Қорытынды сараптамалық бағдарламалардың негізгі тақырыбы Түркия мен Сириядағы зілзала туралы болды: құтқару жұмыстары, қаза тапқандар, Қазақстанның гуманитарлық көмегі және тағы басқа. Сондай-ақ, еліміздегі сейсмикалық қауіпті аймаққа жататын өңірлер, Алматыдағы ескі ғимараттар туралы сюжеттер ұсынылып, сарапшылар сөйледі.
«Жеті күн», Хабар
«Жеті күннің» басты тақырыбы – Түркия мен Сириядағы зілзала, оның ауқымы мен алапат зардабы. Тірі қалған шақалақ. Табиғи апат салдарынан көз жұмған қазақстандықтар. Елімізден аттанған құтқарушылар және Түркия мен Сирияға жіберілген көмек. Мемлекет басшысының Түркия президентімен телефон арқылы сөйлесуі, елшілікке баруы және қазақстандық құтқарушыларға алғыс айтқан жергілікті тұрғындар. Ұзақ сюжет болды. Дегенмен, жағдайды барынша толық қамтуға ұмтылған. Сюжетте әлеуметтік желіде кеңінен таралған әуесқой түсірілім видеолары көп қолданылды.
Жалпы, бағдарламаның бұл шығарылымы күнделікті жаңалықтар топтамасына келіңкіреді. Өйткені зілзала туралы ауқымды сюжеттен соң, арнаның Түркиядағы меншікті тілшісі тікелей байланысқа шығып, соңғы ақпараттарды, қазақстандық құтқарушылардың жұмыс тәртібін баяндап берді. Бұл мәліметтерді негізгі сюжетте айтуға да болар еді.
Бұдан соң тағы тікелей байланыс жасалды. Бұл жолы Сейсмология институты директорының орынбасары Нұрсәрсен Өзбеков қосылды. Тікелей сұхбат та ұзақ болды. Сарапшы Түркиядағы жағдаймен қоса Қазақстанның сейсмикалық ахуалы туралы ақпарат берді. Алматы қаласының жағдайына тоқталды. Сарапшының мәліметтерін инфографикамен толықтырып, ақпараты мол, қабылдауға ыңғайлы сюжет жасауға да болар еді.
Осыдан соң Түркия президентінің сайлауға түсу жоспары туралы қысқа қайырған Жігер Сәрсен еліміздің саяси өміріне ойысты. Amanat партиясының партиялық тізіміне қысқаша шолу жасап өтті.
Түркістанда өткен Орталық Азия парламентаралық форумынан сюжет ұсынылды. Хаттама материал, бірнеше синхрон беріп, жиында көтерілген негізгі мәселелерге шолу жасалды. Түркістан декларациясы қабылданғаны айтылды.
Үкімет соңғы аптада инфляциямен күрес шараларын қолға алды. Тұрақтандыру қорларындағы көкеніс саудаға шығарыла бастады. Шарықтаған пияз бағасын тұрақтандыруға қатысты пәрмен берілді. Осы шараның тиімділігі туралы Сәкен Сейітханұлы әзірлеген сюжетте сөз болды. Азық-түлік қоймаларына барып, базардағы халықтың көңіл-күйін бақылап, сюжет әзірленіпті. Құзырлы орган өкілдері мен экономист сарапшылардың пікірі бар.
«Жеті күн» автонесиелеуге қатысты мемлекеттік бағдарлама туралы сюжетпен тәмамдалды. Сарапшылар, бағдарлама операторының өкілдері, тұрғындар пікір білдірді. Арнайы сайтта өтініш қабылдау 18 секундта аяқталған, сюжет алдағы айда тағы квота ашылатынын айтып, жұбата аяқталды.
Sarap Тimes, Astana TV
Бағдарлама Түркия мен Сирияға елімізден көрсетіліп жатқан көмек туралы сюжеттен басталды. Жер-жерде ұйымдастырылған еріктілердің көмек жинау штабтары, кәсіпкерлердің қолдауы, жеке бастамалар, Түркиядағы студенттердің белсенділігі, елшіліктің мәліметі, құтқарушылардың атсалысуы туралы ақпараттар қамтылды. Ақпараты да, синхрондары да мол толыққанды сюжет.
Алматы жойқын жер сілкінісіне дайын ба? Келесі сюжетте еліміздің қай өңірлері сейсмоқауіпті аймаққа кіретіні туралы ақпарат бар. Алматы әкімінің синхроны берілді. Құзырлы мекеме өкілдері пікірі бар. Құрылыс компанияларының өкілінен де пікір қосуға болар еді.
Amanat партиясының кезектен тыс ХХV съезі туралы көлемді сюжет әзірленді. Осыдан кейінгі студия сұхбатында партияның тізімі туралы тақылау болды.
Ақмола облысындағы Р.Қошқарбаев ауылындағы зиратты өзен шайып, сүйектер Нұра өзенінен табылған. Оқиға былтыр болды. Жергілікті әкімдік сүйектерді қайта көмген. Алайда биыл көктем шықса, осы проблема қайта туындауы мүмкін. Тілші осы туралы айтып, жергілікті тұрғыннан, ауыл әкімінен, Экология министрлігі өкілінен пікір алған.
Автонесие туралы сюжетте өтінім беріп үлгерген жаннан сұхбат алыпты, бағдарлама операторы өкілдерінің түсініктемесі бар. Сарапшылар да пікір білдірген.
Өткен аптада Сенатта зейнетақы активтерін жеке компаниялардың басқаруына беру туралы отырыс болған еді. Sarap times бұл мәселені сарапшының пікірімен қысқа қайырды. Өкінішті ақ, зейнетақы активтерін жеке басқаруға ғана емес, Шағын және орта бизнеске несие ретінде беру мәселесі де қаралып жатқандықтан, тілшілер тақырыпты терең зерттегені жөн еді.
Соңғы сюжет қарттар үйіндегі жандар туралы болды. Жаңалығы жоққа тән материалда психологтың, қарапайым тұрғындардың пікірі бар. Тілші әке-шешесін тастап кететін жастарға қатысты жалпылама айыптау сипатындағы сөздер айтты. Нақты статистикаға негізделген немесе ғылыми тұрғыда анықталған мәліметке сүйенбей, жалпылама айыптау бағытында журналистің пікір айтуы кәсібилікке жат. Оның орнына тілші қарт адамның құқығы, олардың баласынан алимент талап ету құқы туралы заңгерлерден пікір алса, баланың ата-анасының алдындағы жауапкершілігі туралы ақпарат берсе анағұрлым ұтымды болар еді.
«Айна», Еуразия бірінші арнасы
Түркиядағы зілзала, құтқару шаралары, еліміз тарапынан жіберілген көмек пен аттанған құтқарушылар, қайтыс болған қазақстандықтар мен еріктілердің көмегі, осының барлығы алғашқы сюжетке арқау болды. Жоғарыдағы екі бағдарламамен салыстырғанда қысқа сюжет болғанымен, жан-жақты ақпараттың барлығын топтастырған.
Ақбөпе Тәңірберген әзірлеген онлайн сауда туралы сюжет әдеттегідей жеке журналистік зерттеуге құрылған. Тапсырыс беріп, не тауар, не ақша жоқ, сан соғып қалған екі кейіпкердің жағдайын баяндайды. Оған қатысты ІІМ өкілінің пікірі бар. Онлайн алаяқтарға алданып қалғандардың ақысын алып беретін адаммен тілдесіпті. Алайда бұл кісінің кәсібі қаншалықты заңды? Ол туралы түсінік берілмеді.
Балаларға паспорт жасату құнын арзандату ұсынылды, сондай-ақ, кейбір азаматтардың жалдап отырған пәтерінің жарты ақшасы субсидияланатын болады. «eGov куәгері» дерегінше, төлқұжат жасатуда кейбір азаматтар баж салығын төлемейді. Гүлнәзия Жалғасқызы осы мәселе туралы ақпарат берді.
Сайлау науқанын қадағалау мақсатында «Дауыс» қоғамдық байқаушылар коалициясы құрылды. Бұл туралы синхрон бар.
Түркістанда өткен Орталық Азия парламентаралық жиыны туралы да қысқа ақпарат берілді.
«Ананың безі – обырдың көзі». Бір материалда екі түрлі ұстаным айтылған сюжет. Сұхбат алған дәрігерлердің бірі жақын арада бала көтеруді жоспарламайтын әйелдер аналық безін алдырып тастағаны дұрыс, өйткені одан обыр пайда болуы мүмкін екенін айтады. Тағы бір онколог дәрігер мұндай істің де қатері барын алға тартады. Проблемалық, әлде танымдық материал екенін түсініксіздеу.
Apta, QAZAQSTAN
Түркия мен Сириядағы жер сілкісінің болғаны жеті күн өтті. Apta Хатай провинциясында зілзала кезінде қаза тапқан Мирболат Құрмашев пен Әділ Қадырбековке көңіл айтудан басталды. Екі отандасымыздың денесі елге жеткізілді. Бағдарлама жүргізушісі құтқарылған адамдар туралы айтты, интернетте кеңінен тараған фото-видеолар көрсетілді. Apta-ның арнайы корреспонденті Айдос Әшімұлы Нұрда қаласынан сюжет жасады, айта кетейік, мұнда біздің 35 құтқарушы жұмыс істеп жатыр.
Бұдан соң «Біз біргеміз!» сюжетінде Данияр Қайыртай Қазақстанның Түркия мен Сирияға жіберген шұғыл гуманитарлық көмегі туралы ақпарат берді. Тоқаевтың тапсырма бергенін айтып өтті, құтқарушылар, еріктілер, кәсіпкерлер мен тұрғындардың пікірі бар.
Еліміздің оңтүстік және оңтүстік-шығыс өңірі сейсмикалық қауіпті аймаққа жатады. Түркия мен Сириядағы жер сілкінісінен кейін алматылықтар өз қауіпсіздігіне алаңдай бастады, өйткені сарапшылар Алматыда апатты жағдайдың орын алуы қаупі туралы жиі болжам жасайды. 2018 жылы мамандар 11 ғимаратқа аудит жүргізіп, оның 35 пайызы сейсмикалық тұрақсыз деген шешімге келген. Оңтүстік шаһардағы ескі ғимараттардың проблемасы туралы жақсы материал ұсынған. Сейсмологтардың пікірі бар. Халықаралық сарапшылар Түркия мен Сириядағы жер сілкінісі туралы түрлі пікірлер айтуда. Альбина Әшім: «Соңғы 10 жылда әлем бойынша мұндай магнитудалық екі-ақ жер сілкінісі болған» деді.
Айта кету керек, осы тұста біздің медиасыншымыз Айдана Нұрмұхан мен Apta жүргізушісі Альбина Әшімнің пікірі екіге жарылды. Медиасыншы жоғарыдағы сөйлемде «-ақ» шектеулік шылауы орынсыз қолданылған деп санайды. «Сан есімге «-ақ» шылауын жалғау арқылы «аз», «кем» деген ұғым береміз. «Соңғы 10 жылда әлем бойынша мұндай магнитудалық екі-ақ жер сілкінісі болған» деу арқылы бағдарлама жүргізушісі зілзаланың ауқымын «құнсыздандырып» тұрғандай», – дейді Айдана Нұрмұхан.
Алайда Apta жүргізушісі бұл пікірмен келіспейді:«Соңғы 10 жылда әлем бойынша мұндай магнитудалық екі-ақ жер сілкінісі болған. Мұнымен дүмпүлердің қуатты болғаны соншалық, мұндай зілзала жиі бола бермейтінін айтқым келген. Сондықтан да салдары ауыр», – дейді Альбина Әшім.
Apta-ның екінші бөлігі инфляция тақырыбынан басталды. Ел тұрғындары азық-түліктің қымбаттауына қапалы. Ал жергілікті билік бағаны тұрақтандыра алмай жатқанын мойындап отыр. Амангелді Сейітхан өзекті тақырып көтеріп, талдамалық сюжет ұсынған. Азық-түліктің қымбаттау себептерін анықтауға тырысқан: делдалдар, субсидия, жылыжай проблемасы. Бірқатар сарапшының, министрлік өкілінің пікірі бар.
Өткен аптада Қостанай облысында техногенді ТЖ жариялады. Сюжетте Рудный қаласындағы жылу электр стансасының өзекті мәселелерін көрсетті. Статистика, салаға бөлінген бюджет туралы ақпарат бар, эксперттер мен шенеуніктер пікір білдірген. Сарапшылар бірінен соң бірі ЖЭС проблемасы туралы айтып жатты, алайда шешімін ұсына алған жоқ. Биыл жылуэнергетикасы туралы заң қабылданатынын атап өтті.
Өткен аптада «Теңізшевройлда» вакуум цистернасы жарылып, 37 жастағы азамат көз жұмды. Сюжетте Оңғар Алпысбайұлы жұмысшылардың қауіпсіздігі туралы ғана емес, жұмыс берушілердің жауапкершіліктен жалтаратыны жайында мәселе көтерді. Қызмет барысында қаза тапқандардың туыстары кінәліні жазалай алмай жатады. Бұл тұста қызметкердің өзі де кінәлі болып жатады, себебі келісімшартқа қол қоюды құнттамайды. Жақсы материал дайындалған.
Apta мемлекеттік іс-шара туралы тек соңғы сюжеттердің бірінде айтты – Түркістанда бес елдің сенаторлары кездесіп, «Түркістан» декларациясын қабылдады.
Әрі қарай Альбина Әшім Мәжіліс кандидат ұсыну аяқталғанынан хабардар етті – барлығы 7 партия өтті. Ең көп үміткер ұсынған Аmanat партияс: Мәжіліске – 119, маслихатқа – 3821.
Өткен аптада Массмедиа туралы заң қызу талқыланды. Apta жүргізушісі «Бас тақырып» бағдарламасына сілтеді, онда Ақпарат және даму министрі Дархан Қыдырәлі осы тақырып төңірегінде сұхбат берген.
Apta бұл аптада Украинадағы ахуал жайында сюжет ұсынбады.
«Жаңа репортер» редакциясы қазақстандық телеарналардың қорытынды бағдарламаларына тұрақты мониторинг жүргізіп, апта сайын шолу жариялайды.
