқыдық. Содан білгеніміз — әрбір аймақ қалдықтарды реттеудің федералді сызбанұсқасын қабылдауы міндетті. Жүздеген парақтан тұратын мұндай үлкен сызбанұсқаларды көбі ашып оқымайды. Мен оқыдым. Барлық сызбанұсқаны мұқият қарап, түсінуге біраз уақыт кетті.

Технологияларды ұмытпаңыз

«Қоқыс ісі» зерттеу-фильмнен скриншот — https://istories.media/

— Қоқыс хикаясынан фильм жасайтын болғандықтан дабыл құрылғысының қозғалысын қадағалап ғана қоймай, әдемі интерфейсі бар видео болуы да маңызды еді. Мұндай қозғалысты телефон қосымшаларынан жасауға болады. Біз ескі телефонды алып, сим-карта салып, ата-анасы балаларының қайда жүргенін бақылауына арналған әдепкі мобайл қосымшалардың бірін орнаттық. Бұл қосымшаның десктоп нұсқасы да бар. Күшік Аркадий қайда жүріп бара жатқанын компьютер экраныан скринвидеоға жазып алу үшін тапжылмай отырып, үнемі жаңарту қажет. Мен мұндай жұмыспен айналысқым келмей, сол жұмысты атқаратын бағдарлама кодын жаздым.

Қадағалауға арналған түрлі құралдарды пайдаланыңыз

— Зерттеу жүргізудің классикалық әдістерін қолдандық: үкіметтегі ақпарат берушімен әңгімелесу, қоқыс орындарына бару, жәбірленуші тараппен сөйлесу. Зерттеу бір жарым жылдан астам уақыт жүргізілді, өйткені әрбір аймақтағы қоқыс өңдеумен айналысатын өкілдерді зерттеп, сауда-саттықты талдап, ірі тапсырыс алушыларды анықтап, визуализация жасау керек болды. Мұның барлығын біз, яғни журналистер жасадық.

Зерттеуші-журналист:

    • Ақпарат берушіні сөйлете білетін жақсы психолог;
    • онлайн деректер қорындағы ақпаратты, бухгалтерлік және қаржы есептерін оқи алатын жақсы аналитик;
    • түрлі деректер қорынан ақпарат алуы үшін бірнеше тілде сөйлейтін;
    • бағдарлама кодын жазатын

болуы керек. Егер бағдарламалауды білмесе, қоқыс хикаясын жасай алмас едім.

Нәтижелері

— Күшік Аркадий ақырғы нүктесіне де жетті. Бұл біз күткендей Владимирская қоқыс полигоны болмай шықты. Адамдар Владимирская қоқыс полигонына барар қоқыс тасығыш көлік қозғалысын бөгеп, жүк көліктері о жаққа өте алмады. Тәжірибеміз бәрібір де сәтті шықты, өйткені күшік Аркадий сол адамдарға тиесілі басқа бір қоқыс полигонына келді. Біз күшік Аркадий сонда келгенін, сол жерде жатқанын көрдік. Біраз уақыт өткен соң телефон қуаты таусылып, күшік Аркадиймен байланыс үзілді. Десе де ол өз борышын орындады, деп есептейміз.

Ел аумағындағы қоқыс тасымалы мен өңдеу саласындағы тапсырысты қамтыған зерттеуіміз — Ресейдегі қоқыс реформасының басты ерекшелігін анықтады. Көптеген аймақта қоқыс шығару, қоқысты өртеу зауыттарын не қоқыс сұрыптау кешендерін салу құқына билікпен қандай да байланысы бар адамдар ие болып отыр. Басында айтылғандай, қоқыс ісінде қомақты қаржы, жемқорлық даулары бар. Алайда көрерменді бұл емес, басқа бір нәрсе қызықтырды: көрермен зерттеу материалда айтылған қомақты қаржыны елестете алмайтын шығар, бірақ күнделікті таң шапағын қоқыс полигонының иісімен қарсы алатын тұрғындардың жай-күйін әркім де сезінді.

«Важные истории» командасының «Қоқыс ісі» зерттеу материалын және күшік Аркадийді мына видеодан көресіз.

Роман Аниннің лекциясы Inrernews қолдауымен Transparency Kazakhstan ұйымдастырған зерттеу журналистикасы мектебі аясында өтті. 

YouTube-журналистика дегеніміз не? Алексей Пивоваров тәжірибесінен

Жәнібек Нұрыш
-
0
YouTube-журналистика дегеніміз не? Алексей Пивоваров тәжірибесінен

«YouTube-журналистика» дегеніміз не? Аудиторияға қандай форматтар өтімді, мұның себебі не? Әлемдегі ең үлкен видеоплатформада қандай контентке сұраныс бар? «Редакция» YouTube-арнасының авторы (Ресей) Алексей Пивоваров MediaCAMPFest фестивалі аясында өткен сессияда осы сұрақтарға жауап берді.

«Редакция» ютуб-арнасының жазылушылар саны 1,5 млнға жетті. 

Арнаға ай сайын 80-100 мың жазылушы келіп қосылады. YouTube — өте адал платформа. Егер контентің аудиторияға ұнаса, онда монетизация да, танымалдылық да болады. 

— YouTube-журналистика — Ресейде бұрыннан болған ескі мейірбан тележурналистика сияқты. Бұрынғы НТВ телеарнасының басты мақтанышына айналған тележурналистика үлгісі. Біз аса салмақты тележурналистика мектебінің негізін қаладық, сол әлі күнге дейін өмір сүріп келеді,-дейді Алексей Пивоваров.

Аудитория және YouTube контент туралы

— YouTube-та журналистикамен айналысу мүмкін бе, жоқ па, деп ойландым. Күдігім басым болды, өйткені мұнда аудитория адамның өз атынан сөйлегенін тыңдайтынын, соны көретінін, объективті журналистика қажет емес екенін айтқандар болды.

Белгілі болғандай, бұл қате тұжырым екен. Сапалы журналистикаға сұраныс өте жоғары. Сапалы журналистикаға да, жақсы бейнекадрға да талап артып жатыр.

— Аудиторияның жас шамасы ортадан төмен, орта жастағылар екенін көреміз. Орта жастан асқан адамдар да YouTube-ке ауысып жатыр. Олар теледидардан көңілі қалған, бірақ сапалы видео көргісі келеді. Сапалы өнім іздейді.

Енді бір жағынан, YouTube-ке жас ұрпақ та келіп жатыр. Олар бейімделген. Талап-тілектері тез өзгеріп отырады, алайда көбі сапалы журналистика өнімін қарайды.

Балалар контентінің қаралымы өте көп. Балалар бағдарламаны бірнеше рет қайта көреді, бірақ кумирлерін тез ауыстырады. Екінші орында — шоу және музыка, ойын-сауық, күлкі, сатира контенті тұр. Орыс тіліндегі YouTube-та ең көп сұранысқа ие контент — стендап.

Қазір орыс тіліндегі YouTube-ке қоғамдық-саяси тақырыптар тез еніп жатыр. Сондай контентке сұраныс та артуда.

— «YouTube-журналистика» тіркесін айтқанымызда есімі қатар айтылатын — 10 адам осылар.

Мұнда классикалық сұхбат та, ұзын монолог та, телевизияда «ТЖ және зерттеу» деп аталатын жанрдың қайта түрленуі де, көлемді тележурналистикалық сюжеттер де бар.

Біз неден бастадық?

— «Вдудь» арнасының сіңірген еңбегі: нарық едәуір өзгергенін көрсетті. Аудитория сапалы, ұзақ контент тұтынуға даяр және сапалы бюджет бар екенін түсіндік. Қазір тек ютуб-арнада ғана ақша тауып, дамисыз. Тек тереңінен ғана емес, жан-жағына қарай да өсуге болады.

Әуелде «сұхбат жанрында болады» деп есептедім. Қазір сұхбатты «бастапқы» жанрға аудардық. Бөлек сұхбат жасаймыз.

Редакция материалдары бірнеге локация, түсірілім және көп сұхбаттан тұрады. Әдепкі тележурналистика.

YouTube телевизияны өлтіре ме?

— Бір ауыз сөзбен айтсам, жоқ. Бір контентті түрлендіріп, әралуан платформада сәтті таратуға болады.

Адамдар үлкен теледидардан контент тұтынуын бәрібір жалғастырады. Мәселен, стрим көреді. Шоу қарайды. Мұны теледидардан көру қызық.

Қоғамдық-саяси формат не болары әлі де сұрақ күйінде қалып отыр. Егер жағдай осылай жалғаса берсе, онда интернет-платформалар нарықты жаулап алады, ал телевизияға тек пропаганда қалмақ.

Цензура мен пропаганда жайлы

— Қазір пропаганданы шоу сияқты қабылдайды. Көрермен онсыз да мәлім нәрсені көре бастайды. Телевизиядағы пропаганданың тиімділігі төмендейді.

YouTube-та телевизиядағыдай цензура жоқ. Ешкім телефон соқпайды. Алайда әжептәуір шектеулер бар. Мысалы, автордың зорлық-зомбылық бейнеленген кадрларды көбірек қолдануын YouTube жақтырмайды. Платформа сондай контентті сізге ұсыну не ұсынбауын өзі шешеді. Мәселен, біз АҚШ-тағы наразылықтар туралы материал дайындадық. YouTube АҚШ-тағы нәсілшілдік наразылықтар тақырыбын талқылауды орынсыз, деп таныды.

Мұны цензура деп есептеуге бола ма? Жоқ. Шектеулер ме? Иә. Мұндай шектеулер көп.

Монетизация жайында 

— Соңғы уақытта «Бізге қатаң саяси контент керек» деп айтатын жарнама берушілер тобы пайда болып, қатары артып жатыр. Неліктен? Тұрақсыздық кезінде аудиторияның қайда барарын маркетологтар анық көріп-біліп отыр. YouTube-та нарық заңы жұмыс істейді.

Енді не болмақ?

— Адам-БАҚ бірігіп, жанрлық ұқсастықтары бойынша компаниялар құратын шығар. Қазір бәсекелесіп жатырмыз, алайда келешекте бірігу және жұтылу әрекеттерін көріп қалармыз. Адамдар осылай тиімдірек екенін түсінуі мүмкін.

Фестивалдің тұтас бағдарламасын сілтемеден табасыз.

Жоба АҚШ Халықаралық даму агенттігінің (USAID) қолдауымен «MediaCAMP – Орталық Азия бағдарламасы» аясында іске аспақ.

Коронавирус, праймериз және президенттер. 28 қыркүйек — 4 қазан апталық бағдарламаларға шолу

Риза Исаева
-
0
Коронавирус, праймериз және президенттер. 28 қыркүйек — 4 қазан апталық бағдарламаларға шолу

“7 күн” және Apta бағдарламалары Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаев іссапарларын, Тоқаев аптасы қалай өткенін және праймериз тақырыбын алға шығарса, “Басты бағдарлама” әлемде коронавирус екінші толқыны басталғанын, Қазақстанда сақтық шаралары қалай сақталып жатқанына назар аударды. Барлығына ортақ тақырып: АҚШ президенті Дональд Трамп пен әйелі Мелания Трамп коронавирус жұқтырғаны болды. Әйтсе де әр бағдарлама бұл тақырыптарға әрқалай тоқталды. Тарқата айтып, тұтас сюжет арнағаны да, қысқа қайырып, шорт кескені де бар.

Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламаларын қамтыдық.

“7 күн”, “Хабар”

Сенбі, 3 қазанда эфирге шыққан бағдарлама Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Түркістан және Шымкент қалаларына сапарынан басталды. Бірінші сюжетте Назарбаев Түркістанда жаңадан салынған, қазір салынып жатқан құрылыс нысандарына барғанын жинақтапты. Тұңғыш президенттің орыс тілінде айтқан сөздерін қазақ тіліне аудармай, сол қалпында берді. Қала тұрғындарынан блиц-сауалнама да алыпты. Екінші сюжет Назарбаевтың Шымкенттегі сапарына арналып, қайда барғанын көрсетті.

Екі сюжеттен кейін Нұрсұлтан Назарбаевтың апта ішіндегі қабылдауларына шолу жасады. Қазақстан халқы Ассамблеясы төрағасының орынбасары Жансейіт Түймебаевты қабылдағанына бөлек сюжет дайындапты. Сюжетте Қазақстанда тұратын армян және әзірбайжан диаспоралары өкілдерінің Таулы Қарабақтағы соғысты бейбіт жолмен шешу туралы үндеуі, елімізде жүздеген ұлыс тату-тәтті тұрып жатқанын баяндайды.

“7 күн” бағдарламасының жалпы ұзақтығы — 1 сағат. 27-минутынан бастап тақырып ауаны Елбасыдан Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевқа ойысты.

Дәлірегі, сюжетте президент Тоқаев қайырымдылық ұйымдары және бизнес өкілдерімен кездескенін көрсетті.

Қасым-Жомарт Тоқаевтың бірқатар елдің жаңа тағайындалған елшілерінен сенім грамоталарын қабылдағанына тағы бір сюжет арнады. Сюжетте мұндай жиыннан түсірілген видеоның аз болғаны байқалды. Бір кадрды бірнеше рет қайталады.
Тоқаевқа топтамасы оның апта ішінде жасаған қабылдауларына жалғасты. Президент Тоқаев ҚР ҰБ төрағасын, Қорғаныс министрін, Ұлттық экономика министрі, БҚО әкімі және Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің мүшесін қабылдапты.

“7 күн” тілшісі Ақбөпе Бәкір ресми Ақордаға сілтеме жасап, ақпарат агенттіктері таратқан хабарламаларды ғана айтып өтті.

АҚШ президенті мен оның жұбайы да коронавирус жұқтырғанын, Мемлекет басшысы мен Елбасы екеуі де Трамп отбасына сауығып кетуін тілеген жеделхат жолдағанын айтты. Жүргізуші Ринат Думанұлы АҚШ басшысы Трамптың коронавирус жұқтырғаны әлемдік биржалар индексіне әсер еткенін айтып, неліктен және қалай әсер еткенін талдамады.

Бағдарламаның 38-минутында Назарбаев пен Тоқаев тақырыбы аяқталып, праймеризге кезек жетті. Ресми жаңалықтарға, соның ішінде екі президенттің апта ішінде атқарған шаруаларына баса мән беретін бағдарлама бұл тақырыптарға арнайы айдар ашса да болатындай.

Өскеменде бүлдіршіндерге арналған сауықтыру орталығын балалар бақшасына айналдырыпты. Қазір жабылудың сәл алдында тұрған нысан мәселесін көтерген сюжет жан-жақты әрі толымды жасалған. Мүмкіндігі шектеулі балалардың құқығы шектеліп жатқанына нақты дәлел келтіріп, өзекті проблеманы мейлінше талдаған сюжет болды.

Ал интернеттегі алаяқтар туралы сюжет нақты мысалдар мен пайдалы ақпаратқа толы. Алаяқтар цифрлы тұзақты қалай құратыны, құрығына түсірер адамды қалай зерттейтінін баяндаған сюжетте жұртшылық ескере бермейтін мәлімет көп екен.

Бағдарламаның соңғы сюжеті Ақмола облысында “Еңбек” бағдарламасы қалай жүзеге асырылып жатқанынан хабардар етеді.

“Басты бағдарлама”, “Еуразия бірінші арнасы”

“Басты бағдарлама” авторлары қайта күшейіп, әлемді әбігерге сала бастаған коронавирус індетінен сақтану мәселесін көтеріпті. Батыста екінші толқыны жүріп жатқанын айта келе Қазақстан жұртшылығы қалай сақтанатына назар аударады. Санитария мамандарына қосылып, Нұр-Сұлтан қаласында рейд жүргізген тілші Әсем Изатқызы көптеген орында бетперде тағу тәртібі орындалмайтынын көрсетеді. “Халық босаңсып кеткен” деп байлам жасайды.

Сюжетте Нұр-Сұлтан қаласындағы мектептердің бірінде жұмыс істейтін күзетші әйел бетперде тағу режиміне қатысты шын жағдайды ашық айтады. Экранда әйелдің тек сұлбасын көрсетіпті. Тілші Әсем Изатқызы: “бұл жағдайдан кейін о кісі жұмыстан шығарылуы мүмкін” деп, кейіпкердің алдағы жағдайы редакцияның бақылауында болатынын да ескертті. Сюжет кейіпкерінің тағдырына жауапкершілік танытқан тілшінің бұл сөзі — құптарлық іс.

Илон Маск Марсқа зымыран ұшырмақ. “Ұр тоқпақ” айдары осы жаңалықты ресейлік сайтағы фотоға сілтеме жасап, хабарлады. Мұндай жаңалықты түпнұсқа дереккөзіне, яғни ағылшын тіліндегі ресурстарға сілтеме жасай отырып хабарлаған жөн-ақ.

Таулы Қарабақ аймағындағы соғыс — бағдарламаның үшінші сюжетіне айналды. Тілші Берік Дүйсенбай Әзербайжан және Армения Республикаларының ҚР-дағы елшілерінен сұхбат алыпты. Әр тарап жағдайды өзінше бағамдап, соғыс басталуына түрткі болған себептерді алға тартады. Тілші бар жағдайға объектив баға беруге тырысыпты. Саясаттанушыларды да сөйлетіп, соғыс тоқтамаса, жағдай қалай ушығатынын, мұнда Қазақстан рөлі қандай болуы тиіс, деген сұрақтарға жауап алады.

Таулы Қарабақ тақырыбын бір сөзбен қысқа қайырған “7 күн”-мен салыстыра қарасақ, “Басты бағдарлама” авторларының сюжетін “толыққанды саяси сараптама” деп айтуға негіз бар.

«Трамп коронавирус жұқтырыпты” деген сыбыс халықаралық нарықта қара алтын құнының құлауына түрткі болған деседі». Келесі сюжеттің алғысөзін осылай бастаған жүргізуші Берік Дүйсенбай: «Экономикасы әртараптанбаған, шикізатқа тәуелді елдің сыртқы кірісі әрдайым әлдекімдердің түшкіргеніне де тәуелді болып қала береді» деп тағы жалғайды.

Ал сюжетте тілші Нұрай Құрақпай “Доллар бағамы неге көтерілді” деген сауалға жауап іздейді. Доллар тағы қаншалық қымбаттап, теңге қалай құнсызданарын, мұның экономикаға салдары қандай боларын экономистерден сұрайды. Сарапшылардан бөлек, бұқараның да пікірін біледі.

Apta, QAZAQSTAN

Жүргізуші Жайна Сламбек бағдарламаның әлқиссасын COVID-19 статистикасынан бастады. Денсаулық сақтау министрлігінің брифингін де, АҚШ президенті мен әйелі коронавирус жұқтырғанын да қосты.

Бірінші сюжет Nur Otan праймеризіне арналыпты. Партияішілік сайлауға қатысып жатқандардың хикаясын баяндап, оларды сөйлетіп, басқа партиялар да саяси аренада осылай белсенділік танытса, барлығы жақсы боларын айтып, түйіндеді.

Бағдарлама авторлары “праймериз” деген не екенін түсіндіруге тырысыпты. Әйтсе де тақырыптан еш хабары жоқ көрермен көкейінде көптеген сұрақ туындайтын сюжет болыпты.

Нұрсұлтан Назарбаев Түркістан және Шымкент қалаларына барғанын баяндайтын сюжет қатаң қалыптан аспайды.

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-сессиясына қатысқаны тағы бір сюжетке негіз болыпты. Сюжетте президенттің онлайн-баяндамасын түрлі сарапшылар пікірі толықтырады.

Коллекторлар мен сот орындаушылары қалай жұмыс істейді? Қандай қитұрқы амал-тәсілдер қолданады? Қазақстандағы коллекторлар жұмысын жіліктеген сюжет қызықты жасалған. Пайдалы ақпараты да жетерлік.

Қазақстанда еңбекақысын ала алмай жүрген адамдар көбейген. Сюжетте бірнеше айдан бері жалақысын ала алмай, табанынан тозған кейіпкерлер де, шенеуніктер мен заңгер комментарийі де бар.

Apta авторлары “қазанның алғашқы жексенбісі — Ұстаздар күні” мерекесіне сюжет жасамады. Есесіне астаналық мектеп-лицей директорынан бірінен сұхбат алыпты. Педагог даярлау, мұғалімдер жұмысы, жалақысы мен оқу-әдістемесі туралы әңгімелесті. Тәп-тәуір сұхбат, бірақ шалғай елдімекендердегі мектеп басшысынан да сұхбат алғанда толымды шығар еді.

Таяуда Алтынемел ұлттық паркі аумағында қар барысы фототұзаққа түсіп қалған екен. Бұл жаңалық осы ұлттық парк және сондағы жануарлар әлемі туралы әдемі сюжетке арқау болыпты.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.

E-mail хабар таратудың бизнес-процесін ұйымдастыру. «Бумага» тәжірибесі

Жәнібек Нұрыш
-
0
E-mail хабар таратудың бизнес-процесін ұйымдастыру. «Бумага» тәжірибесі

Егер e-mail хабар тарату — жаңа нәрсені байқап көру емес, коммерциялық өнімге арналған нақты жоспар деп қарастырсақ, онда бизнес-процестерді қалыптастыру, келешекте серіктестер тарту бойынша көп жұмыс істеуге тура келеді. Internews ұйымдастырған «E-mail хабарлар» тренингінің кезекті тақырыбы бизнес-процестерге арналды. Неге мән беру керек, бұл не үшін қажет екенін «Бумага» интернет-басылымының бас директоры Кирилл Артеменко мен арнайы жобалар бойынша директоры Мария Рзаева айтып берді.

Медиаға клуб пен e-mail хабар неліктен қажет?

Тегін жазылушылар сайтыңызға адал болғаны соншалық, электронды поштасын беруге әзір. Ақылы жазылушылар адал болғаны соншалық, ақы төлеуге даяр. Клуб мүшелері адал болғаны соншалық, ісімізді қолдау үшін ақша төлеуге және уақытын бөлуге дайын. Қызықпайтын клиенттен бастап ең лоялді клиентке дейінгі шекте байланыс орнатасыз. Бұл неліктен қажет?

  • Аудиторияны тарту, брендке сенімді нығайту;
  • Журналистикамыздың сапасын көтеру;
  • Жұмысымыздың тиімділігін арттыру;
  • Оқырман төлемінен түсетін кіріс көлемін ұлғайту;

Бір сөзбей айтқанда, өзіңіз өте жақсы түсінетін адамдардың өте түсінікті базасын жасап аласыз. Оларға арналған сапалы контент жасап қана қоймайсыз, олар да сізге көмектеседі. «Бумага» мысалында айтсақ:

  • Дереккөздер, кейіпкерлер мен сарапшылар — «Бумага» достарының арасынан табылады
  • «Бумага» достары — сын және идеяларымызға кері байланыс
  • Клубтық модель — қаржылық тұрақтылық негізі
  • «Бумага» достары — өте қымбат жарнама келісімшарты
  • «Бумага» достары — жаңа өнімдердің потенциалды аудиториясы

E-mail хабар жасайтын команда

Ұдайы e-mail хабар дайындап және соны таратып отыру үшін команда жасақтау қажет:

  • Продакт-менеджер: бизнеске жауапты. Ол — командаға тапсырма беріп, жарнама мен контент тиімділігін қадағалап, маңызды шешімдер қабылдайтын жоба жетекшісі. Жоба жұмысы дегеніміз таусылмас сынақтар мен қателіктерге толы. Егер істеген жұмысыңыздың нәтижесі көңілден шықпаса, күткеніңіздей болмаса, онда еш өкінбеңіз, бұл — қалыпты жағдай.
  • Редакция + авторлар: контентке жауапты.
  • Маркетинг: жазылушылар санының өсуінің жауапты.
  • Дизайн: визуалды бөлігіне жауапты.
  • Бағдарламалау: техникалық бөлігіне жауапты.
  • Талдап-сараптау: дұрыс жұмыс істеп жатырмыз ба, жоқ па, міне осыны тексереді.

Алғашқы e-mail хабарды дайындау барысында негізінен сіз жұмыс істейсіз: сіз және продюсер, мәтін авторы, маркетолог пен аналитик. Бірінші e-mail хабарды жіберген соң бір адам нақты бір іспен айналысуы міндетті.

«Бумага» тәжірибесінің түйіні мен кеңестері

Бүгінде «Бумага» интернет-басылымы 5 ақылы және 2 тегін e-mail хабар таратады. Сәтті жүзеге асып жатыр. Осы уақыт ішінде редакция нені түсінді?

  • Іс-шаралар жаңа жазылушы, яғни оқырман әкелмейді. Бұрыннан бар адамдар келеді.
  • Жаңа жазылушыларды тартқаннан гөрі бұрынғы жазылушыларды ұстап қалу маңызды. Міне, сондықтан да редакция жылдық жазылымдарын сатуға тырысады.
  • Қолданушылардың қолдауы өте маңызды.
  • Жылдың ең табысты айы — қаңтар.
  • E-mail хабар бойынша жұмыс істеу — уақытты да, қаржыны да, команданың ден қоюын да қажет етер ұзақмерзімді «ойын».

E-mail хабар аясында серіктестермен қалай жұмыс істеу керек?

«Бумага»-дағы серіктестік мысалы

E-mail хабарға серіктестер тарту, олармен жұмыс істеу — кейінгі кезең: өйткені, сіз e-mail хабар таратуды бастайсыз, аналитикасын баптайсыз, нәтижелерін қарайсыз. Міне, содан кейін, яғни негізгі іс-әрекеттерді жасаған соң серіктестер тарту жайлы ойлануға болады.

E-mail хабарға серіктестер неліктен қажет?

  • Кіріс (e-mail хабарға қатысуды да сатуға болады).
  • Контент (әсіресе қандай да бір гайд жасамақ болсаңыз, серіктестер қатарынан сарапшылар тартасыз).
  • Жазылушыларға арналған эксклюзив қызметтер (қауымдастық қандай да бір эксклюзив мүмкіндіктерге ие болуы керек, мұны серіктестер бере алады).
  • Тарату және промо (сіз туралы кез келген деректі, хабарландыруды жариялау, байланыс контактілерін бөлісу, әлеуметтік желілерде жариялау, міне, мұның барлығы да сіз туралы айтылар қосымша алаңшалар бола алады).

Интеграциядан түсетін кіріс

Бұл да әдепкі жарнама моделі сияқты жұмыс істейді: мәтін жазасыз және мәтінге қандай да бір натив жарнама қосасыз. Серіктестің ұсынысы хат пен контент тақырыбына, автор мен хатты жазу әдіс-амалына байланысты болуы, үйлесуі міндетті. Бұл — қалыпты шектеу-шарт. Мәселен, сіз шарап туралы e-mail хабарда көлік доңғалағын желімдеу қызметін жарнамалай алмайсыз. Бұл еш қалыпқа сыймайды. E-mail хабар жазылушылары сайттағы трафиктен те қымбат тұрады, өйткені олар сіздің ұсыныс-тілектеріңізге сайт оқырмандарына қарағанда көбірек сенеді. Сіз олардың сеніміне негізделген контент сатасыз. Мұны серіктеске түсіндіруге тырысыңыз.

Серіктестерді қандай амал-тәсілдер қызықтырады?

Серіктестерді қызықтыру үшін ұсынысыңызда мыналар болуы шарт:

  • Жазылушылар саны. Ең маңыздысы бұл емес, бірақ содан бастау керек. Жобаңыздың масштабынан хабардар ететін жалпы көрсеткіш.
  • Ашылатын хаттар көрсеткіші бойынша болжам. Бұл талдау жүйелерінде пайыздық қатынаста көрінеді. Хатты ашудың қалыпты көрсеткіші — 20 %.
  • Сілтемені шерту көрсеткіші бойынша болжам. Кейбір талдау жүйелері мұндай деректерді ұсынады. Соның негізінде болжам жасауға болады.
  • Сайтта жән әлеуметтік желілерде e-mail хабарлар аңдатпасының қамтуы көрсеткіші бойынша болжам. Бұл да жалпы көрсеткіш. Егер жасайтын болсаңыз, онда масштабты көрсете аласыз.
Ұсыныс мысалы

Жарияланымдардың бірыңғай форматын бекіту қажет. Барлығы стандартты түрге келтіріліп, басы артық шығармашылықтан ада болуы шарт. Егер барлығы жүйеленсе, онда уақыт үнемдейсіз. Клиенттердің не күтетіні де түсінікті. Ала-құла болмаса, артық сұрақ та туындамайды.

Сондықтан мынаны алдын ала ойластыру керек:

  • Серіктес қай жерде, қалай және қанша рет аталады
  • Серіктестік бөлімі қалай көрініп тұрады: мәтін өлшемі, сурет болу/ болмауы, хаттағы орны
  • Клиент қалай белгіленген: шығарылым серіктесі, демеушісі, «қолдаған»
  • Біріктіру хат контентімен қалай байланысады?

Сіз мұның барлығын серіктеске түсіндіруіңіз міндетті

Брендпен бірлескен e-mail хабардан түсетін кіріс

Бұл — серіктестіктің күрделі түрі. Мұндай жағдайда сіз қамту көрсеткішін емес, процесті ұйымдастыру, салалық аудиторияны жинақтау сияқты қызметті сатасыз.

E-mail хабар концепциясы серіктеспен бірге жасалады, алайда әзірлеу барысына оны қатыстырмай-ақ жасалуы мүмкін. Концепциясын әзірлеу барысында өз қызығушылығыңызды да ескеріңіз. Серіктес әрі қарай айналысудан бас тартып жатса, бюджетін азайтса, жалғастырып, сақтап қаласыз ба? Мұны да ойлаңыз.

Серіктестің қатысуын бекітер ережелер де бар: тіркелген брендинг, мәртебе, орны және біріктіру форматы. Мұның барлығы да әуел бастан талқыланып, келісілуі шарт.

Жазылушыларға арналған қызметтер

Серіктестер қауымдастықта жайлы орта жасауға көмектесе алады. Мәселен, акция, жеңілдіктер сыйлайды, байқаулар, іс-шаралар өткізеді. Негізінен айырбас түрінде болады. Ең бастысын есте сақтаңыз: айырбас пен ақшаға бірдей қызмет беруге болмайды. Айырбас болса, қандай да бір бөлігін, ақшаға болса, онда көбірек бересіз.

«E-mail хабарлар» тренингі бойынша барлық материалды мына парақтан табасыз.

Заңсыз алтын өндірісі, тұрмыстағы зорлық және құс тұмауы. 21-27 қыркүйек апталық бағдарламаларға шолу

Риза Исаева
-
0
Заңсыз алтын өндірісі, тұрмыстағы зорлық және құс тұмауы. 21-27 қыркүйек апталық бағдарламаларға шолу

Қазақстанның солтүстік және орталық өңірлерінде үй құстарының қырылуы кешегі аптаны қорытындылаған бағдарламалардың ортақ тақырыбына айналды. “7 күн” мен «Басты бағдарлама» құс тұмауына сюжет арнаса, Apta авторлары студиядан хабарлама берді.

Әр бағдарламаның эксклюзив тақырыптары да баршылық. Мәселен, “7 күн”  тұрмыстағы зорлық-зомбылық жиілегенін айтса, «Басты бағдарлама» кәсіп ашуға гранттар мен адам саудасына сюжет арнапты. Apta редакциясы ШҚО-дағы заңсыз алтын өндірушілер мен фастфуд зиянын көрсетті.

Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламаларын қамтыдық.

“7 күн”, “Хабар”

Жүргізуші Ринат Думанұлы бір апталық үзілістен кейін эфирге оралды. Сенбі күні, яғни 26-қыркүйекте шыққан бағдарлама әдетінен танбай, екі президенттің апта ішінде атқарған шаруаларын баяндаудан басталды.

Тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаев Өзбекстан Республикасының президенті Шавкат Мирзяевпен кездескеніне айта келе, ҚР президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың БҰҰ Бас Ассамблеясының 75-сессиясында сөйлеген сөзіне жеке сюжет арнады.

Осыдан кейін «Президент аптасы» деп аталатын сюжетте Қасым-Жомарт Тоқаевтың Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында өткізген қабылдауларын баяндап, мемлекет басшысының Алматы қаласына жұмыс сапарынан сюжет көрсетті.

Сосын жүргізуші Ринат Думанұлы көрермендерді дауыс беруге шақырды. «Junior Eurovision» халықаралық ән байқауына ұлттық іріктеудің соңғы күні екен.

Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы жолдауында «Дипломды оңды-солды таратумен айналысатын ЖОО» мәселесін айтқан. Осылайша президенттер аптасы жолдау тақырыптарына жалғасып, сюжетте лицензиясы қайтарылған университет студенттерінің жағдайы не боларын бағамдады. Студенттер құқығы, әлеуметтік жағдайы, түлектерінің жұмысқа орналасу мәселесін жан-жақты тарқатты. Қазақ ұлттық аграрлық университетінің ректоры Тілектес Есполов берген сұхбат проблемаға қатысты пікір айтудан гөрі университет жетістіктерін баяндау бағытында өрбіді.

Президенттер мен жолдау жайы эфир ортасына таман аяқталып, өткен апталардың ең күйіп тұрған тақырыбы — құс тұмауына да кезек жетті. Сюжет “Құс тұмауы адамға жұқпай ма” деген сауалға жауап іздейді. ДСМ Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің қауіпсіздігін бақылау комитеті төрағасы Тимұр Сұлтанғазивтің айтуынша, бұл індет адамдарға қауіпсіз екен. Дегенмен, тілші Сәкен Сейітханұлының сөзінше, «базардан өнім сатып алғанда аса мұқият болу артық етпейді». Осы тұста қалай сақтану керек екенін айтар мамандар нұсқаулығы берілсе құба-құп еді.

Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарнасын төлесеңіз, күрделі оталарды тегін жасатуға болады екен. Медсақтандыру қазақстандықтар өміріндегі ең өзекті проблеманың біріне айналып отыр. Сақтандырылмаған, ем ала алмай жүрген азаматтар жағдайы туралы тарқатып айтпады.

«Даладағы вирус ушыққанда, санадағы вирус та қоза түскен секілді». Жүргізуші Ринат Думанұлы тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы сюжетке кіріспе сөзді осылай бастады.
Тілші Ақбота Тәңірберген сюжетін бірнеше ай бұрын Батыс Қазақстан облысында болған оқиғадан, дәлірегі күйеуі әйелін қыздарымен бірге өртеп жібергенінен бастады. Сюжетте марқұм Жадыра Жұмалиеваның әкесінен сұхбат алыпты. Әкесі істі насырға шаптырмай, «тезірек ажыратып алу керек екен» деді. Сюжет отбасындағы зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін құзырлы органдар не істеп жатқанын баяндайды. Тұрмыстағы зорлық-зомбылықтың астарында не жатыр, заң шығару мен жазаны қатаңдату бұл мәселені шеше ме? Тілші мәселеге терең бойламай, тек сырттай сипай қамшылап өте шығыпты. Айтпақшы, тілші де, мәтін тексерген редактор да қазақ тілінде сөздер орыс тіліндегідей «родқа» бөлінбейтінін, сондықтан «азаматша» деген сөз жоғын ескермеген сияқты.

Бағдарлама авторлары Түркістан қаласында салынып жатқан құрылыстар мен Қызылорда қаласының мерейтойына да екі сюжет берді. Алматыда ауруханаға демеушілер бірнеше жасанды тыныс алу аппаратын жеткізгені тағы бір сюжетке арқау болды.

Эфир соңында жүргізуші «Junior Eurovision» баяқауына ұлттық іріктеу туры жүріп жатқанын тағы да қайталап, дауыс беруге шақырып, хабарды аяқтады.

«Басты бағдарлама», “Еуразия бірінші арнасы”

«Басты бағдарлама»-ның бірінші тақырыбы — құс тұмауы. Жүргізуші Берік Дүйсенбай: “Елдің 5 өңірінде 150 мыңдай тауық пен қаз күн қырылып қалды” деп бастады. Құс тұмауынан адамға алапат қауіп болмаса да жұғуы мүмкін екенін, белгілері қандай боларын қысқаша айтып өтті. “7 күн” редакциясының сюжетінен басты айырмасы да осы.

Тілші Нұржан Сәдірбаев сюжетте өтемақы төлеуден бастап адамға жұқтырмау үшін не жасау керек екеніне дейін айтты. Індет жайлаған өңірлер мен вакцинацияны графикамен көрсетті.

Жүргізуші: “билік партиясы қолға алып, өткізіп жатқан праймериз – өте жақсы бастама” деп, «Ұр тоқпақ» айдарына кезек берді.

Бұл айдарда ауылдағы көшелердің біріне әкесінің атын берен шенеунік пен «Ұлыбританияда 200 үй салам» деп басы дауға қалған Нұрлан Бизақов оқиғасын алыпты.

Шағын кәсіп ашуға алған грант қаржысын мақсатсыз жұмсайтындар кім? Тілші Әсем Изатқызы ізденіп, сюжетін мейлінше қызық етуге тырысыпты. «Бизнестің жол картасы — 2025», «Еңбек» мемлекеттік бағдарламалары аясында грант ұтқандар сол қаржыны қайда жұмсағанын айту үшін кейіпкерлерден сұхбат алған. Грант ұта алмағандардың құзырлы орган өкілдеріне шағымын да берген. Аталған мемлекеттік бағдарламалардың орындалуын салмақтаған сюжет тартымды әрі толымды жасалыпты.

Халықаралық қауымдастық мәлімдеуінше, Қазақстан — құл иеленушілері бар мемлекет. «Басты бағдарлама» эфирінің соңғы тақырыбы — адам саудасы. Шетелге жұмыс іздеп барып, құлдыққа жегілген қазақстандық, елімізде құлдыққа салынған шетелдікті көрсетті. Екі кейіпкер де беттерін бүркей отырып сұхбат берді.

Сарапшылар “Адамдар құлдық қамытын қалай киеді” деген сауалға «жоқшылық» деп жауап беріпті. Нұр-Сұлтандағы “құл базары” деп аталып кеткен жерде жұмыс іздеген бірнеше адамнан сұхбат та алыпты. Сюжетте елдегі адам саудасы шындығын ашып көрсетуге жақсы талпыныс жасалыпты.

Apta, QAZAQSTAN

Бағдарлама әлем жаңалығынан, дәлірегі Таулы Қарабақ мәселесі мен Әзербайжан мен Армения арасындағы қарулы қақтығыстан басталды. Жүргізуші Жайна Сламбек жағдайды қысқа баяндап, ҚР СІМ-нің екі елді келіссөзге шақырған мәлімдемесін де айтты.

Жүргізуші елдегі коронавирус және коронавирусты пневмония статистикасын хабарлай келе, құс тұмауын ойысты. Бұл тақырыпқа сюжет болмады, тек құстары қырылып жатқан әйелдің аудиожазбасын тыңдатты. Бейнекамераға да жазбапты.

Есесіне президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың Алматыға жұмыс сапарын бастан-аяқ көрсетті. “Алматыға инспекция” деп аталатын сюжетте президент оңтүстік астанада қайда барғанын егжей-тегжейлі баяндайды.

Мұнайға сұраныс төмендесе, не болмақ? Қазақстандық мұнай-сервис компанияларының қалауы не? Осы тақырыптарда Қазақстан мұнай-сервис компаниялары одағының төралқа төрағасы Рашид Жақсылықовпен сұхбаттасты. 6 минут сұхбат мән-мағыналы болды. Қазақстанның мұнай-сервис саласында 40 мыңнан астам жұмыссыз қалуы мүмкін екенін, шетелдіктер ашқан компаниялардың тендерлерге қатысуы мен мұнай-химия өндірісінің дамуы, бұл салада Өзбекстан алға озып шыққанын да әңгімеледі.

Шығыс Қазақстан облысындағы заңсыз алтын өндірушілер ісі сондағы ауыл тұрғындарының наразылығын көрсетер сюжетке негіз болыпты. Тілші ауыл әкімімен бірге маңайды аралап, алтын өндірілетін жерге барып, тұрғындардан, белсенділер, әкімдік өкілі мен полициядан комментарий алыпты. Толымды да қызық сюжет.

Пандемияда кезеңінде кеңсе қызметкерлері үйден жұмыс істеуге көшті. Мұның артықшылығы мен кемшіліктері қайсы, алдағы салдары қандай болмақ? Осы сауалдардың жауабын жинақтаған сюжетте кейіпкерлер хикаясы, экономист-сарапшылар, урбанистер пікірі бар.

Келесі сюжет “Қым-қуыт тірлік – канцероген ауқат” деп аталады. Авторлар “канцероген“ сөзінің жалпыға бірдей түсінікті емес екенін ескермеген сыңайлы. Тілші Ақерке Бектас денсаулыққа зиянды фастфуд тағамдар тақырыбына сюжет дайындапты. Фастфуд сатушыны да, тұтынушыны да, медицина сарапшылары мен мамандарын да сөйлетіп, сауалнама жасапты.

Фастфуд түрлерінің құрамы мен калориясы туралы инфографика жасап, фастфуд тағамнан бас тартқан отбасыны да көрсетті. Бұл отбасының отағасы кезінде фастфуд тағамдарды жиі ішіп-жеп, қатты ауырған екен.

Қазақстанда әншілер фонограммамен ән айтар болса, онда тыңдарманын алдын ала ескертуі міндетті. Жаңа заңнаманың талабы тағы бір сюжетке арқау болды. Сюжетте қарсылар да, қолдайтындар да, тіпті фонограммен ән айтуға тыйым салуды ұсынғандар да бар. Мәдениет және спорт министрлігінің өкілі фонограммамен ән айтуға неліктен тыйым салынбағанын, тыйым салынса, мұның соңы үлкен резонансты оқиғаға ұласуы мүмкін екенін түсіндіреді.

Осы тұста тілші Саламат Омаш “Резонансты оқиға деген не? Оған қоғамға қандай зиян бар? Жанды дауыста айта алмайтын әнші көшеге митингіге шыға ма? Шықсын. Онда тұрған ештеңе жоқ. Керісінше саяси мәдениеттің артуына септеседі” деп өз сауалына өзі жауап беріп, пікір айтады. Мұндағы министрлік өкілі “резонансты оқиға” деп нені меңзегені де, тілші өз пікірін неліктен қосқаны да түсініксіз. Сюжеттегі ерекше бір сәт: тілші дауыс жазу студиясына барып, ән айтып, тірі дауыста және өңделген дауыста тыңдатып, фонограмманың тірі дауыстан айырмасын анық көрсетті.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.

Құс тұмауы, азық-түлік бағасы және Каспий туризмі. 14-20 қыркүйек апталық бағдарламаларға шолу

Риза Исаева
-
0
Құс тұмауы, азық-түлік бағасы және Каспий туризмі. 14-20 қыркүйек апталық бағдарламаларға шолу

14-20 қыркүйекті қорытындылаған апталық бағдарламалардың тақырыптары әралуан болды. “7 күн” мен Apta авторлары тұңғыш президент Нұрсұлтан Назарбаевтың Маңғыстау өңіріне сапарын Каспий жағалауында туризмді дамытуға ұштастырса, Basty bagdarlama үй жануарларын азаптайтындардың көбейгеніне сюжет арнады. Қазақстанның солтүстік өңірлерінде таралып жатқан құс тұмауын Apta бағдарламасы айтса, қалған екі бағдарлама бұл тақырыпты елеусіз қалдырды. Есесіне қаржы пирамидалары мен несиені кешіру туралы көлемді сюжет берді.

Дәстүрлі мониторингімізде “Хабар”, “Еуразия бірінші арнасы” және QAZAQSTAN телеарналарының апталық қорытынды бағдарламаларын қамтыдық.

“7 күн”, “Хабар”

19 қыркүйекте эфирге шыққан “7 күн” бағдарламасының бір жаңалығы — жүргізуші ауысыпты. Ұзақ жылдардан бері бағдарламаны жүргізіп келген Ринат Думанұлының орнына Дархан Әбдуахит шықты. Бұл уақытша ма әлде ұзақмерзімді ме, мұны алдағы шығарылымдарынан білеміз.

«7 күн» Нұрсұлтан Назарбаевтың жұма күні Маңғыстау өңіріне сапарына 13 минут арнады. Ұзақ сюжетте өңірдің туристік әлеуетін дамытуға арналған жобалар, жоспарлар және Назарбаевтың инвесторлармен кездесуін көрсетті. Тұңғыш президенттің екі жыл бұрын: «Ақтауды қазақстандық Анталияға айналдыру» тапсырмасының орындалу барысы туралы айтты.

Тұңғыш президенттен басталған бағдарламаның келесі тақырыбы да Назарбаевқа жалғасты. Нұрсұлтан Назарбаев Маңғыстауға сапарынан бұрын Қауіпсіздік кеңесі отырысын өткізіп, коронавирустың екінші толқынын талқылап, қабылдау кездесулерін өткізген. Бұған да бір сюжет арнады.

Назарбаев аптасын тәмам етіп, Қасым-Жомарт Тоқаев кездесулеріне өтті. Мемлекет басшысына премьер-министр Асқар Мамин елдің экономикалық жағдайы туралы есеп бергенін, президент жаңадан құрылған екі агенттік пен бір министрлік басшыларын қабылдағанын айтты.

Биылдың күйіп тұрған тақырыптарының бірі — қаржы пирамидалары. Мақпал Мадиярова қаржы пирамидалары туралы сюжетінде ісі сотқа өткен қаржылық құрылымдар жайында жан-жақты ақпарат берді. Жәбірленушілер оқиғасын айтып, заңгер сөйледі. Әйтсе де мұндай терең тақырыпта ауқымды журналистік зерттеу жүргізілсе, құба-құп еді. Ал сюжетте қылмыстық іс қозғалған нақты ұйымдарды ғана айтты.

Әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарлары қымбаттады. Бұған не себеп? Тілші Ақбота Тәңірберген осы сұрақ жауабын іздейді. Саудагерлерден сұрады. Айтуынша, тауар бағасы өндірушілер шығынына тәуелді екен.

Квазимемлекеттік секторларды қысқарту қалай болып жатыр? Тілші Сәкет Сейітханұлы президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың бұл ұсынысы тиімді екенін сарапшылардың сөзімен дәлелдемек болды. Алайда квазимемлекеттік сектордың нақты атқарар жұмысы, қызметі, шығыны мен кірісі туралы да жан-жақты сараптамаға сұранып тұрған тақырыпты тілші қысқа қайырды.

Қазір талқыланып жатқан Экологиялық кодекс жобасына бөлек бір сюжет дайындаған тілшілер бұл тақырыпты Дүниежүзілік денсаулық күнімен байланыстырыпты. Талқылаудағы жаңа кодекс талаптарын баяндаған тілші: елімізде экологиялық мәдениет төмен екеніне назар аударады. Мұны дәлелдеу үшін көл жағасына барып, жалаңаш қолымен қоқыс теріп, көрсетті.

“7 күн” бағдарламасы биыл 20 қыркүйекке тура келген “Аналар күні” мерекесін айта келе, бала тәрбиесі мен Әл-Фарабидің 1150 жылдығына ойысты. Әл-Фарабидің 1150 жылдығына арналған салтанатты жиында мемлекеттік хатшы Қырымбек Көшербаевтің сөйлеген сөзін берді. Бұл іс-шаранің өткен уақытын титрда көрсетпеді.

Осылайша “Аналар күні” мерекесінен басталған тақырыптан ҚазҰУ-дағы Әл-Фараби орталығында ойшылдың бұрын-соңды қазақ тіліне аударылмаған трактаттарын араб тілінен қазақшаға тәржімалау жұмыстары жүргізіліп жатқанын білдік.

Бағдарламаның соңғы сюжеті Нұр-Сұлтан қаласында өтіп жатқан Қызылорда облысының жәрмеңкесіне арналыпты. Бұл тақырып республикалық арнаның емес, облыстық телеарнаның сараптамалық бағдарламасы қозғайтын тақырыпқа көбірек келеді екен.

Basty bagdarlama, “Еуразия бірінші арнасы”

Бағдарлама алғашқы сюжетін «Кредит кешіріле ме?» деген сауалдан бастады. Тілші Әсем Ғизатқызы несиесін өтей алмай, тығырыққа тірелген үш ананың жағдайын баяндап, депутат Айқын Қоңыровтың ұсынысына қоғам пікірін қосыпты. Осылайша, сюжет авторы: “ең бастысы — көпшілік мұңы жоғары билікке жетті” деген тоқтам жасайды.

«Ұр тоқпақ» айдарының бұл аптадағы тақырыбы — Бурабайда салынған мектептің салтанатты ашылу рәсіміне барып, 100 шақты адаммен топтасып суретке түскен БҒМ министрі Асхат Аймағамбетовті нысанаға алыпты. “Әзіл сюжет” десек те, арақашықтық сақталмағаны, мектептің ашылу салтанатын ұйымдастырған компанияға айыппұл салынғаны және министрді жауапқа тарту жайында әлі сөз бола қоймағанын осы айдар жүргізушісі Айдана Үсенбай жақсы жеткізіпті.

Тілші Қайыркен Отыншы Қазақстанда киім өндірісі неліктен кенжелеп қалғанын зерттепті. Қазақстандықтарды қай елдер киіндіретінін графикамен көрсету — елең еткізер шешім болды. Отандық киім тігетін кәсіпорындар шикізатты шетелден таситынын айтқан тілші: «өзімізде жіп иіріп, мата тоқуға болмай ма» деген сауал тастайды. Бұл сауалға сарапшылар тарапынан тұщымды жауап болмады.

Соңғы кезде үй жануарларына зәбір көрсететін адамдар күрт көбейгенін талқылаған соңғы сюжет те тәп-тәуір жасалып, орынды мәселені қозғапты.

Apta, QAZAQSTAN

Apta бағдарламасы СҚО-да құс тұмауының таралып, құстар жаппай қырылып жатқанынан басталды. Құс тұмауының шығу тарихын баяндаған ұзақ алғысөзден кейін ауладағы қаз-үйрек қалай өліп жатқанын анық көрсетіп, ахуалды жеткізе білген сюжет берді. Құс өсіретін шаруалардың шарасыз кейпін жинақтаған ауқымды сюжет болды. Алайда тілші “мыңдаған құс қырылып жатыр” делінетін құс фабрикаларының өкілдерін сөйлетпепті.

Содан кейін жүргізуші Жайна Сламбек елдегі коронавирус пандемиясына қатысты жалпы статистиканы баяндады. Коронавирус төңірегіндегі жалған ақпараттар таралуын, мұның зиянын айта келе, ережесіз жекпе-жек шебері Қуат Хамиттің Instagram парақшасындағы үндеуінен мысал келтірді. Спортшы үндеуінде дезинфекция жасаушыларға шабуылдауға шақырған еді. Ел жиі талқылаған шулы оқиғаға бағдарлама авторлары жеке сюжет дайындамады.

Құс тұмауы мен ковид тақырыбынан кейін позитив сюжетке кезек жетті. Мұнда Каспий жағалауында туризмді дамытудан бастап, Нұрсұлтан Назарбаевтың осында ірі қонақүй ашылуына қатысқанын, Маңғыстау өңіріне сапарын көрсетті. Табиғат сұлулығын көрсетер кадрлері мол сюжет болды.

Nike және Adidas компаниялары Өзбекстанда тігін фабрикасын ашады. Бұл жаңалық «Орталық Азияның «орталығы» кім?» деген сюжеттің негізіне айналыпты. Материал авторы Қазақстан мен Өзбекстанның жеңіл өнеркәсіп саласын салыстырады. Қазақстан бұл салада неліктен артта қалып бара жатқанына жауап іздейді.

Тұп-тура бір жыл бұрын Алматы облысының Шамалған стансасында теміржолға шығып кеткен автобусты пойыз соғып, жолаушылар жарақаттанып, автобус жүргізушісі қайтыс болды. Содан бері не өзгерді? Сюжет авторлары мәселені жан-жақты қамтуға тырысып, бірақ бірізділікті жоғалтып алды. Әуелі Шамалғанда салынған жаңа өткел-көпірді көрсетіп, сосын әлі күнге өткел-көпірі жоқ стансалар мәселесіне өтіп, қайтадан Шамалғандағы көпірге оралды. Бұл көпірде жеделсаты істемейтінін, қарт адамдардың көпірге шығып-түсуі қиын екенін айтты. Сюжет соңында “Теміржол өткелдеріндегі қауіпсіздікке кім жауапты?” деген сұраққа жауап іздеп, өткен жылғы апат видеосын көрсетті. Ақпараты көп, бірақ құрылымы шикі сюжет болды.

Миллениалдар мен зумерлер қуаты күшті алкогольді сусындарға аса қызықпайды, бірақ энергетик сусындарға құмар. Алкоголді ішімдікке тәуелділік, жастардың энергетик сусындарға әуестігі тақырыбындағы сюжет мәселені жан-жағынан ашыпты.

Спорт жаттықтырушыларына да педагогтермен бірдей шарт-жағдай керек. Сюжет Қазақстандағы бұқаралық спорт проблемаларын сараптайды.

Қыркүйектің үшінші жексенбісі — Аналар күні. Бағдарламаның соңғы сюжеті осы тақырыпқа арналды. Сюжет кейіпкерлері — отағасы арбаға таңылған отбасы. Әйелі оған барынша күтім жасайды. Әйтсе де Аналар күніне арналған сюжетте күйеуіне күтім-жасайтын әйел кейіпкерді таңдау тосын көрінді. Мұның орнына мүмкіндігі шектеулі баласын бағып-қағып отырған аналар туралы көрсетсе, не болмаса, Аналар күнінде әйелдерді аялау туралы сюжет қисынға келер еді.

«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.

Apta бағдарламасына шолуды әзірлеуге Жәнібек Нұрыш қатысты.

1...343536...77Страница 35 из 77

Бұл уеб-сайт америкалықтардың АҚШ халықаралық даму агенттігі (USAID) арқылы көрсеткен көмегімен мүмкін болды. Internews Қазақстан жарияланымдардың мазмұнына жауап береді, бұл АҚШ Үкіметі немесе USAID позициясын міндетті түрде білдірмейді. «Медиасын» бөліміндегі жарияланымдар автордың көзқарасын көрсетеді, бірақ Internews-тің, USAID-тің немесе АҚШ Үкіметінің позициясын міндетті түрде білдірмейді.

Хабарласыңыз: info@newreporter.org

СІЛТЕМЕЛЕР